Η παγκόσμια κοινότητα βρίσκεται στο κατώφλι μιας στρατηγικής στροφής: το 2026 μπορεί να αποτελέσει την χρονιά όπου η κυκλική οικονομία θ’ αποκτήσει θεσμικά, χρηματοδοτικά και πολιτικά χαρακτηριστικά μετατρέποντας την προστασία της φύσης από περιβαλλοντική επιλογή σε κεντρική οικονομική και αναπτυξιακή προτεραιότητα. Τα διεθνή στοιχεία που δημοσιοποιούν οι φορείς δείχνουν με καθαρό τρόπο πως η χρηματοδότηση για λύσεις βασισμένες στη φύση («nature-based solutions») υπολείπεται δραματικά των αναγκών αλλά και ότι οι νέες τάσεις μπορούν να σφραγίσουν μια ρεαλιστική μετάβαση, εφόσον υποστηριχθούν σωστά.
Η τεράστια «τρύπα» χρηματοδότησης για τη φύση
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεση UNEP / ELD Initiative, οι ετήσιες χρηματοδοτήσεις για nature-based λύσεις (NbS) ανέρχονται σήμερα στα μόλις 200 δισ. δολάρια. Ταυτόχρονα, οι ροές χρηματοδότησης προς δραστηριότητες που επιβαρύνουν το περιβάλλον φθάνουν τα 7 τρισ. ετησίως, περίπου το 7 % του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Η «χρηματοδοτική τρύπα» για να επιτευχθούν οι στόχοι βιοποικιλότητας αγγίζει τα 700 δισ. κάθε χρόνο, με τους διεθνείς οργανισμούς να ζητούν τριπλασιασμό των επενδύσεων σε λύσεις φιλικές προς τη φύση έως το 2030 και τετραπλασιασμό έως το 2050.
Την ίδια ώρα, ο UNCCD καταγράφει ότι το 40 % της παγκόσμιας ξηράς βρίσκεται σε κατάσταση σοβαρής ή μέτριας υποβάθμισης, με άμεσες επιπτώσεις στην παραγωγικότητα των εδαφών και στην ευστάθεια των οικοσυστημάτων.
Nature Finance & Taxonomy: Τα νέα θεσμικά εργαλεία της μετάβασης
Απέναντι σε αυτή την κρίση, αναδύεται μια ολοκαίνουργια χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική. Η υπό διαμόρφωση Common Nature Finance Taxonomy (Ταξινομία) θα ορίσει τι θεωρείται θετικό για τη φύση («nature-positive») για τράπεζες, funds και δημόσιες αρχές, καθιστώντας σαφές ποια έργα δικαιούνται πράσινη χρηματοδότηση και ποια όχι.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει τον Οδικό Χάρτη για τις Πιστώσεις Φύσης (EU Roadmap towards Nature Credits), που επιδιώκει να δημιουργήσει μια αγορά πιστώσεων αποκατάστασης οικοσυστημάτων. Η λογική είναι να προσελκυστούν ιδιωτικά κεφάλαια σε δράσεις όπως αναδασώσεις, αποκατάσταση εδαφών, προστασία υγροτόπων και βιώσιμη γεωργία με διαφανή, μετρήσιμα και πιστοποιημένα αποτελέσματα.
Αν λειτουργήσει σωστά, αυτό το δίπολο Taxonomy–Credits μπορεί το 2026 να μετατρέψει την προστασία της φύσης σε χρηματοοικονομικό προϊόν υψηλής αξιοπιστίας.
Αναγεννητική γεωργία, ψηφιακή ιχνηλασιμότητα και βιο-υλικά: Οι τάσεις που θα κυριαρχήσουν
Η αναγεννητική γεωργία αναδεικνύεται σε μία από τις πιο ώριμες λύσεις, καθώς μπορεί να αυξήσει τη βιοποικιλότητα του εδάφους έως 20% – 30 % και να μειώσει τη χρήση χημικών κατά 40 %. Μεγάλες εταιρείες τροφίμων — πάνω από 200 διεθνώς — έχουν ήδη δεσμευτεί σε τέτοιες πρακτικές.
Οι Ψηφιακές Ταυτότητες Προϊόντων (Digital Product Passports) θα γίνουν υποχρεωτικές σε πολλές κατηγορίες από το 2026 στην ΕΕ, επιτρέποντας πλήρη ιχνηλασιμότητα των υλικών. Η Κομισιόν εκτιμά ότι η εφαρμογή τους μπορεί να μειώσει τα βιομηχανικά απόβλητα κατά 15–20 % έως το 2030.
Η αγορά βιο-κυκλικών υλικών — όπως υλικά από μυκήλιο, βιο-πολυμερή και οργανικά σύνθετα — προβλέπεται να αυξηθεί κατά 12–15 % το 2026, με ενσωμάτωσή τους σε κτίρια, συσκευασίες, υποδομές και βιομηχανικές εφαρμογές.
Κυκλική ενέργεια και κρίσιμα υλικά: Το νέο μέτωπο
Μόλις 30 % των υλικών ανεμογεννητριών ανακυκλώνεται σήμερα επαρκώς. Το 2026, ο στόχος είναι να ξεπεράσει το 50 %, ενώ έως το 2030 να πλησιάσει το 90 %, με νέες μεθόδους αποσυναρμολόγησης και ανακύκλωσης σύνθετων ρητινών.
Στις μπαταρίες, η ευρωπαϊκή νομοθεσία αυξάνει από το 2026 τα ποσοστά ανάκτησης λιθίου, κοβαλτίου και νικελίου έως και κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες, μειώνοντας την ανάγκη για εξόρυξη και ενισχύοντας την ανθεκτικότητα των ενεργειακών αλυσίδων.
Η κυκλική ενέργεια συνδέεται πλέον άμεσα με τη βιοποικιλότητα: όσο λιγότερη πίεση ασκείται σε εξόρυξη, τόσο μειώνεται η καταστροφή οικοσυστημάτων.
Η αποκατάσταση οικοσυστημάτων ως οικονομική ευκαιρία
Η αποκατάσταση εδαφών, δασών, ποταμών και υγροτόπων μετατρέπεται σε επενδυτικό εργαλείο. Ο UNCCD εκτιμά ότι για κάθε 1 δολάριο που επενδύεται σε αποκατάσταση, η κοινωνική και οικολογική απόδοση μπορεί να είναι πολλαπλάσια.
Η ΕΕ έχει θέσει στόχο να αποκαταστήσει τουλάχιστον 20 % των χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων της έως το 2030, ένας στόχος που απαιτεί μαζικά κεφάλαια και νέες πιστοποιημένες αγορές χρηματοδότησης φύσης. Το 2026 αναμένεται να σηματοδοτήσει την αρχή αυτής της μεταστροφής.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα
Η Ελλάδα εισέρχεται σε αυτή τη διεθνή στροφή με σημαντικές προκλήσεις αλλά και μοναδικές ευκαιρίες. Με το 17 % της επικράτειας ενταγμένο σε προστατευόμενες περιοχές Natura, με εκτεταμένες ζώνες υποβαθμισμένων εδαφών (κυρίως σε πεδινές αγροτικές περιοχές και σε καμένες εκτάσεις), αλλά και με ταχεία ανάπτυξη ΑΠΕ, η χώρα βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης για το πώς η κυκλική οικονομία μπορεί να γίνει μοχλός αναπτυξιακής πολιτικής.
Η εφαρμογή των Digital Product Passports σε κλάδους όπως οι κατασκευές, η κλωστοϋφαντουργία και τα ηλεκτρονικά αναμένεται να αλλάξει ριζικά τις αλυσίδες εφοδιασμού, επηρεάζοντας τις άδειες δόμησης, τα πράσινα υλικά και την ανακύκλωση αποβλήτων κατεδαφίσεων. Η χώρα μας μπορεί να επωφεληθεί από την αυξημένη χρηματοδότηση έργων αποκατάστασης , ειδικά σε περιοχές που υπέστησαν μεγάλες καταστροφές τα τελευταία χρόνια, όπως στον Έβρο ή σε δασικά συμπλέγματα της Πάρνηθας και της Ρόδου.
Παράλληλα, η αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης κρίσιμων υλικών θα επηρεάσει άμεσα τις ελληνικές αλυσίδες ενέργειας και τις νέες μονάδες μπαταριών/ΑΠΕ. Οι αναγεννητικές γεωργικές πρακτικές μπορούν να βελτιώσουν τη βιωσιμότητα βασικών παραγωγικών ζωνών, ιδίως στη Θεσσαλία και στην Κρήτη.
Εφόσον η Ελλάδα αξιοποιήσει τα νέα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία, μπορεί να αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο «μοντέλο nature-positive ανάπτυξης», συνδέοντας αποκατάσταση, ενεργειακά έργα, αγροτική πολιτική και βιώσιμη δόμηση με τρόπο που θα την τοποθετήσει στον ευρωπαϊκό χάρτη ως παράδειγμα εφαρμογής κυκλικής οικονομίας στη Μεσόγειο.
