Παγκοσμίως, οι χώρες υιοθετούν πολιτικές υγείας, για να βελτιώσουν τους δείκτες υγείας του πληθυσμού τους, ακολουθώντας τα καλά παραδείγματα άλλων κρατών. Έτσι άλλωστε ξεκίνησε η «ιδέα» για την πιλοτική δράση για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα, με αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης ακτινοβολίας, ακολουθώντας το παράδειγμα σκανδιναβικών κρατών, όπως είναι η Δανία, που υιοθέτησαν το συγκεκριμένο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου. Στην Ελλάδα, το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα θα υλοποιηθεί αρχικά σε 10 νοσοκομεία, για να επεκταθεί σταδιακά στην υπόλοιπη χώρα.
Αντίστοιχα, για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και των καρδιαγγειακών παθήσεων (που συνδέονται στενά μεταξύ τους) έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια οι προσπάθειες να γίνουν πιο υγιεινά τα συσκευασμένα τρόφιμα, που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την πρόσληψη παραπανίσιων θερμίδων και μεγάλης ποσότητας λιπαρών ουσιών - κυρίως κακών λιπαρών (δηλαδή κορεσμένα και τρανς λίπη), που αυξάνουν το σωματικό βάρος, οδηγούν σε αθηροσκλήρωση και πολλαπλασιάζουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις.
Στην Ελλάδα, τέτοιου είδους καλές πρακτικές μάς αφορούν άμεσα, καθώς η χώρα μας είναι «πρωταθλήτρια» Ευρώπης στην παιδική παχυσαρκία κι έχει υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας ενηλίκων ειδικά στο ανδρικό φύλο. Επιπλέον, κάθε χρόνο καταγράφονται στην επικράτεια περίπου 30.000 εμφράγματα του μυοκαρδίου και άλλα 30.000 εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία συνολικά ενοχοποιούνται για το 12% των θανάτων από κάθε αιτία.
Η αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα των καρδιαγγειακών παθήσεων περνά μέσα από την καθημερινή διατροφή και η περιεκτικότητα των τροφών σε «κακά» λιπαρά (αυτά δηλαδή που προκαλούν αθηρωμάτωση, ανευρύσματα κτλ) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Τα καλά νέα είναι πως μέσω της εφαρμογής πολιτικών υγείας για την βελτίωση της ποιότητας της διατροφής και της άσκησης, το 80% των καρδιαγγειακών συμβαμάτων μπορεί να προληφθεί!
Στον τομέα της βελτίωσης της διατροφικής σύστασης των τυποποιημένων τροφίμων πρωτοστατούν πάλι οι Σκανδιναβικές χώρες. Εν προκειμένω η Νορβηγία, μαζί με την Αυστρία, τη Σιγκαπούρη και το Ομάν συνιστούν τις 4 χώρες διακρίθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) για την προσπάθεια τους να εξαλείψουν τα τρανς λιπαρά από τα τυποποιημένα τρόφιμα στα ράφια των σούπερ-μάρκετ.
Ο Γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus επισημαίνει πως η αφαίρεση των τρανς λιπαρών από τα τρόφιμα αποτελεί μια από τα πιο επωφελείς πολιτικές υγείας για τη μείωση του παγκόσμιου «φορτίου» των καρδιοπαθειών. Είναι δηλαδή μια πολιτική υγείας που «αξίζει τα λεφτά της», καθώς το οικονομικό βάρος από την θεραπεία και την αντιμετώπιση των επιπλοκών των καρδιοπαθειών είναι δυσβάσταχτο για τα οικονομικά της υγείας κάθε κράτους.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας που συνιστά το τελευταίο «σκαλοπάτι» στην διαδρομή των καρδιοπαθειών απορροφά στην πατρίδα μας περισσότερο από το 2,5% των δαπανών υγείας, καθώς οι ασθενείς εισάγονται πολύ συχνά για νοσηλεία στο νοσοκομείο.
Τα τρανς λιπαρά υπάρχουν στη φύση αλλά επιπλέον συντίθενται και με βιομηχανική επεξεργασία και είναι αμφότερα εξίσου βλαβερά, για την υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος, καθώς δημιουργούν αθηροσκλήρωση. Μέσα από αυτό τον μηχανισμό αυξάνουν τον κίνδυνο για θρόμβωση, δημιουργία ανευρίσματος, έμφραγμα και εγκεφαλικό επεισόδιο, που συνολικά ευθύνονται για περισσότερους από 278.000 θανάτους ετησίως σε διεθνές επίπεδο.
Τα τρανς λιπαρά χρησιμοποιήθηκαν για δεκαετίες ώστε να δίνουν μια χαρακτηριστική υφή σε πολλά ψημένα τρόφιμα και υδρογονωμένα φυτικά έλαια, που χρησιμοποιούνται για τηγάνισμα. Χαρακτηριστικά παράδειγμά τους αποτελούσαν για χρόνια τα γεμιστά μπισκότα, τα μαλακά cookies και οι μαργαρίνες. Να διευκρινίσουμε βέβαια πως σήμερα στις περισσότερες βιομηχανίες τροφίμων τόσο τα γεμιστά μπισκότα όσο και οι μαργαρίνες είναι πλέον απαλλαγμένα από τρανς λιπαρά (έχουν trans-free σύσταση).
Η Αυστρία έγινε η 2η χώρα που προχώρησε στην εξάλειψη των τρανς λιπαρών από τα συσκευασμένα τρόφιμα, ενώ 7 χρόνια νωρίτερα ο ΠΟΥ είχε απευθύνει παγκόσμια έκκληση για την εξάλειψη των βιομηχανικώς παραγόμενων τρανς λιπαρών οξέων στα τυποποιημένα τρόφιμα. Τότε - το 2018 - μόνο 11 κράτη που αντιστοιχούσαν στο 6% του παγκόσμιου πληθυσμού είχαν λάβει μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση. Σήμερα, σχεδόν 60 χώρες έχουν συστρατευτεί σε αυτή τη διεθνή προσπάθεια και ο συνολικός τους πληθυσμός αντιστοιχεί στο 46% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Ο ΠΟΥ συστήνει στα κράτη να θεσπίσουν ένα υποχρεωτικό ανώτατο όριο των 2 γραμμαρίων τρανς λιπαρών ανά 100 γραμ. συνολικού λίπους, που περιέχεται στο τρόφιμο και να καταργήσουν την παραγωγή υδρογονωμένων λιπών σαν συστατικό τροφίμων. Η αντικατάσταση των τρανς λιπαρών με πιο υγιεινά έλαια (μονοακόρεστα σαν του ελαιόλαδου ή ωφέλιμα ω3 λιπαρά οξέα) μπορεί μέσω μιας σχετικά οικονομικής παρέμβασης να συμβάλλει στη μείωση κατά 7% των καρδιοπαθειών, με συνέπεια να βελτιώσει σημαντικά τους δείκτες υγείας του πληθυσμού, καθώς διεθνώς οι καρδιοπάθειες αποτελούν τον πιο επικίνδυνο «μαζικό» δολοφόνο από πλευράς ασθενειών.
