Ροή
Σε δημόσια διαβούλευση έως τις 27 Φεβρουαρίου τέθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας το σχέδιο νόμου με τίτλο: «Μετονομασία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων, διεύρυνση του αντικειμένου της με αρμοδιότητες επί των υπηρεσιών ύδατος και της διαχείρισης αστικών αποβλήτων και ενίσχυση της υδατικής πολιτικής».
Ως γνωστόν, η ΡΑΕ αναμένεται να διευρυνθεί με τη συμμετοχή, υπό την «ομπρέλα» και των Αποβλήτων – Υδάτων, όπως και παλιότερα έχει αποκαλύψει το insider.gr. Με τον παρόντα νόμο που τέθηκε σε διαβούλευση μεταφέρονται και θεσπίζονται αρμοδιότητες στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, η οποία μετονομάζεται σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων. Ειδικότερα, ρυθμίζεται η παροχή υπηρεσιών υδάτων, καθώς και των υπηρεσιών ανακυκλωμένου ύδατος και διαχείρισης αστικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένου του νερού που προορίζεται για περιαστική χρήση. Δεδομένης της ανάθεσης αυτών των αρμοδιοτήτων σε ανεξάρτητη αρχή, εκσυγχρονίζεται το συνολικό πλαίσιο διακυβέρνησης των ζητημάτων που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων και αστικών αποβλήτων, προκειμένου να ανταποκρίνεται στη νέα προσέγγιση. Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων εξετάζει τις καταγγελίες των καταναλωτών κατά των παρόχων και εποπτεύει την εφαρμογή των μέτρων προστασίας τους.
Το θέμα έχει και ευρύτερο ενδιαφέρον π.χ. για την τιμολόγηση υπηρεσιών, όπως της παροχής «νερού», ενώ υπενθυμίζεται ότι η διοίκηση της ΕΥΔΑΠ έχει αφήσει ανοιχτές εκκρεμότητες σε σχέση με διάφορα θέματα (τιμολόγηση, διαγωνισμοί κ.α.) αναμένοντας ακριβώς τον νέο Ρυθμιστή ώστε να έρθουν σε συνεννόηση.
Μάλιστα, σε σχετικό άρθρο σημειώνεται ότι η εποπτεία των ΕΥΔΑΠ Παγίων και ΕΥΔΑΠ μεταφέρεται από το υπ. Υποδομών στο ΥΠΕΝ (υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας).
Ποιο ζήτημα αντιμετωπίζει η αξιολογούμενη ρύθμιση;
Το προτεινόμενο νομοσχέδιο αποσκοπεί στην κάλυψη ενός ουσιώδους κενού στην υφιστάμενη νομοθεσία, καθώς για πρώτη φορά ρυθμίζονται κατά τρόπο συνεκτικό το πεδίο και ο φορέας της ρυθμιστικής και ελεγκτικής εποπτείας των φορέων παροχής υπηρεσιών ύδατος (ύδρευσης και αποχέτευσης), καθώς και της επεξεργασίας αστικών αποβλήτων. Έτσι, ανατίθενται στη σημερινή Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (Ρ.Α.Ε.) οι αρμοδιότητες εποπτείας και ελέγχου, τόσο των παρόχων υπηρεσιών ύδατος (ύδρευσης και αποχέτευσης), όσο και των φορέων διαχείρισης αστικών αποβλήτων.
Η Ρ.Α.Ε. μετονομάζεται πλέον σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων - Ρ.Α.Α.Ε.Υ.. Δεδομένης της ανάθεσης αυτών των αρμοδιοτήτων σε ανεξάρτητη αρχή, είναι αναγκαίος ο εκσυγχρονισμός του συνολικού πλαισίου διακυβέρνησης των ζητημάτων που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων και των αστικών αποβλήτων, προκειμένου να ανταποκρίνεται στην ανωτέρω νέα προσέγγιση. Ακολούθως, εξορθολογίζονται και επικαιροποιούνται οι αρμοδιότητες των φορέων υδατικής διαχείρισης και πολιτικής, τροποποιούνται μεμονωμένες ρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για την ορθολογική διαχείριση των υδάτων και θεσπίζεται εθνική στρατηγική για τα ύδατα.
Επίσης, ενισχύονται η διαφάνεια και ορθολογικότητα της υδατικής πολιτικής, ενώ αναβαθμίζεται και η θέση των καταναλωτών, μέσω της θέσπισης λογοδοσίας των φορέων παροχής υπηρεσιών ύδατος και διαχείρισης αποβλήτων, καθώς και μέσω του ελέγχου των αναπτυξιακών-επενδυτικών και τιμολογιακών πολιτικών. Η επιλογή της επέκτασης των αρμοδιοτήτων της Ρ.Α.Ε. στους τομείς των υπηρεσιών ύδατος και διαχείρισης αστικών αποβλήτων γίνεται γιατί έτσι αξιοποιείται η διοικητική και υποστηρικτική δομή μιας υφιστάμενης ανεξάρτητης αρχής, η οποία επιπλέον έχει εμπειρία στην άσκηση ρυθμιστικών και ελεγκτικών αρμοδιοτήτων και μάλιστα σε φυσικά μονοπώλια, όπως είναι τα δίκτυα ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου, κατ’ αντιστοιχία, ιδίως, με τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης. Η αξιοποίηση υφιστάμενων δομών είναι κρίσιμη δεδομένου ότι η νέα Αρχή πρέπει να καταστεί πλήρως λειτουργικής εντός εξαμήνου από τη σύστασή της, σύμφωνα με σχετικό ορόσημο του Ταμείου Ανάκαμψης.
Ο σκοπός του νόμου
Σκοπός του παρόντος νόμου είναι η ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/944 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 5ης Ιουνίου 2019 «σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την τροποποίηση της Οδηγίας 2012/27/ΕΕ» (ΕΕ L 158 της 14.06.2019) και της Οδηγίας 2009/73/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Ιουλίου 2009 «Σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά Φυσικού Αερίου και την κατάργηση της Οδηγίας 2003/55/ΕΚ» (ΕΕ L 211 της 14.8.2009). Οι δραστηριότητες της παραγωγής, αποθήκευσης, σωρευτικής εκπροσώπησης, προμήθειας, εμπορίας, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και της παραγωγής, της προμήθειας, της αγοράς, της μεταφοράς, διανομής της αποθήκευσης, της υγροποίησης και της αεριοποίησης υγροποιημένου Φυσικού Αερίου εντός της Ελληνικής Επικράτειας ασκούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου αυτού. Οι δραστηριότητες αυτές είναι κοινής ωφέλειας και τελούν υπό την εποπτεία του κράτους. Επιπροσθέτως, ρυθμίζονται θέματα εποπτείας και ελέγχου των παρόχων υπηρεσιών ύδατος και διαχείρισης αστικών αποβλήτων».
Όπως σημειώνεται, «με τον παρόντα μεταφέρονται και θεσπίζονται αρμοδιότητες στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, η οποία μετονομάζεται σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων. Ειδικότερα, ρυθμίζεται η παροχή υπηρεσιών υδάτων της περ. κθ) της παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 3199/2003 (Α’ 280), καθώς και των υπηρεσιών ανακυκλωμένου ύδατος και διαχείρισης αστικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένου του νερού που προορίζεται για περιαστική χρήση. Δεδομένης της ανάθεσης αυτών των αρμοδιοτήτων σε ανεξάρτητη αρχή, εκσυγχρονίζεται το συνολικό πλαίσιο διακυβέρνησης των ζητημάτων που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων και αστικών αποβλήτων, προκειμένου να ανταποκρίνεται στη νέα προσέγγιση».
Ο έλεγχος, η ρύθμιση και η εποπτεία της αγοράς ενέργειας, καθώς και ο έλεγχος, η ρύθμιση και η εποπτεία θεμάτων σχετικών με την παροχή υπηρεσιών ύδατος και διαχείρισης αστικών αποβλήτων, με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ασκούνται από τη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων, η οποία αποτελεί την εθνική ρυθμιστική αρχή σε θέματα ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, υπηρεσιών ύδατος και διαχείρισης αστικών αποβλήτων. Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (Ρ.Α.Α.Ε.Υ.), κατόπιν διαβούλευσης, εισηγείται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας τη θέσπιση οδηγιών, μέτρων και διαδικασιών για τη συντονισμένη εφαρμογή των διατάξεων που αφορούν την παροχή υπηρεσιών ύδατος και τη διαχείριση αστικών αποβλήτων.
Σύνθεση της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων
Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (Ρ.Α.Α.Ε.Υ.) απαρτίζεται από δεκατρία (13) μέλη, συμπεριλαμβανομένων του Προέδρου και τριών (3) Αντιπροέδρων, τα οποία διακρίνονται για την επιστημονική τους κατάρτιση, την επαγγελματική τους ικανότητα και εξειδικευμένη εμπειρία σε θέματα αρμοδιότητας της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. και διαθέτουν τα κατάλληλα εχέγγυα ανεξαρτησίας και αμεροληψίας. Τα μέλη της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. προτείνονται από κοινού από τους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Εσωτερικών ύστερα από προκήρυξη. Η πρόταση υποβάλλεται στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής των Ελλήνων, η οποία γνωμοδοτεί επ’ αυτής, σύμφωνα με τα ειδικότερα οριζόμενα στον Κανονισμό της Βουλής. H γνωμοδότηση αυτή αναρτάται στην επίσημη ιστοσελίδα της Ρ.Α.Α.Ε.Υ.. Σε περίπτωση θετικής γνωμοδότησης της Επιτροπής, τα μέλη που έχουν προταθεί από τους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Εσωτερικών διορίζονται με Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου.
Η θητεία των μελών της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. είναι πενταετής. Κανένα μέλος της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. δεν μπορεί να υπηρετήσει για περισσότερες από δύο (2) θητείες. Κατά τη διάρκεια της θητείας τους τα μέλη της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. δεν ανακαλούνται. Στη Ρ.Α.Α.Ε.Υ. συνιστάται μία (1) θέση ειδικού συμβούλου του Προέδρου της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. για θέματα είτε αποβλήτων, είτε ενέργειας, είτε υδάτων. Η θέση αυτή πληρούται από πρόσωπο που διακρίνεται για την επιστημονική του κατάρτιση και ικανότητα και διαθέτει εξειδικευμένη εμπειρία στα ανωτέρω θέματα.
Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (Ρ.Α.Α.Ε.Υ.) συνεδριάζει και αποφασίζει, είτε σε Ολομέλεια, είτε σε συνθέσεις των τριών (3) επί μέρους θεματικών κλάδων αυτής, ήτοι των Αποβλήτων, της Ενέργειας και των Υδάτων. Η Ολομέλεια της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. συνέρχεται σε συνεδρίαση κατόπιν πρόσκλησης του Προέδρου της, οι δε συνθέσεις των τριών (3) επί μέρους θεματικών κλάδων της Αρχής, κατόπιν πρόσκλησης του οικείου Αντιπροέδρου, και, σε περίπτωση κωλύματός του, από τον Πρόεδρο της Αρχής, όπως ορίζεται ειδικότερα στον Οργανισμό και τον Κανονισμό Εσωτερικής Λειτουργίας και Διαχείρισής της.
Η εποπτεία
Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (Ρ.Α.Α.Ε.Υ.), στη βάση των ετήσιων εκθέσεων προγραμματισμού που υποβάλλουν προς έγκριση οι πάροχοι υπηρεσιών ύδατος στη Ρ.Α.Α.Ε.Υ. και των στοιχείων του Παραρτήματος Ι, που υποβάλλουν οι Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟ.Δ.Σ.Α.), καθώς και πάσης φύσεως στοιχείων που συλλέγει, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 27, εποπτεύει και παρακολουθεί το οικονομικό και φυσικό αντικείμενο της παροχής των υπηρεσιών ύδατος και διαχείρισης αστικών αποβλήτων, υποβάλλοντας ετήσια αναφορά στον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Αναδιοργάνωση παρόχων υπηρεσιών ύδατος – Διαχειριστική επάρκεια – Εξουσιοδότηση
Έως την 31η Δεκεμβρίου 2024, η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (Ρ.Α.Α.Ε.Υ.) υποβάλλει στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Εσωτερικών πρόταση ολοκληρωμένης δέσμης μέτρων, συνοδευόμενη από ανάλυση οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών, για τη διασφάλιση της επιχειρησιακής λειτουργίας του συνόλου των παρόχων υπηρεσιών ύδατος, συμπεριλαμβανομένου του βέλτιστου προτεινόμενου αριθμού τους και του καταμερισμού του γεωγραφικού πεδίου άσκησης των αρμοδιοτήτων τους, λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνει την αναδιοργάνωση των υφιστάμενων παρόχων υπηρεσιών ύδατος με συνενώσεις ή συγχωνεύσεις, προς ενίσχυση της διαχειριστικής τους ικανότητας.
Η διαπίστωση διαχειριστικής επάρκειας των παρόχων υπηρεσιών ύδατος από τη Ρ.Α.Α.Ε.Υ. αποτελεί προϋπόθεση για την αξιολόγηση προτάσεων των παρόχων υπηρεσιών ύδατος και την υλοποίηση προγραμμάτων μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων στον τομέα των υπηρεσιών ύδατος.
Με απόφαση της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. δύνανται να θεσπίζονται κριτήρια αξιολόγησης της διαχειριστικής ικανότητας των παρόχων υπηρεσιών ύδατος και τα ελάχιστα επίπεδα πλήρωσης των κριτηρίων αυτών, για την πιστοποίηση της επάρκειάς τους, ως προς το ελάχιστο απαιτούμενο επίπεδο παρεχόμενων υπηρεσιών στους οικείους καταναλωτές.
Ανάκτηση κόστους για υπηρεσίες ύδατος – Τιμολόγηση
Για τον καθορισμό των γενικών κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης υπηρεσιών ύδατος, λαμβάνονται υπόψη η αρχή της ανάκτησης του κόστους, συμπεριλαμβανομένου του περιβαλλοντικού και σε επίπεδο φυσικών πόρων, καθώς και η οικονομική ανάλυση που διεξάγεται σύμφωνα με την παρ. 3 και την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Οι πολιτικές τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος:
α) παρέχουν κατάλληλα κίνητρα στους χρήστες για να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τους υδάτινους πόρους και, κατά συνέπεια, να συμβάλλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων του παρόντος,
β) εξασφαλίζουν την κατάλληλη συμβολή των διαφόρων χρήσεων ύδατος, διακρινόμενων, ιδίως σε βιομηχανία, νοικοκυριά και γεωργία, στην ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών ύδατος, βάσει της οικονομικής ανάλυσης που διενεργείται σύμφωνα με το π.δ. 51/2007 (Α΄ 54), λαμβάνοντας υπόψη την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Η τιμολογιακή πολιτική μπορεί να συνεκτιμά τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά αποτελέσματα της ανάκτησης, καθώς και τις γεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες της οικείας περιοχής.
Υποχρεώσεις παρόχων υπηρεσιών ύδατος
Οι πάροχοι υπηρεσιών ύδατος καταρτίζουν Γενικά Σχέδια Υπηρεσιών Ύδατος (Γ.Σ.Υ.Υ.) πενταετούς διάρκειας. Τα Γ.Σ.Υ.Υ. αποτελούν τη μελέτη και καταγραφή ορθολογικών, αποδοτικών και βιώσιμων τρόπων και μεθοδολογιών διαχείρισης του υδροδοτικού και αποχετευτικού συστήματος των παρόχων.
Τα Γ.Σ.Υ.Υ. συμπεριλαμβάνουν μελέτη εξεύρεσης νέων πηγών για την αναβάθμιση του υδατικού δυναμικού ή την κατάλληλη διαχείριση των υφιστάμενων. Τα Γ.Σ.Υ.Υ. περιλαμβάνουν, εφόσον εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του παρόχου υπηρεσιών ύδατος, τουλάχιστον:
α) αποτύπωση, συμπεριλαμβανομένων των ζωνών ασφαλείας, ανάλυση και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης,
β) εξεύρεση νέων πηγών κάλυψης αναγκών, αν απαιτείται, σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα,
γ) προβλέψεις μελλοντικής ζήτησης σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα και σχεδιασμό του υδροδοτικού και αποχετευτικού συστήματος του παρόχου,
δ) πρόγραμμα υλοποίησης έργων αναβάθμισης του υδροδοτικού συστήματος,
ε) πρόγραμμα υλοποίησης έργων αναβάθμισης του αποχετευτικού συστήματος,
ζ) κοστολόγηση των παρεχομένων υπηρεσιών ύδατος, διαμόρφωση τιμολογιακής πολιτικής και επίπεδα ανάκτησης κόστους,
η) αντιμετώπιση ομβρίων υδάτων,
θ) επαναχρησιμοποίηση νερού και αξιοποίηση ιλύος.
Κυρώσεις
Με απόφαση της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (Ρ.Α.Α.Ε.Υ.), η οποία εκδίδεται μετά από σύσταση στους παρόχους, δύναται να επιβληθούν πρόστιμα για παραβάσεις, σχετικά με την κοστολόγηση και τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδατος. Το ανώτατο ύψος των προστίμων δεν υπερβαίνει τα δέκα εκατομμύρια (10.000.000) ευρώ και το έξι τοις εκατό (6%) των συνολικών ετήσιων εσόδων του προηγούμενου έτους, που προέρχονται από τις παρεχόμενες υπηρεσίες ύδατος.
