Η αντιπυρική προστασία της Ελλάδας έχει ενισχυθεί τα τελευταία δύο χρόνια μέσω νέων στρατηγικών και του προγράμματος ΑΙΓΙΣ ύψους 2,1 δισ. ευρώ αλλά οι ζοφερές προβλέψεις για το φετινό καλοκαίρι δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού. Το 2025 αναμένεται ότι θα είναι ένα από τα θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί καθώς η κλιματική κρίση σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά της και στρώνει το έδαφος για την εκδήλωση δασικών πυρκαγιών, οι οποίες με τη σειρά τους ευνοούν τα έντονα πλημμυρικά φαινόμενα. Οι Financial Times σε δημοσίευμά τους περιγράφουν με γλαφυρό τρόπο την τρωτότητα της Αθήνας και πυκνοκατοικημένων περιοχών όπως είναι η φοιτητική περιοχή του Ζωγράφου. Οι πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν τον Αύγουστο 2024 στη Βορειανατολική Αττική απέδειξαν ότι τα πάντα είναι πιθανά και ότι πλέον η ύπαρξη ενός κλοιού ασφαλείας γύρω από τον αστικό ιστό αποτελεί μία παρωχημένη πλάνη.
Η αντιπυρική περίοδος ξεκίνησε επίσημα την 1η Μαΐου 2025 και ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Γιάννης Κεφαλογιάννης, «οργώνει» ολόκληρη την Ελλάδα για το συντονισμό της πρόληψης και καταστολής ενδεχόμενων πυρκαγιών. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί συσκέψεις σε πολλές κρίσιμες περιφέρειες (σήμερα πραγματοποιείται σύσκεψη στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου ενώ έχουν προηγηθεί συσκέψεις στη Θεσσαλία, στην Κρήτη, στην Ήπειρο κλπ).
Ο συντονισμός και η συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων και κυρίως της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αναδεικνύεται σε κρίσιμο παράγοντα για μια όσο γίνεται πιο ανώδυνη αντιπυρική περίοδο. Ωστόσο, οι επιστημονικοί φορείς εκτιμούν ότι μέχρι τώρα η στρατηγική που εφαρμόζεται δεν αξιοποιεί επαρκώς τα επιστημονικά δεδομένα ούτε συμπεριλαμβάνει τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων και τον κοινωνικό διάλογο.
Σε κοινή ανακοίνωση με αφορμή την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου 2025, το WWF Ελλάς, η Πυρομετεωρολογική Ομάδα FLAME (ΙΕΠΒΑ/Eθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών) και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ) – ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ επισημαίνουν ότι «η διαχείριση των πυρκαγιών δεν βελτιώνεται μόνο με ασκήσεις ετοιμότητας, αλλά με γνώση, συμμετοχή και σχέδιο».
Όπως αναφέρεται «για άλλη μια χρονιά, η αντιπυρική περίοδος του 2025 ξεκινά με την καθιερωμένη απογραφή: πόσα εναέρια και επίγεια πυροσβεστικά μέσα διαθέτουμε, πόσα drones επιτηρούν, πόσο είναι το διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό. Όμως η διαχείριση των δασικών πυρκαγιών δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο σε αριθμούς — στους διαθέσιμους πόρους στην αρχή και στα καμένα στρέμματα στο τέλος. Αυτό που χρειάζεται επειγόντως είναι η ουσιαστική συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την παραγωγή και αξιοποίηση γνώσης με σκοπό την υποστήριξη του επιχειρησιακού έργου της Πολιτικής Προστασίας. Συνεργασία που θα μελετά δεδομένα, θα σχεδιάζει μακροπρόθεσμες στρατηγικές, θα προσαρμόζεται στις εξελισσόμενες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και θα επενδύει στην ουσιαστική ενημέρωση των πολιτών».
Οι φορείς υποστηρίζουν ότι λείπουν διορατικές πολιτικές αποφάσεις και ένας ουσιαστικός διάλογος με την κοινωνία. «Η θέσπιση και τελικά η κατανόηση μέτρων, όπως ο χρόνος καθαρισμού οικοπέδων, πρέπει να προκύπτει από τα αποτελέσματα της ανάλυσης δεδομένων και να συνδέεται με αυτά: πυρομετεωρολογικές συνθήκες, κατάσταση της βλάστησης, ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, και να προσαρμόζεται ανάλογα σε επίπεδο περιφέρειας ή περιφερειακής ενότητας. Το ίδιο ισχύει και για τη διαχείριση των αστικών πάρκων και αλσών. Όταν επενδύουμε στην πρόληψη υλοποιώντας εξαιρετικούς καθαρισμούς στα πάρκα από την μία, αλλά επιβάλλουμε καθολικές απαγορεύσεις πρόσβασης από την άλλη, είναι εύλογο να δημιουργούνται ερωτήματα για αυτές τις οριζόντιου χαρακτήρα απαγορεύσεις, καθώς και για τη συνέπεια και τη λογική της στρατηγικής μας», υπογραμμίζουν στην ανακοίνωση.
Όπως εκτιμούν, «η δυσκαμψία αυτή σχετίζεται και με τη μην επικαιροποίηση και τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης στα στελέχη των αρμόδιων φορέων και την αδυναμία εφαρμογής ευέλικτων μοντέλων διαχείρισης. Χρειαζόμαστε ένα δυναμικό ορισμό της αντιπυρικής περιόδου (τόσο χωρικά όσο και χρονικά), ο οποίος θα βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα και όχι σε απόλυτες ημερομηνίες που εφαρμόζονται καθολικά σε εθνικό επίπεδο. Αυτό θα επιτρέψει καλύτερη στόχευση των έργων πρόληψης, κατανομή των πόρων με βάση τον πραγματικό κίνδυνο πυρκαγιάς και πιο αποτελεσματική χωρική διασπορά των δυνάμεων, κατά περίπτωση».
Τέλος, σημειώνεται ότι εξίσου προβληματική είναι και η απουσία δομημένης και δημόσιας αποτύπωσης των δαπανών πρόληψης, καταστολής και αποκατάστασης . Η ανάλυση κόστους-οφέλους είναι εργαλείο στρατηγικής και όχι λογιστικός απολογισμός, και η λογοδοσία προς τους πολίτες ξεκινά από εκεί.
Εν αναμονή της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου
Φως στις καλές αλλά και κακές πρακτικές στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα στις πιο ευάλωτες χώρες όπως είναι η Ελλάδα και η Ισπανία αναμένεται να ρίξει η έκθεση ελέγχου του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ) που θα δημοσιευθεί στις 11 Ιουνίου 2025.
Η έκθεση αξιολογεί πόσο αποτελεσματικά χρησιμοποιούν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη την ενωσιακή χρηματοδότηση για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, την ετοιμότητα για την αντιμετώπισή τους και την ανάκαμψη μετά από αυτές. Στο πλαίσιο του ελέγχου εξετάζονται συγκεκριμένα οι περιπτώσεις της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πολωνίας και της Πορτογαλίας.
