Τα τελευταία 24ωρα πυκνώνουν τα δημοσιεύματα στον διεθνή οικονομικό τύπο για ένα – σχεδόν – γενικευμένο sell off στα κρατικά (!) ομόλογα, ήτοι στα πλέον αξιόχρεα assets στις αγορές.
Ακόμα και τα ισχυρότερα χαρτιά στον πλανήτη, όπως το αμερικανικό και το γερμανικό ομόλογο, έχουν χτυπήσει κόκκινο αγγίζοντας τιμές και αποδόσεις, που είχαν να «δουν» στις ΗΠΑ από το 2007-2008 και στην Ευρώπη από το 2011 (κρίση χρέους)...
Τι ακριβώς συμβαίνει και γιατί αυτή η εξέλιξη είναι σημαντική; Μια ματιά προς τα πίσω δίνει ορισμένα πολύ χρήσιμα στοιχεία.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία των κεντρικών τραπεζών που έχει επεξεργασθεί και δημοσιεύσει το Bloomberg o παγκόσμιος «μέσος όρος» των αποδόσεων των κρατικών δεκαετών ομολόγων, σε πραγματικούς όρους, έχει αυξηθεί περισσότερο από 6 μονάδες, ήτοι κάτι που δεν έχει παρατηρηθεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Και για να θυμίσουμε λίγο πριν η Ουάσιγκτον υποχρεωθεί να σπάσει την σχέση χρυσού δολαρίου το 1971...
Η αλήθεια είναι, όπως παρατηρούν ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές, ότι τα διαγράμματα εξέλιξης των αποδόσεων των αμερικανικών ειδικά ομολόγων «θυμίζουν» μέρες του φθινοπώρου του 1987, όταν η κατάρρευση των τιμών των ομολόγων οδήγησε στην περιβόητη «Μαύρη Δευτέρα» στις χρηματιστηριακές αγορές.
Είναι ο κίνδυνος αυτός υπαρκτός και γιατί;
Η ραγδαία άνοδος των αποδόσεων των ομολόγων «συνοδεύει» βέβαια την ταυτόχρονη πτώση των τιμών τους. Και αυτό σημαίνει απαξίωση ιδίων κεφαλαίων για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που τα διατηρούν στα χαρτοφυλάκιά τους ως εγγύηση χρηματοδότησης.
Αποτέλεσμα αυτής της απαξίωσης άλλωστε ήταν και η τραπεζική κρίση των Μικρομεσαίων Τραπεζών τον περασμένο Μάρτιο με την γνωστή συνέχεια και την αναγκαστική παρέμβαση της Fed στις ΗΠΑ όπως επίσης και της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας για το υποχρεωτικό bail in της Credit Suisse από το κράτος και την UBS.
Για τις συνέπειες στα τραπεζικά χαρτοφυλάκια από την απαξίωση των κρατικών ομολόγων έχουν εκδώσει αρκετές προειδοποιήσεις τόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου, όσο και η BIS (Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών) αλλά και η παγκόσμια ρυθμιστική αρχή κινητών αξιών OICV-IOSCO.
Πρόσφατα μάλιστα ανάλογες έμμεσες επισημάνσεις με πολύ χιούμορ (black) έκανε και ο κ. Κλάους Κνοτ, ο Ολλανδός Κεντρικός Τραπεζίτης, υπενθυμίζοντας ότι οι λέξεις τράπεζα και πτώχευση «συνδέονται στενά...».
Βέβαια σε διαφορά με την δεκαετία του '70 και πολύ περισσότερο μετά το 2008 – 2009, με την πρωτοβουλία των κεντρικών τραπεζών, ειδικά στην Ευρωζώνη, έχουν μεσολαβήσει σημαντικές ρυθμίσεις προστασίας των κεφαλαίων των τραπεζών. Και κάποιες ακόμα έπονται.
Από αυτή την άποψη η ΕΚΤ και ο SSM υποστηρίζουν ότι οι ευρω-τράπεζες δεν κινδυνεύουν άμεσα να «κολλήσουν» από τον ιό της τραπεζικής κρίσης του Μαρτίου παρά το γεγονός ότι ακόμα δεν έχουν δοθεί οι απαραίτητες εξηγήσεις για την κατάρρευση της ελβετικής Credit Suisse.
Οι πραγματικοί κίνδυνοι
Όπως όμως μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς, οι προειδοποιήσεις για τους κινδύνους στις ευρωπαϊκές τράπεζες, δεν αφορούν αυτούς που περιμένει κανείς να μπουν από την «κύρια είσοδο».
Αντίθετα οι κίνδυνοι αφορούν την «πίσω πόρτα», ή για την ακρίβεια αυτούς που κρύβονται στα «θησαυροφυλάκια» των τραπεζών, στις καταθέσεις και τα repos.
Όχι βέβαια τις ιδιωτικές ατομικές καταθέσεις, αλλά τις καταθέσεις (τεράστιο ποσοστό στις τραπεζικές καταθέσεις) των λεγόμενων Μη Τραπεζικών Χρηματοπιστωτικών Φορέων, των NBFI, όπως επίσης και στις συμβάσεις repo των NBFI με τις τράπεζες.
Αυτό το «κομμάτι» των καταθέσεων και repo αποτελεί ζωτικό μέρος της λειτουργικής ύπαρξης των τραπεζών.
Οι NBFI είναι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί που περιλαμβάνουν κατά βάση όλων των «ειδών» τα επενδυτικά κεφάλαια, ασφαλιστικές εταιρείες, συνταξιοδοτικά ταμεία και άλλους ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, όπως για παράδειγμα φορείς υλοποίησης τιτλοποιήσεων Nples και Npes.
Ολόκληρο αυτό το ελάχιστα έως καθόλου – σύμφωνα με τις Κεντρικές Τράπεζες - εποπτευόμενο σύστημα, που αποκαλείτε και «σκιώδες τραπεζικό σύστημα» έχει ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια του QE αποκτήσει ένα κυρίαρχο ρόλο στις αγορές χρήματος και επενδύσεων.
Αλλά έχει υποστεί μια χωρίς σαφή εκτίμηση «ζημιά» από την ταχύτατη πτώση τιμών των ομολόγων. Πόση;
Άγνωστο μέχρι στιγμής, αλλά μια ιδέα μπορεί να πάρει κανείς από την κρίση που ξέσπασε στην Μ. Βρετανία όταν οι φορολογικές εξαγγελίες της κας Τρας οδήγησαν σε κατάρρευσης το Gilt μαζί και την κυβέρνησή. Και χρειάσθηκε η άρον – άρον επέμβαση της Τράπεζας της Αγγλίας για να αποφευχθεί η χρηματοπιστωτική κατάρρευση στην χώρα, μαζί με την αλλαγή κυβέρνησης.
Πόση είναι η έκταση αυτών των NBFI; Τα διαθέσιμα στοιχεία λένε ότι στην Ευρωζώνη, η επέκταση των NBFI επιταχύνθηκε μετά το 2007 – 2008 και από 15 τρισεκατομμύρια ευρώ διαχείρισης κεφαλαίων το 2008, εκτινάχθηκαν στα 31 τρισεκατομμύρια ευρώ σήμερα. Το μερίδιο των πιστώσεων που χορηγούν οι NBFI σε μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε από 15% το 2008, σε 26% στο τέλος του 2022 και έχει στο μεταξύ αυξηθεί περισσότερο. Συνολικά, τα περιουσιακά στοιχεία που καταγράφονται σαν “περιουσία” των NBFI είναι σαν μέγεθος το 80% σε σχέση με το αντίστοιχο μέγεθος του τραπεζικού τομέα.
Που κρύβεται ο τρέχον κίνδυνος στα NBFI; Οι NBFI λόγω της μη εποπτευόμενης διαχείρισης κεφαλαίων είναι ανοικτοί στα margin calls, δηλαδή στον κίνδυνο ξαφνικής «απομόχλευσης», όταν οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων απαξιώνονται απότομα ή ακόμα και αν μεταβάλλονται απότομα. Τα κεφάλαια όμως των NBFI βρίσκονται στις καταθέσεις τους στις τράπεζες όπως επίσης και στα συμβόλαια repo με τις τράπεζες. Κατά συνέπεια κάθε απότομη μεταβολή τους διοχετεύεται κατ' ευθείαν στις τράπεζες με τις οποίες συνδέονται.
Ένα από τα ακραία τέτοια παραδείγματα από το παρελθόν είναι η κρίση του Ltcm, του hedge fund του οποίου η κατάρρευση απέδειξε έμπρακτα τις συνέπειες από την κρίση στα NBFI υψηλής μόχλευσης και το πως μπορεί να μεταδοθεί απευθείας στις μεγάλες τράπεζες στην καρδιά του χρηματοπιστωτικού συστήματος καθώς οι τράπεζες συνδέονται άμεσα με τα NBFI μέσω δανείων, τίτλων και παραγώγων, καθώς και μέσω συμβάσεων χρηματοδότησης. Και για όποιον αμφιβάλει έρχεται η ΕΚΤ να σχολιάσει ότι «Η χρηματοδότηση από χρηματοπιστωτικές οντότητες NBFI, είναι πιθανώς ένας από τους σημαντικότερους διαύλους δευτερογενούς μετάδοσης από την άποψη του συστημικού κινδύνου, δεδομένου ότι οι οντότητες NBFI διατηρούν τα αποθέματα ρευστότητάς τους κυρίως ως καταθέσεις σε τράπεζες και αλληλεπιδρούν στις αγορές repos με τις τράπεζες».
Και όταν λέμε για τράπεζες εννοούμε αυτές στις οποίες βρίσκονται και οι «δικές» μας καταθέσεις...
