Καθώς πλησιάζουμε στο αποκορύφωμα του καλοκαιριού, η φημολογία στις αγορές για ένα νέο κύμα αναταραχής αυξάνεται, σχολιάζει σε έκθεσή της η Deutsche Bank, υπενθυμίζοντας ότι το γ’ τρίμηνο παρουσιάζει ιστορικά τη μεγαλύτερη άνοδο στον δείκτη VIX, η ρευστότητα είναι περιορισμένη, και… πολλές από τις σημαντικότερες κρίσεις έχουν ξεκινήσει στο τέλος του καλοκαιριού.
«Θα μπορούσε το 2025 να φέρει μια νέα ανατροπή; Υπάρχουν αρκετοί υποψήφιοι παράγοντες» αναφέρον οι αναλυτές της Deutsche Bank, ενώ κάνουν αρχικά μια ιστορική αναδρομή σε κάποιες από τις καλοκαιρινές κρίσεις των τελευταίων ετών:
2024: Έκθεση για τις ΗΠΑ προκαλεί αναταραχή
Στις αρχές Αυγούστου, μια έκθεση για την απασχόληση στις ΗΠΑ, έπειτα από μια σειρά απογοητευτικών οικονομικών στοιχείων, ενίσχυσε τους φόβους για οικονομική επιβράδυνση. Παράλληλα, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αύξησε τα επιτόκια στις 31 Ιουλίου. Ο συνδυασμός αυτός οδήγησε σε αναθεώρηση των διαφορών των επιτοκίων ΗΠΑ-Ιαπωνίας, προκαλώντας την κατάρρευση του carry trade στο γεν. Οι ιαπωνικές μετοχές κατέρρευσαν, με τον δείκτη TOPIX να χάνει 12,2% μέσα σε μία ημέρα. Ο δείκτης VIX έφτασε ενδοσυνεδριακά τις 65,73 μονάδες, το υψηλότερο επίπεδο από τον Μάρτιο του 2020.
2022: Οι κεντρικές τράπεζες σκληραίνουν και το φυσικό αέριο στην Ευρώπη εκτοξεύεται
Το κύριο πρόβλημα ήταν ο επίμονος πληθωρισμός. Ο πρόεδρος της Fed έδωσε μια ιδιαίτερα επιθετική ομιλία στο Jackson Hole στα τέλη Αυγούστου, και η Fed προχώρησε σε τρίτη διαδοχική αύξηση επιτοκίων κατά 75 μονάδες βάσης τον Σεπτέμβριο. Ταυτόχρονα, στην Ευρώπη, οι τιμές του φυσικού αερίου εκτινάχθηκαν, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις να ανακοινώσουν μέτρα στήριξης. Οι αγορές υποχώρησαν σημαντικά: ο S&P 500 σημείωσε απώλειες 4,2% τον Αύγουστο και 9,3% τον Σεπτέμβριο.
2015: Η κρίση της Ευρωζώνης επανεμφανίζεται με επίκεντρο την Ελλάδα
Το καλοκαίρι του 2015, οι φόβοι για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ κορυφώθηκαν, μετά το δημοψήφισμα του Αλέξη Τσίπρα για τους όρους της διάσωσης. Παράλληλα, στην Κίνα, η αγορά μετοχών κατέρρευσε, με τον Shanghai Composite να χάνει 43% μεταξύ 12 Ιουνίου και 26 Αυγούστου.
2011: Οι ΗΠΑ σε κρίση ορίου χρέους, η κρίση χρέους της Ευρωζώνης επιδεινώνεται
Στις ΗΠΑ, η διαπραγμάτευση για το όριο χρέους έφτασε στο «παρά πέντε» και οδήγησε σε υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας από την S&P. Ταυτόχρονα, ενισχύθηκαν οι ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του χρέους σε Ισπανία και Ιταλία. Οι αποδόσεις των ομολόγων εκτοξεύτηκαν, με τον S&P 500 να πέφτει 5,7% τον Αύγουστο και 7,2% τον Σεπτέμβριο.
2008: Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση κορυφώνεται
Στις 15 Σεπτεμβρίου, η Lehman Brothers υπέβαλε αίτηση πτώχευσης. Στις 28 Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση Μπους ανακοίνωσε συμφωνία διάσωσης 700 δισ. δολαρίων, αλλά η απόρριψή της στη Βουλή προκάλεσε νέο πανικό και πτώση 8,79% στον S&P 500, τη μεγαλύτερη ημερήσια πτώση από τη «Μαύρη Δευτέρα» του 1987.
2007: Τα πρώτα σημάδια της κρίσης του 2008
Στις 9 Αυγούστου, η BNP Paribas πάγωσε κεφάλαια 1,6 δισ. ευρώ λόγω της έκθεσης σε ενυπόθηκα δάνεια subprime των ΗΠΑ. Τον επόμενο μήνα, η Northern Rock υπέστη bank run, ενώ η Fed μείωσε τα επιτόκια για πρώτη φορά έπειτα από τέσσερα χρόνια (κατά 50 μ.β.).
Τι θα μπορούσε να πυροδοτήσει αναταραχή το 2025;
Οι αναλυτές της Deutsche Bank απαριθμούν:
1. Υψηλότεροι δασμοί από τις ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ανταποδοτικούς δασμούς την «Ημέρα Απελευθέρωσης» (2 Απριλίου), αλλά η αναταραχή που ακολούθησε στις αγορές οδήγησε στην αναβολή τους για 90 ημέρες. Παράλληλα με τους ανταποδοτικούς δασμούς, εξετάζεται και πιθανή επιβολή επιπλέον κλαδικών δασμών, πέραν όσων ισχύουν ήδη για τον χάλυβα, τα αυτοκίνητα και το αλουμίνιο. Αυτή τη στιγμή στο επίκεντρο βρίσκονται οι ημιαγωγοί, τα φαρμακευτικά προϊόντα και τα κρίσιμα ορυκτά.
Οι αγορές προς το παρόν δεν έχουν προεξοφλήσει καθόλου αυτή την εξέλιξη, δηλαδή την επιστροφή των δασμών σε επίπεδα αντίστοιχα εκείνων που ανακοίνωσε ο Τραμπ στις 2 Απριλίου. Έχουμε δει πολλές μετατοπίσεις προθεσμιών και η ανησυχία ότι οι δασμοί μπορεί να επανέλθουν σε εκείνα τα επίπεδα μετατέθηκε από τις 9 Ιουλίου για την 1η Αυγούστου. Εξάλλου, υπάρχει και η προσδοκία ότι μπορεί να επιτευχθούν νέες εμπορικές συμφωνίες που θα αποτρέψουν την πλήρη επιστροφή στα επίπεδα της «Ημέρας Απελευθέρωσης».
Παρ’ όλα αυτά, αν και είναι λογικό οι αγορές να είναι επιφυλακτικές, έχουμε ήδη δει αρκετές περιπτώσεις όπου η κυβέρνηση Τραμπ αιφνιδίασε με την επιθετικότητά της, όπως συνέβη με την ίδια την «Ημέρα Απελευθέρωσης», αλλά και παλαιότερα όταν ανακοίνωσε και τελικά εφάρμοσε δασμούς 25% για τον Καναδά και το Μεξικό. Συνεπώς, μια πιο απότομη απ’ όσο αναμένεται αύξηση των δασμών τον Αύγουστο θα ταίριαζε σε αυτό το μοτίβο και θα μπορούσε να προκαλέσει νέο γύρο πωλήσεων στις αγορές.
2. Ο πληθωριστικός αντίκτυπος των υφιστάμενων δασμών
Μέχρι στιγμής, οι δασμοί δε φαίνεται να είχαν σημαντική επίδραση στις τιμές καταναλωτή στις ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, οι τέσσερις τελευταίες εκθέσεις για τον δείκτη τιμών καταναλωτή (CPI) των ΗΠΑ ήταν χαμηλότερες των εκτιμήσεων, γεγονός που διατήρησε ζωντανό το σενάριο μείωσης επιτοκίων από τη Fed φέτος.
Όμως, εδώ και καιρό λέγεται ότι οι πληθωριστικές επιπτώσεις των δασμών δεν θα φανούν πριν από τα στοιχεία Ιουνίου και Ιουλίου, όταν οι επιχειρήσεις θα έχουν προσαρμόσει τις τιμές τους. Αυτά τα δεδομένα έρχονται την επόμενη εβδομάδα (για τον CPI Ιουνίου) και τον Αύγουστο (για τον CPI Ιουλίου).
Αυτό είναι κρίσιμο γιατί μια ισχυρή άνοδος του πληθωρισμού θα καθιστούσε απίθανη μια μείωση επιτοκίων από τη Fed. Από την αγορά εργασίας δεν υπάρχει πίεση για μείωση επιτοκίων. Εάν λοιπόν ο πληθωρισμός ξεφύγει ξανά πάνω από τον στόχο, θα εξαλειφθεί και αυτό το κίνητρο. Και αυτό έχει σημασία, διότι οι αγορές εξακολουθούν να αποτιμούν δύο μειώσεις επιτοκίων από τη Fed μέχρι το τέλος του έτους. Αν αυτές δεν υλοποιηθούν, θα υπάρξει αντίδραση στις αγορές, καθώς οι μειώσεις επιτοκίων της Fed είναι ήδη ενσωματωμένες στις τιμές.
3. Φθίνουσα ανάπτυξη
Ο σημαντικότερος παράγοντας της περσινής αναταραχής ήταν τα ασθενή μακροοικονομικά στοιχεία. Η έκθεση για την απασχόληση στις ΗΠΑ στις 2 Αυγούστου έδειξε ότι η ανεργία αυξήθηκε περισσότερο απ’ ό,τι αναμενόταν. Μία μέρα νωρίτερα, ο δείκτης ISM για τη μεταποίηση είχε επίσης εκπλήξει αρνητικά. Αυτό πυροδότησε σημαντικό sell-off, με τον S&P 500 να χάνει πάνω από 6% σε μόλις τρεις συνεδριάσεις. Ουσιαστικά, οι επενδυτές αναθεώρησαν επί τα χείρω τις προοπτικές ανάπτυξης, οδηγώντας σε μεγάλη επανατιμολόγηση των αγορών.
Αυτό που ήταν αξιοσημείωτο το περσινό καλοκαίρι είναι ότι δεν χρειάστηκε τόσο μεγάλη επιδείνωση στα στοιχεία. Όμως πυροδότησαν προϋπάρχουσες ανησυχίες και υπήρξε φόβος ότι η κατάσταση θα χειροτερέψει γρήγορα, ειδικά με την επιτοκιακή πολιτική που ακολουθούσε η Fed.
Το δίδαγμα για το σήμερα είναι ότι μπορεί να αρκούν λίγες διαδοχικές ημέρες με αδύναμα στοιχεία για να αναζωπυρωθούν οι φόβοι ύφεσης.
4. Πολιτικά ή δημοσιονομικά σοκ
Σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο έχουμε δει χαλάρωση ή φήμες για χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων. Και στις δύο περιπτώσεις, ένας απρόσμενος καταλύτης μπορεί να ενεργοποιήσει ευρύτερους φόβους για τα ελλείμματα. Αυτό συμβαίνει τη στιγμή που υπάρχουν ήδη ανησυχίες για το έλλειμμα της Γαλλίας, ενώ η Γερμανία προχωρά σε μεγάλο δημοσιονομικό πακέτο και η απόδοση των 30ετών ομολόγων της Ιαπωνίας έχει ξεπεράσει το 3%.
Το πρόβλημα με τις δημοσιονομικές ανησυχίες είναι ότι μπορούν να δημιουργήσουν μια αυτοεκπληρούμενη δυναμική στις αγορές. Εάν οι αποδόσεις των ομολόγων αρχίσουν να αυξάνονται, εντείνεται η αμφιβολία για τη βιωσιμότητα του χρέους, οδηγώντας σε περαιτέρω άνοδο των αποδόσεων. Αυτό ακριβώς συνέβη το καλοκαίρι του 2011, όταν το spread των ιταλικών 10ετών έναντι των γερμανικών bunds εκτινάχθηκε από τις 186 στις 365 μονάδες βάσης.
5. Γεωπολιτικό σοκ προκαλεί σημαντική άνοδο του πετρελαίου
Η γεωπολιτική δεν επηρέασε ιδιαίτερα τις αγορές το 2023 και το 2024. Υπήρξαν κάποιες στιγμιαίες ταραχές, αλλά δεν είχαν διάρκεια. Φέτος, τα πρόσφατα γεωπολιτικά γεγονότα, περιλαμβανομένων όσων εκτυλίχθηκαν στη Μέση Ανατολή, δεν επηρέασαν ουσιαστικά τα παγκόσμια μακροοικονομικά θεμελιώδη, με τις τιμές του πετρελαίου να παραμένουν συγκρατημένες μέχρι στιγμής.
Όμως, εάν αυτό αλλάξει και οι τιμές πετρελαίου βρεθούν σε πιο επίμονη ανοδική τροχιά, για παράδειγμα, πάνω από τα 100δολάρια το βαρέλι, τότε θα μιλάμε για ένα σοκ στασιμοπληθωρισμού παρόμοιο με εκείνο του 2022.
Ανθεκτικές οι αγορές
Σε κάθε περίπτωση, «οι αγορές έχουν δείξει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα φέτος», αναφέρουν οι αναλυτές της DB. Όπως εξηγούν, τα μακροοικονομικά θεμελιώδη παραμένουν ισχυρά, και έχουμε δει ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής προσαρμόζουν τις πολιτικές τους όταν προκύπτει αναταραχή.
Όσο αυτό συνεχίζεται, θα χρειαστεί ένα πολύ μεγαλύτερο σοκ το οποίο δεν θα μπορεί να διορθωθεί μέσω πολιτικής, για να προκληθεί κάποια παρατεταμένη αναταραχή.
