Ο Aμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει επανειλημμένως δηλώσει ότι έχει επιλύσει μόνο φέτος επτά «ατελείωτους», όπως τους χαρακτηρίζει ο ίδιος, πολέμους και γι΄ αυτό αξίζει το Νόμπελ Ειρήνης. Ωστόσο, είναι πιθανό να απογοητευτεί όταν ανακοινωθεί ο νικητής στις 10 Οκτωβρίου στο Όσλο.
Όποιο ειρηνευτικό σχέδιο κι αν προτείνει για τη Μέση Ανατολή ο Ντόναλντ Τραμπ, οι Νορβηγοί ειδικοί πιστεύουν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έχει καμία πιθανότητα να κερδίσει το Νόμπελ Ειρήνης. Αυτό, ωστόσο, δεν έχει σταματήσει τον Αμερικανό πρόεδρο από το να κάνει εκστρατεία για να κερδίσει τη διάκριση που απονεμήθηκε στον αντίπαλό του, Μπαράκ Ομπάμα, το 2009.
Στις 23 Σεπτεμβρίου, ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο Τραμπ καυχήθηκε πως έσωσε εκατομμύρια ζωές τερματίζοντας επτά πολέμους. Στις 30 Σεπτεμβρίου, μπροστά σε Αμερικανούς στρατηγούς και ναυάρχους, υιοθέτησε πιο απειλητικό τόνο: αν δεν τον επιλέξουν, αυτό «θα είναι προσβολή για τις ΗΠΑ», επέμεινε.
Στο Όσλο, η Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ, αρμόδια για την απονομή του βραβείου, δεν δείχνει να υποκύπτει στις απειλές. «Φυσικά παρατηρούμε πως υπάρχει μεγάλη δημοσιότητα γύρω από ορισμένους υποψηφίους», δήλωσε στη Le Monde ο Κρίστιαν Μπεργκ Χάρπβικεν, γραμματέας της επιτροπής. Επεσήμανε ωστόσο ότι η άσκηση πίεσης δεν είναι κάτι καινούριο.
Οι υψηλοί δασμοί του Τραμπ στις εισαγωγές, οι περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες των ΗΠΑ και στην εξωτερική βοήθεια, η υποτίμηση παγκόσμιων ηγετών στα Ηνωμένα Έθνη λέγοντας ότι «οι χώρες σας πάνε στην κόλαση» και η απόφασή του να αποχωρήσει από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα του 2015 είναι εντελώς αντίθετες με τις νορβηγικές πολιτικές.
Eπιπλέον, οι απειλές του Τραμπ να πάρει τον έλεγχο της Γροιλανδίας -που ανήκει στη γειτονική χώρα της Νορβηγίας, τη Δανία- προκάλεσαν ανησυχία στη Νορβηγία, μία χώρα 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων που μοιράζεται σύνορα στην Αρκτική με τη Ρωσία και φοβάται έναν κόσμο που κυριαρχείται από μεγάλες, επεκτατικές δυνάμεις.
«Δεν θα πόνταρα χρήματα στον Τραμπ», δήλωσε στο News Decoder η Νίνα Γκρέγκερ, διευθύντρια του Peace Research Institute στο Όσλο, προσθέτοντας ότι οι πολιτικές του συγκρούονται με τη νορβηγική υποστήριξη για τη φιλελεύθερη δημοκρατία και τη διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες, όπου όλες οι χώρες έχουν φωνή. «Θα έστελνε πολύ περίεργο μήνυμα αν η επιτροπή του Νόμπελ του απένειμε το βραβείο» συμπλήρωσε.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πόσα χρήματα παίρνουν οι νικητές των Νόμπελ
Τραμπ, Μέση Ανατολή και Ουκρανία
Σε περίπτωση που οι ειρηνευτικές του προσπάθειες στη Μέση Ανατολή ή την Ουκρανία ευοδωθούν -όσο απίθανο κι αν φαίνεται τώρα- αυτό μπορεί να ενίσχυε τις πιθανότητές του στο μέλλον, συνέχισε η Γκρέγκερ.
Η Νορβηγία στηρίζει έντονα την προσπάθεια της Ουκρανίας να νικήσει τη ρωσική εισβολή και πέρυσι αναγνώρισε την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, παρά την αντίθεση των ΗΠΑ και του Ισραήλ.
Οι συγκρούσεις που αναφέρει ο Τραμπ περιλαμβάνουν και αυτές μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, Ινδίας και Πακιστάν, Ρουάντας και ΛΔ του Κονγκό, και Καμπότζης και Ταϊλάνδης.
Ορισμένα από αυτά τα κράτη έχουν εξάρει τη συμβολή του Τραμπ και τον έχουν προτείνει για το Νόμπελ, αλλά κάποιες συμφωνίες είναι εύθραυστες ή αμφισβητούμενες. Η Ινδία, για παράδειγμα, υποστήριξε ότι η εκεχειρία με το Πακιστάν επετεύχθη αποκλειστικά από τις δύο χώρες.
Στο ίδιο επίπεδο με τον Μαντέλα;
Το Νόμπελ Ειρήνης έχει τιμήσει ηγέτες, όπως ο Νέλσον Μαντέλα για τον τερματισμό του Απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ για την ειρηνική εκστρατεία του υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ, η Μητέρα Τερέζα για το ανθρωπιστικό της έργο με τους φτωχούς και ο Δαλάι Λάμα, πνευματικός ηγέτης των Θιβετιανών Βουδιστών.
Ο Στιβ Γουίτκοφ, ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ για τη Μέση Ανατολή, αποκάλεσε τον Τραμπ τον «καλύτερο υποψήφιο για Νόμπελ στην ιστορία του θεσμού». Η Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ, που διορίζεται από το κοινοβούλιο, υποτίθεται ότι λειτουργεί ανεξάρτητα από την πολιτική.
Το βραβείο θεσπίστηκε με τη διαθήκη του Άλφρεντ Νόμπελ το 1895, ενός Σουηδού βιομηχάνου και εφευρέτη της δυναμίτιδας.
Η διαθήκη του Νόμπελ είναι διατυπωμένη με ασάφεια, αναφέροντας απλώς ότι το Βραβείο Ειρήνης πρέπει να απονέμεται «στο άτομο που έχει συμβάλει περισσότερο ή καλύτερα στην προώθηση της συναδέλφωσης μεταξύ των εθνών, στην κατάργηση ή μείωση των στρατών και στην καθιέρωση και προώθηση ειρηνευτικών συνεδρίων».
Το Βραβείο Ειρήνης είναι μέρος μιας οικογένειας ετήσιων βραβείων που περιλαμβάνουν επίσης τη Φυσική, τη Χημεία, την Ιατρική, τη Λογοτεχνία και τα Οικονομικά.
Μέλη εθνικών κοινοβουλίων και χιλιάδες άλλοι –συμπεριλαμβανομένων πολλών πανεπιστημιακών καθηγητών– μπορούν να προτείνουν υποψήφιους για το Νόμπελ Ειρήνης. Εκτός από το παγκόσμιο κύρος, το ετήσιο βραβείο, το οποίο απονέμεται από το 1901, περιλαμβάνει ένα χρυσό μετάλλιο, ένα δίπλωμα και μια επιταγή ενός εκατομμυρίου δολαρίων.
Για το φετινό έτος υπάρχουν 338 υποψήφιοι για το Βραβείο Ειρήνης - 244 άτομα και 94 οργανισμοί.
Δίνοντας μια ευκαιρία στην ειρήνη
Τα βραβεία ειρήνης συχνά απονέμονται σε άγνωστα πρόσωπα, προσφέροντάς τους μία συμβολική φωνή. Το περσινό Νόμπελ Ειρήνης απονεμήθηκε στην ιαπωνική οργάνωση Nihon Hidankyō, η μοναδική οργάνωση επιζώντων από τους αμερικανικούς πυρηνικούς βομβαρδισμούς στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι το 1945, που αγωνίζεται για την κατάργηση των πυρηνικών όπλων.
Η νεότερη νικήτρια του Νόμπελ ήταν η Μαλάλα Γιουσαφζάι από το Πακιστάν για την εκστρατεία της υπέρ του δικαιώματος κάθε παιδιού στην εκπαίδευση. Ήταν 17 ετών όταν το κέρδισε το 2014, αφού ανάρρωσε από σφαίρα στο κεφάλι που δέχθηκε από υποψήφιο δολοφόνο των Ταλιμπάν.
Αν λοιπόν ο Τραμπ δεν κερδίσει το 2025, ποιος θα το πάρει; Η Γκρέγκερ προτείνει για το Νόμπελ του 2025 την Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων, έναν οργανισμό με έδρα τις ΗΠΑ που προωθεί το δικαίωμα των δημοσιογράφων να εργάζονται με ασφάλεια, χωρίς φόβο αντιποίνων. Ανέφερε ότι το 2024 σκοτώθηκαν 124 δημοσιογράφοι - αριθμός ρεκόρ - με σχεδόν το 70% να έχει χαθεί στον πόλεμο Ισραήλ-Γάζας.
Υποστηρίζει επίσης τις Αίθουσες Έκτακτης Ανάγκης του Σουδάν, ένα δίκτυο που περιλαμβάνει χιλιάδες πολίτες οι οποίοι παρέχουν τρόφιμα, νερό, υγειονομική περίθαλψη και άλλες βασικές υπηρεσίες σε θύματα του εμφυλίου πολέμου της χώρας. Η σύγκρουση ξεκίνησε το 2023 και έχει προκαλέσει τουλάχιστον 150.000 θανάτους και σχεδόν 13 εκατομμύρια εκτοπισμένους.
Θα μπορούσε να κερδίσει ένα διεθνές δικαστήριο; Η Γκρέγκερ προτείνει και το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (ICJ) ή το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ICC). Οι ΗΠΑ δεν αναγνωρίζουν κανένα από τα δύο δικαστήρια, που εδρεύουν στην Ολλανδία. Φέτος, το ICJ εξέδωσε μια ιστορική γνωμοδότηση - εμπνευσμένη από φοιτητές νομικής σε νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού - που δηλώνει ότι τα κράτη έχουν νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις να αποτρέψουν την κλιματική αλλαγή.
Ο Τραμπ απορρίπτει την κλιματική αλλαγή ως «απάτη», παρά τις επιστημονικές αποδείξεις ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες, κυρίως η καύση ορυκτών καυσίμων, αυξάνουν τη θερμοκρασία του πλανήτη και προκαλούν περισσότερα κύματα καύσωνα, ξηρασίες, πλημμύρες και άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Το ICC έχει επίσης ασκήσει διώξεις κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου και του πρώην υπουργού Άμυνας Γιοάβ Γκαλάντ, καθώς και κατά προσώπων της Χαμάς, για εγκλήματα που φέρονται να διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα.
Υπάρχουν επίσης και κάποιες φωνές που υποστηρίζουν ότι το βραβείο θα μπορούσε να ενισχύσει τα Ηνωμένα Έθνη, ίσως με απονομή στον Γενικό Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες και σε κάποιον οργανισμό του ΟΗΕ, ως αντίδραση στον απομονωτισμό του Τραμπ. Το βραβείο μπορεί να απονεμηθεί σε έως και τρία μέρη.
Σε έναν ιστότοπο στοιχημάτων, πρώτες στις προβλέψεις είναι οι Αίθουσες Έκτακτης Ανάγκης του Σουδάν, ακολουθεί ο Τραμπ, έπειτα η Γιούλια Ναβάλναγια, χήρα του Αλεξέι Ναβάλνι, του Ρώσου ηγέτη της αντιπολίτευσης που πέθανε σε φυλακή της Σιβηρίας το 2024. Τέταρτος στη λίστα είναι ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Aυτοί που βραβεύθηκαν
Πάντως, οι μέχρι τώρα ενδείξεις δεν είναι ευνοϊκές για τον Τραμπ. Οι εκστρατείες του φέρεται να έχουν μάλλον αρνητικό παρά θετικό αποτέλεσμα, καθώς η επιτροπή δεν της αρέσει να πιέζεται υπερβολικά από υποψηφίους.
Μέλος της επιτροπής, η Κρίστιν Κλέμετ, έγραψε φέτος ένα άρθρο σε νορβηγική εφημερίδα κατηγορώντας τον Τραμπ ότι αποδομεί την αμερικανική δημοκρατία. Επιπλέον, η σελίδα της Γκρι Λάρσεν, άλλου μέλους της επιτροπής, στο Facebook περιλαμβάνει φωτογραφία του 2020 όπου φοράει ένα κόκκινο καπέλο με το σύνθημα «Make Human Rights Great Again», μια σαφής ειρωνική αναφορά στα καπέλα του Τραμπ με το σλόγκαν «Make America Great Again».
Τέσσερις Αμερικανοί πρόεδροι έχουν κερδίσει το Νόμπελ Ειρήνης - πιο πρόσφατα ο Μπαράκ Ομπάμα το 2009, λίγους μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, για αυτό που η επιτροπή χαρακτήρισε ως τις εξαιρετικές προσπάθειες για την ενίσχυση της διεθνούς διπλωματίας και της συνεργασίας μεταξύ των λαών. Το βραβείο εκείνο έχει συχνά επικριθεί ως πρόωρο.
Ο Τζίμι Κάρτερ το κέρδισε το 2002 για το έργο του υπέρ της ειρήνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ο Γούντροου Γουίλσον το 1919 για τη συμβολή του στην ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όλοι ήταν Δημοκρατικοί.
Ο Θεόδωρος (Τέντι) Ρούσβελτ, που συνέβαλε στον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ιαπωνίας, είναι ο μόνος Ρεπουμπλικανός πρόεδρος που έχει τιμηθεί το 1906.
