Ροή
Σε επίπεδα ρεκόρ διαμορφώνεται το συνολικό ανεκτέλεστο συμβάσεων των μεγάλων ισχυρών κατασκευαστικών ομίλων που ξεπερνάει πλέον αθροιστικά τα επίπεδα των 12 – 12,5 δισ. ευρώ δημιουργώντας προσδοκίες για τις προοπτικές τους εφόσον βέβαια τα συμβόλαια - μαμούθ «μεταφραστούν» σε κερδοφορία, ανάπτυξη και νέες μπίζνες και δεν «καούν» από το εκρηκτικό κοκτέιλ που έχει συνθέσει η άνοδος σε υλικά, ενέργεια και πληθωρισμό.
Οι λεγόμενοι και ως «Big 5» του χώρου των κατασκευών – υποδομών, δηλαδή οι ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Άβαξ, Ελλάκτωρ, Intrakat, Μυτιληναίος, εμφανίζουν αυξημένο ανεκτέλεστο κατά περίπου 50% έναντι του αμέσως προηγούμενου έτους, καθώς το αντίστοιχο συνολικό νούμερο πέρυσι τέτοια εποχή «έγραφε» περί τα 8 δισ. ευρώ, «τινάζοντας την μπάνκα στον αέρα», όπως προκύπτει από τις ανακοινώσεις τους για τα οικονομικά μεγέθη του 2021 αλλά και όσα αναγράφονται στις ετήσιες χρηματοοικονομικές εκθέσεις. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι στο «καλάθι» οι όμιλοι προσμετρούν, πέραν των υπογεγραμμένων συμβάσεων (στι1 31/12/2021) που εντάσσονται στο ανεκτέλεστο, και τις προ υπογραφή συμβάσεις και τα έργα που έχουν «καπαρώσει» και στα οποία προσεχώς θα ανακηρυχθούν επισήμως ανάδοχοι και νικητές, αναμένοντας και για αυτά τις σχετικές διαδικασίες και «προσκλήσεις».
Δίχως αυτά τα έργα, το… «καθαρό» ανεκτέλεστο προφανώς και διαμορφώνεται σε χαμηλότερα επίπεδα (βγάζοντας τα τελευταία έργα και τα προς υπογραφή), πάνω από τα 7 δισ. ευρώ, ωστόσο, τα νούμερα αποτυπώνουν το μπαράζ διαγωνισμών – έργων που συνεχώς «βγαίνουν» αποτελώντας πεδίο δράσης αλλά και ανταγωνισμού μεταξύ των ομίλων.
Προφανώς το 2021 αλλά και οι πρώτοι μήνες του 2022 ήταν σαφώς καλύτεροι σε σχέση με το 2020 σε επίπεδο παραγωγής, προώθησης και υλοποίησης διαγωνισμών, ενώ «βγήκαν» έργα κάθε είδους υποδομής (οδικά, σιδηροδρομικά, απορρίμματα, ιδιωτικές αναπτύξεις, ενέργεια, ακίνητα κ.α.) και με κάθε μοντέλο χρηματοδότησης (ΣΔΙΤ, δημόσια, ιδιωτικά) πολλών δισ. ευρώ, με συνέπεια το «καλάθι» των συμβάσεων και το ανεκτέλεστο των ομίλων να «αυγατίζει».
Κι ενώ το ανεκτέλεστο θυμίζει επίπεδα προ του 2010 (αλλά όχι για 5 ομίλους, για πολύ περισσότερους), το θέμα του κόστους προκαλεί προβληματισμό για τα περιθώρια κερδοφορίας των ομίλων παρά το «γεμάτο καλάθι συμβάσεων». Εάν δεν προκύψει κάποιο απρόοπτο, για αυτές τις ημέρες, ίσως και σήμερα, έχει προγραμματιστεί νέα σύσκεψη στο υπουργείο Υποδομών με τη συμμετοχή φορέων και συνδέσμων του χώρου με θέμα προφανώς και την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού.
Όπως έχει αναφέρει το insider.gr, παρατάσεις σε χρονοδιαγράμματα έργων, νέα αναθεώρηση τιμών στα υλικά (για το δ’ τρίμηνο του 2021, μετά και από αυτές που έγιναν για τα προηγούμενα) αναμένεται να περιλαμβάνονται στο νέο πακέτο παρεμβάσεων που προωθεί το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Οπως έχουμε αναφέρει, το μεγαλύτερο πρόβλημα παρατηρείται σε μικρότερους ομίλους και μάλλον σε μικρότερου προϋπολογισμού έργα (και δημοτικά, περιφερειακά) ενώ επί της ουσίας καταγράφεται ήδη δυστοκία στην εξασφάλιση υλικών οι τιμές των οποίων έχουν πάρει από καιρό τον ανήφορο.
Ως εκ τούτου, όπως σημειώνουν στελέχη του χώρου, σε κάποια εργοτάξια παρατηρείται το λεγόμενο slow down, δηλαδή οι εργασίες έχουν κόψει ρυθμούς, έχουν επιβραδυνθεί, αν δεν έχουν παύσει εντελώς μέχρι νεωτέρας και μέχρι είτε το αρμόδιο υπουργείο να δώσει δραστική λύση είτε μέχρι να ηρεμήσει η κατάσταση διεθνώς (εξέλιξη που δεν φαντάζει η πλέον εύκολη ή πιθανή τουλάχιστον άμεσα).
Το ανεκτέλεστο κατασκευαστικό υπόλοιπο του ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ ανέρχεται με τις υπογεγραμμένες και προς υπογραφή νέες συμβάσεις σε 4,9 δισ. ευρώ (αντίστοιχο νούμερο στα 3 δισ. ευρώ πέρσι τέτοια εποχή). Ειδικότερα, το υπογεγραμμένο κατασκευαστικό ανεκτέλεστο του Ομίλου στις 31.12.2021 ανήλθε σε περίπου 2,5 δισ. ευρώ. Από αυτά, περίπου 400 εκατ. ευρώ προέρχονται από το εξωτερικό και τα υπόλοιπα 4,5 δισ. ευρώ αφορούν σε δραστηριότητες στην Ελλάδα. Από το εγχώριο ανεκτέλεστο (υπογεγραμμένο και προς υπογραφή), σε δημόσια έργα αντιστοιχούν περίπου 1,7 δισ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα 2,8 δισ. ευρώ αντιστοιχούν σε ιδιωτικά έργα ή σε κατασκευαστικό αντικείμενο που εντάσσεται στον Όμιλο μέσω έργων Παραχωρήσεων / ΣΔΙΤ στα οποία έχει ήδη ή πρόκειται να επενδύσει ο Όμιλος (π.χ. νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Ηρακλείου Κρήτης, Ολοκληρωμένο Τουριστικό Συγκρότημα με Καζίνο στο Ελληνικό, Εγνατία Οδός κ.α.).
Σε υψηλά επίπεδα επανήλθε το ανεκτέλεστο του κατασκευαστικού ομίλου ΑΒΑΞ. Στο τέλος του 2021 έφτανε τα 1,4 δισ. ευρώ περίπου, έναντι 1 δισ. στο τέλος του 2020. Στη συνέχεια ο όμιλος υπέγραψε νέες συμβάσεις, ενώ υπάρχουν και αρκετές συμβάσεις προς υπογραφή, συνολικής αξίας που προσεγγίζει τα 0,8 δισ. ευρώ. Συνυπολογίζοντας όλα τα παραπάνω έργα, το ανεκτέλεστο υπόλοιπο ανέρχεται σε 2,2 δισ. ευρώ περίπου. Στο τέλος του 2020 το ανεκτέλεστο της ΑΒΑΞ έφτανε στο 1 δισ. ευρώ με την εταιρεία τότε να σημειώνει ότι ανέμενε επιπλέον αντίστοιχο ποσό.
Όπως σημειώνεται και στην ετήσια οικονομική έκθεση της Ελλάκτωρ (για το 2021) το ανεκτέλεστο υπόλοιπο της ΑΚΤΩΡ και των θυγατρικών της ανήλθε στις 31.12.2021 σε €1,6 δισ.. Κατά τη διάρκεια του 2021 υπεγράφησαν συμβάσεις συνολικής αξίας €436 εκατ., ενώ μετά την 31.12.2021 υπεγράφησαν συμβάσεις αξίας €227,5 εκατ. Επίσης έχουν εξασφαλισθεί νέα έργα ύψους €657 εκατ., οι συμβάσεις των οποίων αναμένεται να υπογραφούν, ανεβάζοντας το ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων της ΑΚΤΩΡ και των θυγατρικών της στα €2,5 δισ. Όπως ανέφερε η διοίκηση της μητρικής ΕΛΛΑΚΤΩΡ στο πλαίσιο πρόσφατης παρουσίασης, το ανεκτέλεστο 2,5 δισ. θα ξεπεράσει τα 3 δισ. όταν υπογραφούν νέες συμβάσεις που ήδη έχει «κερδίσει» η εισηγμένη. Πέρυσι τέτοια εποχή το «καλάθι» ανέρχονταν στα 1,6 με 1,8 δισ. ευρώ.
Το ανεκτέλεστο των υπογεγραμμένων συμβάσεων του Ομίλου Intrakat κατέγραψε ιστορικό υψηλό και σχεδόν διπλασιάστηκε σε σχέση με το προηγούμενο έτος, προσδίδοντας έτσι ιδιαίτερα θετικές προοπτικές αναφορικά με την μελλοντική εξέλιξη των εργασιών. Ειδικότερα, το ανεκτέλεστο υπόλοιπο στις 31.12.2021 ανήλθε σε € 556 εκ. πλέον € 577 εκ. νέα προς υπογραφή έργα που έχει μειοδοτήσει η Εταιρεία έως σήμερα και αναμένεται να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες συμβασιοποίησής τους, με συνέπεια τα προς εκτέλεση έργα να ξεπερνούν τα € 1,1 δισ. Στις 31.12.2020 το ανεκτέλεστο των υπογεγραμμένων συμβάσεων του ομίλου ανερχόταν σε 380,9 εκατ. ευρώ (πλέον 225,6 εκατ. ευρώ νέα έργα που είχε μειοδοτήσει, άρα συνολικά 606 εκατ. ευρώ).
Στο γκρουπ Μυτιληναίος, το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των συμβασιοποιημένων έργων ανέρχονταν σε 754 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2021, ενώ συμπεριλαμβανομένων των έργων που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο συμβασιοποίησης, το σύνολο ανέρχονταν σε 2,4 δισ. ευρώ, από 1,6 δισ. στο τέλος του 2020 (τα 1,023 δισ. αναληφθένταέργα). Αθροίζοντας τις δύο κατηγορίες έχουμε: συμβατικές μονάδες 1,393 δισ. ευρώ, περιβαλλοντικές λύσεις 561,7 εκατ. ευρώ, υποδομές 315,8 εκατ. ευρώ, τεχνολογίες ενέργειας 106,5 εκατ. ευρώ αξία συμβάσεων. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι μόνο τους τελευταίους μήνες όπως έχει αναδείξει το insider.gr, ο όμιλος έχει «καπαρώσει» έργα (σε κοινοπραξίες ή αυτόνομα) σχεδόν 1 δισ. ευρώ συνολικά σε ευρύ φάσμα έργων βιώσιμης ανάπτυξης και κλασσικών υποδομών (οδικά ΣΔΙΤ, σιδηροδρομικά, απορρίμματα, οδοφωτισμός κ.α.), άρα, κι εδώ το ανεκτέλεστο που σχετίζεται με πιο παραδοσιακά porjects υποδομών έχει εκτιναχθεί.
«Πατώντας» και πάνω στο ανεκτέλεστο που έχουν ήδη «χτίσει» οι όμιλοι, αντιμετωπίζουν τη συνέχεια με μεγαλύτερη αισιοδοξία, ιδίως αν αυτό συνδυαστεί με τα νέα έργα που είναι προς υπογραφή, όσο και στα projects 30-35 δισ. ευρώ που αναμένεται μέσα στη δεκαετία να βγούνε προς διεκδίκηση σε πλήθος τομέων δράσης (ενέργεια, οδικά, σιδηροδρομικά, παραχωρήσεις, απορρίμματα, ιδιωτικά έργα κ.α.), που σχετίζονται με το Ταμείο Ανάκαμψης, το ΕΣΠΑ, άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα, τις ιδιωτικοποιήσεις κ.α.
«Στοίχημα» η κερδοφορία εν μέσω… «καταιγίδας»
Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι οι όμιλοι του χώρου καλούνται να «μετατρέψουν» τις συμβάσεις αυτές σε κερδοφορία μέσα σε ένα δύσκολο περιβάλλον, με ραγδαία αύξηση του κόστους σε υλικά και ενέργεια, κι ενώ η κατάσταση διεθνώς δεν δείχνει να εξομαλύνεται άμεσα. Γιατί πρέπει να αναφέρουμε ότι αφενός παλιότερα υπήρχαν περιπτώσεις με ομίλους να ενδιαφέρονται απλά και μόνο για τζίρους και ανεκτέλεστα δίχως να βγάζουν κέρδη, αφετέρου, δεν είναι όλα τα έργα ίδια, δηλαδή δεν αφήνουν τα ίδια οφέλη, ροές και έσοδα είτε πρόκειται για δημόσια, είτε για ΣΔΙΤ – Παραχωρήσεις.
Επιπλέον, στην τελική γραμμή θα παίξουν ρόλο οι οικονομικές προσφορές που θα έχουν δώσει τα γκρουπ αλλά και τα επίπεδα του κόστους (υλικά, ενέργεια) που «ροκανίζουν» ήδη τα αποτελέσματα των ομίλων.
Μάλιστα, ο όμιλος ΑΒΑΞ έδωσε μια «καλή γεύση» για τα απόνερα από την άνοδο του κόστους, σημειώνοντας ο περιορισμός της κερδοφορίας οφείλεται στην επίπτωση στο κατασκευαστικό κόστος από την διεθνή ανατίμηση των δομικών υλικών, του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού, των καυσίμων και των μεταφορικών εξόδων, από τους τελευταίους μήνες του 2020 μέχρι και σήμερα (παρουσίασε καθαρό κέρδος μετά φόρων ύψους 2 εκατ. ευρώ το 2021 έναντι κέρδους 10,5 εκατομμυρίων το 2020, με τα ΕΒΙΤDA να ανέρχονται σε 51 εκατ. έναντι 62,3 εκατ. ευρώ στο προηγούμενο έτος, ενώ τα έργα της εταιρείας στο εξωτερικό δεν καλύπτονται από αναθεωρήσεις τιμών, και εκτιμάται ότι η επίδραση στο μεικτό αποτέλεσμα ανέρχεται σε 26 εκατ. τουλάχιστον).
Οι αυξήσεις τιμών κυμαίνονται μεταξύ 25% και 70%, χωρίς να υπάρχουν ενδείξεις ότι το φαινόμενο αυτό θα αντιστραφεί τους επόμενους μήνες. Οι όμιλοι επιχειρούν να διασφαλίσουν ότι στις νέες συμβάσεις έργων του ιδιωτικού τομέα και του εξωτερικού περιλαμβάνεται ρήτρα ανατίμησης υλικών και καυσίμων.
Όπως σημειώνεται στην ετήσια οικονομική έκθεση του ομίλου, για τα δημόσια έργα, στις συμβάσεις προβλέπονται όροι για την αναπροσαρμογή τιμών. Δεδομένου όμως ότι οι αναθεωρήσεις αφορούν σε εργασίες οι οποίες περιλαμβάνουν εργατικά, μισθώσεις, καύσιμα και υλικά τα οποία βασίζονται στον μέσο όρο ανατιμήσεων, οι αναπροσαρμογές είναι μικρότερες των πραγματικών αυξήσεων καθώς μέχρι στιγμής αφορούν μόνο σε υλικά και καύσιμα. Γίνεται προσπάθεια και διαπραγματεύσεις με τα αρμόδια υπουργεία ούτως ώστε αυτά τα υλικά με την μεγάλη ανατίμηση να πληρώνονται απολογιστικά. Για τα νέα έργα τα οποία δεν είναι δημόσια, πραγματοποιούνται διαπραγματεύσεις ώστε οι συμβάσεις να περιλαμβάνουν όρους αναθεώρησης τιμών.
Όπως επίσης σημειώνεται, οι πιέσεις στο κόστος κατασκευής δεν είναι ομοιόμορφες και οριζόντιες, καθώς δεν έχουν επηρεαστεί οι τιμές σε όλα τα υλικά και όλες τις γεωγραφικές αγορές με τον ίδιο τρόπο. Τα έργα που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο ολοκλήρωσης δεν αναμένεται να επηρεασθούν σημαντικά.
Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση έχει ήδη ξεκινήσει τις διαδικασίες για την εξομάλυνση των πληθωριστικών πιέσεων στο κόστος των έργων δημοσίου ενδιαφέροντος, καθώς επίσης όσων δημόσιων έργων και ΣΔΙΤ βρίσκονται στη διαδικασία δημοπράτησής τους.
Παράλληλα προωθείται η δημιουργία παρατηρητηρίου τιμών και η ίδρυση εταιρείας προδιαγραφών και τιμολόγησης τεχνικών έργων και μελετών προκειμένου οι αναπροσαρμογές να γίνονται αυτόματα. Μετά από επαφές με τους αρμόδιους κυβερνητικούς παράγοντες, ο κατασκευαστικός κλάδος αναμένει τις αρχικές παρεμβάσεις του κράτους να πραγματοποιηθούν στην κατεύθυνση της αύξησης των πληρωμών που εγκρίνονται για τα δημόσια έργα, και στη συνέχεια να προχωρήσει η εξεύρεση πόρων για την προσαρμογή των προϋπολογισμών των έργων, εκτελούμενων και υπό δημοπράτηση, στο πλαίσιο των δημοσιονομικών δυνατοτήτων της χώρας.
Αλλά και από το «βήμα» μιας πρόσφατης παρουσίασης, ο CEO του ομίλου ΕΛΛΑΚΤΩΡ, Ευθ. Μπουλούτας, ανέφερε ότι τα παλαιότερα έργα χρειάστηκαν περισσότερα κεφάλαια για να ολοκληρωθούν (υπάρχει εκτίμηση ότι το κόστος «έφαγε» 12 εκατ. ευρώ περίπου από τα EIBITDA του 2021), ενώ για τα μελλοντικά έργα έχει περιοριστεί σημαντικά το περιθώριο κέρδους καθώς έχουν προβλεφθεί ανατιμήσεις στις προσφορές. Ο δε πρόεδρος της ΑΚΤΩΡ, Χρ. Παναγιωτόπουλος, αν και σημείωσε ότι στη Ρουμανία έγινε αναθεώρηση συμβάσεων (50% του κατασκευαστικού τζίρου εκεί), στην Ελλάδα παραδέχτηκε ότι υπάρχει πρόβλημα. Μάλιστα, ανέφερε ότι η τιμή της ασφάλτου από τα 350 ευρώ ο τόνος έχει σκαρφαλώσει στα 650 ευρώ, ενώ η τιμή του μετρικού τόνου για το αλουμίνιο από τα 1.020 δολ. στα 4.000 δολ.
Οπως σημειώνουν στελέχη του χώρου, «καλό το ανεκτέλεστο, βέλτιστο όμως είναι να έχουμε κέρδη προς όφελος των ομίλων, των εργαζομένων, της οικονομίας και βέβαια των μετόχων τους».
Σε κάθε περίπτωση, οι υπέρογκες ανατιμήσεις αποτελούν απειλή για τον κλάδο, με εργολαβίες προηγούμενων ετών στις οποίες έχουν δοθεί μεγάλες εκπτώσεις να βρίσκονται στο «όριο». Πάντως, οι συζητήσεις με το αρμόδιο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ ήδη, το 2021, με την εμφάνιση του πρώτου κύματος ανατιμήσεων ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά στην τελευταία 15ετία μηχανισμός αναθεώρησης. Όμως, η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω και όπως σημείωναν στελέχη του χώρου μία αναθεώρηση της τάξεως του 20% ή και του 30% δεν μπορεί να καλύψει το τεράστιο κόστος των ανατιμήσεων.
Ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ με επιστολή που απέστειλε στον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών Κ. Καραμανλή, σημείωνε σχετικά πρόσφατα μόλις ότι έχουν σταματήσει να υλοποιούνται πολλά έργα ύδρευσης και αποχέτευσης με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Φιλόδημος, εξαιτίας της μεγάλης αύξησης στις τιμές των σωληνώσεων PVC, που ξεπερνά το 100%. Αντίστοιχο πρόβλημα δημιουργείται στην υλοποίηση έργων που αφορούν νέες κτιριακές υποδομές και μεταλλικά κτίρια, λόγω της αύξησης των τιμών χάλυβα – οικοδομικού σιδήρου άνω του 100%. Στα δε έργα ασφαλτόστρωσης, όπου το κόστος της ασφάλτου έχει αυξηθεί κατά 200%, το πρόβλημα είναι ακόμη μεγαλύτερο.
