Μακρύτερος επαγγελματικός βίος περιμένει τους ασφαλισμένους που θα βγουν στη σύνταξη μετά το 2027. Το εντεινόμενο δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα (και σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη) υποχρεώνει την κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο Εργασίας να επεξεργαστούν πλάνο αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης από 1,5 έως 2 χρόνια, με στόχο την προστασία του συνταξιοδοτικού συστήματος και την επάρκεια των συντάξεων.
Άλλωστε και ο ΟΟΣΑ, στην Έκθεση για τις Προοπτικές της Απασχόλησης το 2025 (OECD Employment Outlook 2025), επισημαίνει πως η μέση ηλικία εξόδου από την αγορά εργασίας στην Ελλάδα διαμορφώνεται στα 59,7 έτη για τις γυναίκες και στα 63,2 έτη για τους άνδρες, και συνιστά μία από τις χαμηλότερες στην ευρωπαϊκή κατάταξη.
Στον σχετικό πίνακα του Οργανισμού φαίνεται πως μόνο το Λουξεμβούργο έχει χαμηλότερα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης από την Ελλάδα, ενώ στα ίδια περίπου επίπεδα με την χώρα μας βρίσκεται η Σλοβενία και η Τουρκία.
Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, ως απάντηση στη γήρανση του πληθυσμού και την αυξανόμενη πίεση στα συνταξιοδοτικά συστήματα, πολλές χώρες του ΟΟΣΑ αύξησαν τα νόμιμα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, περιόρισαν την πρόσβαση στις πρόωρες συντάξεις και θέσπισαν κίνητρα για εργασία μετά την συνταξιοδότηση.
Η σύνδεση του προσδόκιμου ζωής με την ηλικία συνταξιοδότησης λειτουργεί ως «αποσυμπιεστής» για να μην υπάρξει έκρηξη του ασφαλιστικού στο μέλλον λόγω της αύξησης των δαπανών για συντάξεις. Όσο οι Έλληνες ασφαλισμένοι θα ζουν περισσότερα χρόνια και η αναλογία τους στον γενικό πληθυσμό θα αυξάνεται (έως το 2050 το 40% του πληθυσμού θα είναι άνω των 60 ετών), τόσο θα επεκτείνεται ο εργασιακός βίος μέσω της αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης.
Στην Ελλάδα τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα επανεξεταστούν στο τέλος του 2026, και η όποια αναπροσαρμογή τους (λόγω προσδόκιμου ζωής) θα εφαρμοστεί από το 2027. Σήμερα η μέση ηλικία «εξόδου» από την εργασία στην Ελλάδα διαμορφώνεται στα 59,7 έτη για τις γυναίκες και στα 63,2 έτη για τους άνδρες, όταν ο μέσος όρος για τον ΟΟΣΑ είναι 63,1 έτη για τις γυναίκες και 64,4 έτη για τους άνδρες.
Οι τρεις δημογραφικοί δείκτες
Στην Ελλάδα η σύνδεση του προσδόκιμου ζωής (των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών) με τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης έχει ψηφιστεί από το 2010 και προβλέπει την αναπροσαρμογή των ορίων κάθε τρία χρόνια από το 2021 και μετά.
Η πρώτη αναπροσαρμογή για το 2021 δεν εφαρμόστηκε λόγω της πανδημίας και των πολλών θανάτων που σημειώθηκαν εκείνη την περίοδο, ενώ η δεύτερη του 2024 δεν επηρέασε τα όρια.
Οι τρεις δημογραφικοί δείκτες που θα κρίνουν το αν και κατά πόσο θα αυξηθούν τα όρια ηλικίας είναι οι εξής:
- δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων άνω των 65 ετών προς τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό
- δείκτης γήρανσης που αυξάνεται
- δείκτης γονιμότητας, που υπολείπεται του 2,1 που είναι το όριο αναπλήρωσης του πληθυσμού.
Η σύνδεση του προσδόκιμου ζωής με τα όρια ηλικίας με βάση την πρακτική του ΟΟΣΑ, μπορεί να εφαρμοστεί με αναλογία 1 προς 1, με αναλογία 1 προς 2/3 και με αναλογία 1 προς 1/3.
Το αυστηρότερο μοντέλο είναι η αναλογία 1 προς 1, δηλαδή για κάθε ένα έτος που θα αυξάνει το προσδόκιμο, θα αυξάνονται κατά ένα έτος και τα όρια ηλικίας. Με το 1 προς 2/3 τα όρια ηλικίας θα αυξηθούν κατά 8 μήνες (για κάθε έναν χρόνο αύξησης του προσδόκιμου ζωής) και με το 1 προς 1/3 η αύξηση των ορίων θα είναι ηπιότερη.
Τι ισχύει στις χώρες του ΟΟΣΑ
Η μείωση των συνταξιοδοτικών δαπανών και ο περιορισμός των αρνητικών συνεπειών της γήρανσης στα ασφαλιστικά συστήματα «περνούν» μέσα από την παράταση του εργασιακού βίου.
Πρόσφατα, η Γαλλία αύξησε τη νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη και θα καταργήσει ορισμένα ειδικά συνταξιοδοτικά καθεστώτα. Η Σουηδία και η Σλοβακία ενίσχυσαν τη σύνδεση της ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής - μια κίνηση που έχει υιοθετηθεί πλέον από το 25% των χωρών του ΟΟΣΑ, όπως η Δανία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Ελλάδα, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες και η Πορτογαλία.
Η Κόστα Ρίκα αύξησε τη νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης κατά 3 έτη για άνδρες και γυναίκες και περιόρισε την πρόωρη συνταξιοδότηση. Η Τσεχία μείωσε το χρονικό «παράθυρο» πρόωρης συνταξιοδότησης από πέντε σε τρία έτη, πριν τη νόμιμη ηλικία.
Σε ορισμένες χώρες, όπως η Δανία, η Εσθονία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία, η νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης θα μπορούσε να φτάσει ή και να ξεπεράσει τα 70 έτη για τη γενιά που γεννήθηκε το 2000, εφόσον το προσδόκιμο ζωής συνεχίσει να αυξάνεται και η σύνδεση με την ηλικία συνταξιοδότησης εφαρμοστεί αποτελεσματικά. Η Δανία μάλιστα υιοθέτησε νόμο (τον Ιούνιο του 2025) για την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης στα 70 έτη έως το 2040, για άτομα που γεννήθηκαν μετά τον Δεκέμβριο του 1970.
Την τελευταία 20ετία, δηλαδή μεταξύ του 2002 και του 2022, η μέση ηλικία εξόδου από την αγορά εργασίας αυξήθηκε κατά μέσο όρο κατά 3,1 έτη για τις γυναίκες και 2,6 έτη για τους άνδρες, φτάνοντας τα 63,1 έτη για τις γυναίκες και τα 64,4 έτη για τους άνδρες.
Οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν σε Εσθονία, Λιθουανία και Πολωνία για τις γυναίκες, και στην Ουγγαρία, τις Κάτω Χώρες και την Πολωνία για τους άνδρες.
