Oι Ευρωεκλογές έγιναν αφορμή να εισέλθει στην κορυφή της επικαιρότητας, τo θέμα της ακρίβειας, κυρίως στα τρόφιμα. Η έννοια του πληθωρισμού, δηλαδή της αύξησης των τιμών σε σχέση με πέρυσι, έχει χάσει πλέον την αξία της στα μάτια του μέσου καταναλωτή (και ψηφοφόρου), αφού είναι πια το απόλυτο ύψος τιμών που τον εμποδίζει να αγοράσει τα απαραίτητα. Αυτό ακριβώς που λέμε ακρίβεια!
Οι κυβερνήσεις πασχίζουν να δαμάσουν τον πληθωρισμό, ενώ το ευρύ κοινό απέχει συστηματικά από τα ράφια, αφού ούτε πέρυσι ούτε φέτος, μπορεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες του, ενώ 6,3% υποχώρησε ο όγκος του λιανικού εμπορίου τον μήνα Απρίλιο! Σε πολλές περιπτώσεις νοικοκυρές ισχυρίζονται ότι δεν συμφέρει να μαγειρέψεις σπίτι, ειδικά κάποια φαγητά που απαιτούν πολλά υλικά και 2 ωρίτσες στο φούρνο! Έτσι, φτάσαμε το μέσο ελληνικό νοικοκυριό να μοιάζει με το μέσο ευρωπαϊκό… Σύγκλιση προτύπων, ειδικά τώρα που αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των ολιγομελών νοικοκυριών, αφού παιδιά φεύγουν νωρίς από το σπίτι, μεγάλωσε ο αριθμός των μονομελών νοικοκυριών αλλά και ηλικιωμένων με τις πιο περιορισμένες διατροφικές ανάγκες, το συνολικό κόστος παρασκευής τροφής έχει μπει σε νέες βάσεις.
Το όλο θέμα, έχει αρχίσει και ξεφεύγει από τα αμιγώς οικονομικά πλαίσια και αγγίζει πια και θέματα υγείας, άμεσα και μελλοντικά. Πριν λίγες ημέρες, είχαμε μια ενδιαφέρουσα προσωπική εμπειρία: βγήκαμε στη ψησταριά της γειτονιάς με την 91χρονη μητέρα μου, έτσι να ξεσκάσει κι αυτή λίγο. Όταν δοκίμασε τα κρέατα της ποικιλίας που είχαμε παραγγείλει, τα οποία βρήκε «γλυκά» και με υφή που δεν παρέπεμπε στο κρέας που ξέρουμε, γύρισε και μου είπε: «Δεν μου έλεγες παιδάκι μου να πάρω λίγο κρέας να φτιάξουμε και μια αγγουροτομάτα να φάμε σπίτι να το ευχαριστηθούμε; Κρέας είναι αυτό που μας έφερε;!».
Τότε που ζούσαμε! Τότε που τρώγαμε!
Στο βωμό της χαμηλότερης τιμής και της αντιμετώπισης των τεράστιων εξόδων λειτουργίας μιας επιχείρησης, οι επαγγελματίες επιστρατεύουν κάθε μέσο και τρόπο να εξοικονομήσουν χρήματα. Προσοχή, δεν αναφερόμαστε σε μη νόμιμους ή μη αποδεκτούς τρόπους. Αναφερόμαστε σε αυτούς που οι κανονισμοί και διατάξεις επιτρέπουν την παρασκευή ασφαλών τροφίμων. Το ασφαλές τρόφιμο, είναι αυτό που θα to φας και δεν θα πάθεις τίποτα. Τώρα, τι θα σου προσφέρει, αυτό είναι άλλο θέμα! Θα σου προσφέρει ικανοποίηση λόγω της καλής του γεύσης; Ελάχιστες φορές πια. Θα σου προσφέρει τα απαραίτητα συστατικά που οφείλει να τροφοδοτεί η τροφή τον ανθρώπινο οργανισμό; Ένα μέρος σίγουρα, αλλά μάλλον μικρό. Θα σε επιβαρύνει με τα διάφορα στοιχεία που έχουν χρησιμοποιηθεί στην αλυσίδα παρασκευής; Η μια φορά σαφώς και δεν έχει επιπτώσεις, η συνεχής, όμως, κατανάλωση επεξεργασμένων ακόμη και με απλές μεθόδους τροφή είναι ένα ανοικτό θέμα.
Την εβδομάδα που μας πέρασε, δημοσιοποιήθηκαν δύο εκθέσεις, από την Τράπεζα της Ελλάδος (Έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική) και το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής (Τριμηνιαία Έκθεση Ιούνιος 2024). Και οι δύο έδειξαν ενδιαφέρον για το ύψος των τιμών. Λογικό, αφού πια αποτελεί το κυρίαρχο θέμα του κάθε νοικοκυριού και πολίτη. Η πρώτη, αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο να περιγράψει την πορεία του πληθωρισμού τροφίμων, με ένα ουδέτερο και τεχνοκρατικό τρόπο, παρά το φλέγον του θέματος και των σημαντικών επιπτώσεων στο εισόδημα των νοικοκυριών. Μεταξύ άλλων, αποτύπωσε σε ένα πίνακα τις αυξήσεις των τιμών των τροφίμων τα τελευταία 5 χρόνια, χωρισμένο, μάλιστα σε υποκατηγορίες. Για να βγάλει τελικά το συμπέρασμα ότι σωρευτικά ο καταναλωτής σήμερα δίνει 27,3% περισσότερα χρήματα να αγοράσει από το σούπερ μάρκετ τα χρειώδη για το τραπέζι του.
Εσείς τι λέτε; Δίνετε για το λάδι μόνο τόσο περισσότερα φέτος σε σχέση με το 2020; Για την φέτα; Για το ψωμί; Για τα λαχανικά; Τα φρούτα; Για το κοτόπουλο; Σε καμία περίπτωση, την ώρα μάλιστα που τα προαναφερθέντα προϊόντα καλύπτουν σημαντικό μέρος των δαπάνης διατροφής! Η δυσαρμονία μεταξύ των επίσημων στατιστικών και της αντίληψης του καταναλωτή για το επίπεδο τιμών, μπορεί προφανώς να εξηγηθεί από τις πάμπολλες επιστημονικές αναφορές που υπάρχουν στις σημειώσεις της έκθεσης. Σίγουρα, όμως, μπορεί να ερμηνεύσει μέρος της αποχής στις προηγούμενες εκλογές και της γενικότερης δυσφορίας που εκφράζει το εκλογικό σώμα...
Έχοντας ο μέσος πολίτης της χώρας ζωντανές ακόμη επαφές με την ύπαιθρο, έχει πληροφορηθεί ότι η τιμή του σιταριού έχει πέσει στο 50% του ανώτατου ιστορικού επιπέδου που έφτασε το 2022. Βρίσκεται μάλιστα, σχεδόν στα προ-πληθωριστικά επίπεδα. Δεν θα έπρεπε αυτό να φανεί στο ράφι, έστω και σαν στασιμότητα τιμών; Αντ' αυτού η έκθεση της ΤτΕ μας πληροφορεί ότι τα προϊόντα άρτου αυξήθηκαν το πρώτο 5μηνο κατά 0,7%, την ίδια, δηλαδή, ώρα που η φυσική αγορά σιταριού στην Ελλάδα, βρίσκεται στο χειρότερο σημείο αποδιοργάνωσής της λόγω χαμηλών τιμών και κακού τρόπου πληρωμών, ενώ οι παραγωγοί σίτου βρίσκονται στο χείλος της καταστροφής. Δηλαδή, θα έπρεπε να επιδοτούν οι καλλιεργητές σιταριού την τελική κατανάλωση, και τότε ίσως βλέπαμε μείωση τιμών;
Το ίδιο και με τα αυγά και το κρέας κοτόπουλου. Όλα αυτά τα χρόνια οι πτηνοτρόφοι διαμαρτύρονταν για τις υψηλές τιμές των ζωοτροφών και κυρίως του καλαμποκιού. Ακολούθησαν με άνεση το ράλι τιμών, όταν ανέβηκαν σε επίπεδα πάνω από 30 λεπτά του ευρώ το κιλό. Αλλά εδώ και δύο χρόνια, βλέπουμε να έχουν δυσκολία να προσαρμοστούν στα νέα χαμηλά επίπεδα τιμών του καλαμποκιού. Γιατί; Έπαψε άραγε το κόστος του καλαμποκιού να αποτελεί το μεγάλο κονδύλι των συνολικών τους εξόδων, όπως έλεγαν τότε; Την ίδια ώρα που οι Έλληνες αγρότες καλλιεργούν καλαμπόκι... έτσι από συνήθεια, αφού με τις τιμές που παίρνουν, τους αποδίδει ελάχιστα παραπάνω εισοδήματα από άλλες ξερικές καλλιέργειες, ενώ τα φθηνά εισαγόμενα έχουν κατακλύσει την αγορά. Και όλα αυτά, όταν βέβαια τα αγριογούρουνα αφήσουν κάτι τις και για τον παραγωγό και ο λογαριασμός της ΔΕΗ που αναμένεται οσονούπω, δεν τινάξει τα πάντα στον αέρα.
Κάτι παρόμοιο ισχύει και για τα γαλακτοκομικά. Η τιμή του αιγοπρόβειου γάλακτος την χρονιά που μας πέρασε, ήταν ελαφρώς χαμηλότερη σε σχέση με την προηγούμενη. Η ΤτΕ όμως μας πληροφορεί ότι οι τιμές σε γαλακτοκομικά και αυγά αυξήθηκαν 14% το 2023 και μειώθηκαν 0,9% το πρώτο πεντάμηνο του 2024. Αντί, δηλαδή, να δούμε μια έστω συγκρατημένη πτώση, είδαμε σωρευτικά μια αξιοσημείωτη αύξηση. Γνωρίζουν οι φύλακες, ότι η φέτα για παράδειγμα αποθεματοποιείται και οι νέες τιμές χρειάζεται χρόνο να περάσουν στην κατανάλωση. Αλλά, ένα χρόνος δεν φτάνει; Και δεν είναι μόνο η φέτα. Τα γιαούρτια που έχουν πολύ μεγάλη ταχύτητα κυκλοφορίας, σχεδόν ακαριαία; Τα τόσα επιδόρπια γάλακτος;
Ας μη ξεχνάμε ότι τα τελευταία δύο χρόνια είχαμε και σημαντική υποχώρηση των τιμών ενέργειας. Ούτε αυτή φάνηκε στο ράφι. Να δούμε τώρα που οι τιμές καυσίμων και ρεύματος τραβούν πάλι την ανηφόρα τι θα συμβεί…
Η ΤτΕ επέλεξε να καταγράψει την εξέλιξη των τιμών χωρίς να προχωρήσει σε σχολιασμό και υποδείξεις. Με δεδομένο ότι είναι η αρμόδια αρχή για τον έλεγχο του ύψους του πληθωρισμού, φαίνεται προφανώς πως είναι ικανοποιημένη με την πτωτική πορεία και σύμφωνη με τους σχεδιασμούς και τις προσδοκίες της. Σε αντίθετη περίπτωση θα έδειχνε σημάδια ανησυχίας, τα οποία πάντως στο κεφάλαιο περί ειδών διατροφής δεν φαίνονται. Δεν θα διεκδικήσουν όμως αυξήσεις σε λίγο καιρό οι αμειβόμενοι με τον βασικό μισθό, ώστε να μπορούν να αγοράσουν αυτά που απολύτως χρειάζονται; Τότε θα χτυπήσει «κόκκινο» στην Πανεπιστημίου, ότι βγαίνουμε εκτός σχεδιασμού…
Βέβαια υπάρχει και η άλλη, πιο «πονηρή» εξήγηση: μεγάλη αιτία των πληθωριστικών πιέσεων των τελευταίων 2 χρόνων είναι η τιμή του ελαιολάδου. Η κατηγορία Λίπη και Έλαια, έχει να επιδείξει αύξηση κατά 80% σωρευτικά τα τελευταία 5 χρόνια, λόγω πτώσης της παγκόσμιας παραγωγής. Φέτος, όπου η παραγωγή θα επανέλθει σε πιο φυσιολογικά επίπεδα, στην Ισπανία τουλάχιστον αλλά και σε εμάς πιθανότατα, οι τιμές παραγωγού θα πέσουν από το πρωτάκουστο ύψος των 8,5 και 9 ευρώ το κιλό!!! Άρα, σου λέει, και η τιμή στο ράφι θα πέσει, επομένως θα έχουμε αποπληθωρισμό! Σε περίπτωση, μάλιστα, μιας καλής σοδειά, ίσως και να επηρεάσει πολύ σημαντικά το συνολικό δείκτη τροφίμων λόγω και του ειδικού βάρους του ελαιολάδου στην τελική διαμόρφωση!
Και τα υπόλοιπα, όμως προϊόντα «πού στον κόρακα θα φτάσουν;» Η τομάτα, για παράδειγμα, φέτος πωλείται ελαφρώς φθηνότερα από άλλες χρονιές. Μάλιστα, κύκλοι της αγοράς αναφέρουν ότι το αποτύπωμα του τουρισμού δεν είναι ανάλογο άλλων ετών. Σκεφτείτε, όμως το σενάριο, με την επιστροφή των αδειούχων, κυρίως στην πρωτεύουσα, τον Σεπτέμβριο, η παραγωγή των γύρω - γύρω εκμεταλλεύσεων λαχανικών να έχει να αντιμετωπίσει δύο αξεπέραστα προβλήματα: της έλλειψης νερού και του υψηλού κόστους άντλησής του. Και τα δύο σενάρια είναι απολύτως υπαρκτά.
Η Κωπαΐδα, η οποία τροφοδοτεί τόσο τις λαϊκές αγορές όσο και τα σούπερ μάρκετ, δεν θα ποτίσει φέτος ομαλά. Τι συνέπειες θα έχει αυτό στην παραγωγή λαχανικών που κατευθύνονται στην Αθήνα, δεν το ξέρουμε ακόμη. Σίγουρα, όμως, δεν θα είναι όπως άλλες χρονιές. Οι περιοχές της Αττικής (Μέγαρα, Μαραθώνας) που προμηθεύουν και αυτές την μεγάλη αγορά της Αθήνας και των νησιών, ακόμη κι εάν δεν αντιμετωπίσουν προβλήματα έλλειψης αρδευτικού νερού, το κόστος άντλησής του θα είναι πολύ αυξημένο, ακόμη και για τους παραγωγούς που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα ΓΑΙΑ, περί σταθερών τιμών αρδευτικού ρεύματος. Όσο πιο χαμηλά αντλείς νερό, τόσο περισσότερη ενέργεια χρειάζεσαι. Τα περί βλαβών σε υποβρύχια συστήματα, ούτε να τα σκέπτεται κανείς: ισοδυναμούν πια με οικονομική καταστροφή.
Η ΤτΕ, προτίμησε να σταθεί στο όλο θέμα καταγραφικά. Προφανώς, έχει τους λόγους της. Όπως η κα Λαγκάρντ είχε πει κάποτε ότι «δεν μπορούμε εμείς στην ΕΚΤ να φτιάξουμε οδηγούς φορτηγών, όταν η έλλειψή τους είχε δυναμιτίσει τον ομαλό εφοδιασμό της παγκόσμιας αγοράς», έτσι και η Τράπεζα της Ελλάδας δύναται να πει ότι «δεν μπορώ να φτιάξω εγώ σύγχρονους παραγωγούς αγροτικών προϊόντων».
Δεν είναι πάντως σίγουρο ότι δεν μπορεί τουλάχιστον να βάλει μια χείρα βοηθείας. Οι επενδύσεις στον αγροτικό τομέα βρίσκονται στο ναδίρ, πολύ κάτω από τις ετήσιες αποσβέσεις. Η μεγάλη μερίδα των παραγωγών, εξαιρούνται όσοι έχουν επιδοτηθεί αλλά και αυτοί χρησιμοποιούν κατά κόρον τα παλαιά τους μηχανήματα, αγωνίζονται για να τα βγάλουν πέρα με μηχανήματα, δομές και πρακτικές άλλων εποχών. Αυτά πρέπει να αλλάξουν, να εκσυγχρονιστούν εάν θέλουμε ανταγωνιστικά προϊόντα στο τραπέζι του καταναλωτή. Και για να συμβεί αυτό η χρηματοδότηση είναι απολύτως απαραίτητη. Η εμπειρία όμως όσων αγροτών, και πάντα στα πλαίσια προγραμμάτων, προσπάθησαν να προσεγγίσουν τράπεζες τελευταία, δεν ήταν ενθαρρυντική. Τόσο τα υψηλά επίπεδα επιτοκίων, όσο και το υψηλό διοικητικό φορτίο, κούρασαν τους ενδιαφερόμενους.
Δεν είναι αυτό ένα πεδίο για παρέμβαση από την ΤτΕ; Ξέρετε, στα μάτια του αγρότη που θέλει να δανειοδοτηθεί, ή του μικρομεσαίου επιχειρηματία της αγροδιατροφής, δεν διαφέρει η Νομισματική από την Δημοσιονομική πολιτική. Αυτός βλέπει υψηλά επιτόκια και πολλά, μα πάρα πολλά χαρτιά. Δεν τον ενδιαφέρει ποιος τα ζήτησε και ποιος θα απολαύσει τελικά τα υψηλά τοκοχρεολύσια. Αυτός βλέπει παντού εμπόδια και υψηλό κόστος χρηματοδότησης και για το λόγο αυτό είτε τα παρατάει, είτε κάνει λιγότερα από αυτά που θα μπορούσε.
Η δεύτερη έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής είχε μια διαφορετική αντιμετώπιση στο θέμα, πιο επιθετική, όπως άλλωστε αρμόζει στον βασικό αυτό πυλώνα της Δημοκρατίας μας. Επειδή, ο τρόπος που παρουσιάζεται έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μας γέννησε κάποιες σκέψεις, τις οποίες θα συζητήσουμε προσεχώς.
