«Πακέτο» προβλέψεων και δράσεων εκτιμώμενου ύψους 1,2 δισ. ευρώ και άνω για τον κλάδο των μεταφορών, και κατά βάση των Αστικών Συγκοινωνιών (Λεωφορεία) και του Μετρό, περιλαμβάνει το Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο που μόλις προ ημερών ετέθη σε διαβούλευση έως τις 18 Ιουλίου. Όπως αναφέρεται, το εθνικό Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο (ΚΚΣ) «συνιστά για την ελληνική Πολιτεία έναν ολοκληρωμένο στρατηγικό σχεδιασμό για τη δίκαιη πράσινη μετάβαση, με στόχο την προστασία των ενεργειακά και μεταφορικά ευάλωτων νοικοκυριών και πολύ μικρών επιχειρήσεων από τις επιπτώσεις της επέκτασης του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ2) στους τομείς των κτιρίων και των οδικών μεταφορών.
Το ΚΚΣ καταρτίζεται βάσει του Ευρωπαϊκού Κανονισμού (ΕΕ) 2023/955 και η έγκρισή του αποτελεί προϋπόθεση για την ενεργοποίηση του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου (ΚΚΤ), βασικού χρηματοδοτικού εργαλείου της ΕΕ. Το ΚΚΣ συγκροτεί ένα συνεκτικό και στοχευμένο πλέγμα μεταρρυθμίσεων, επενδύσεων και επιδοματικών μέτρων, συνολικού ύψους 4,783 δισ. από ευρωπαϊκούς πόρους σε συνδυασμό με εθνική συμμετοχή. Οι δράσεις οργανώνονται σε τρεις βασικούς πυλώνες: κτίρια, μεταφορές και άμεση εισοδηματική στήριξη, και στοχεύουν στην άρση κοινωνικών και γεωγραφικών ανισοτήτων, με έμφαση στις ευάλωτες ομάδες». Να σημειωθεί ότι προβλέπονται πόροι κατά 75% (σχεδόν 3,6 δις) από το ευρωπαϊκό σκέλος του ταμείου, ενώ 25% είναι η ελληνική δημόσια συνεισφορά. Το σχέδιο καλύπτει την χρονική περίοδο 2026–2032.
Ειδικότερα για τις Μεταφορές το Εθνικό Σχέδιο προβλέπει μια σειρά από νέες δράσεις στον τομέα των μεταφορών, με έμφαση στην επέκταση και ενίσχυση των δημόσιων μέσων μαζικής μεταφοράς ώστε να αντιμετωπιστούν θέματα προσβασιμότητας και μειωμένης χρήσης τους από τα μεταφορικά ευάλωτα νοικοκυριά. Οι προβλεπόμενες δράσεις αντιστοιχούν σε περίπου 25-30% του συνολικού προϋπολογισμού του σχεδίου (σχεδόν 4,8 δισ.), άρα συνολικό ποσό, όπως αναφέραμε, πέριξ των 1,2 με 1,4 δισ. ευρώ.
Τα μεγάλα προβλήματα και «ανοιχτά μέτωπα»
Θεωρητικά, καθώς έχουμε για την ώρα γενικότερους στόχους αλλά ερωτηματικά για την εξασφάλιση χρηματοδότησης για τέτοια έργα, όπως πολλές φορές έχουμε αναφέρει, το «μενού» περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, νέα λεωφορεία (περί τα 200), καινούργιους συρμούς μετρό, ανακαίνιση υφιστάμενων, δεκάδες χλμ. πεζόδρομων και ποδηλατόδρομων, η βελτίωση προσβασιμότητας σε σιδηροδρομικούς σταθμούς κ.α., δίχως βέβαια να υπάρχει κάτι χειροπιαστό για πόρους και χρονοδιάγραμμα. Όπως πολλές φορές έχει αναδείξει το insider.gr, υποτίθεται ότι αναμένονται νέα «πράσινα» λεωφορεία, η αγορά νέων συρμών για τις Γραμμές 2 και 3 του Μετρό, με έμφαση σε αυτήν που συνδέει το λιμάνι του Πειραιά με το Αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος» στα Σπάτα, η ολοκλήρωση της ανακαίνισης 14 συρμών του Ηλεκτρικού, ο εκσυγχρονισμός υποδομών (από σκάλες έως τον κλιματισμό) και άλλες ενέργειες που όμως είτε δεν έχουν βρει χρηματοδότηση είτε έχουν «εκτροχιαστεί» ως προς το χρονοδιάγραμμα.
Η γενική στόχευση
Στο «εισαγωγικό σημείωμα» σημειώνεται ότι προτεραιότητα αποδίδεται στην «αναβάθμιση, τη βέλτιστη λειτουργία και τη χρήση των μέσων αυτών, καθώς και στον εξηλεκτρισμό των δημόσιων συγκοινωνιών, οι οποίες εξυπηρετούν κυρίως ευάλωτα νοικοκυριά, με σκοπό τη μείωση της εξάρτησης από τα ιδιωτικά οχήματα και την ενίσχυση της βιώσιμης κινητικότητας. Το Σχέδιο προωθεί επίσης τη βελτίωση της προσβασιμότητας στο δίκτυο των δημόσιων συγκοινωνιών, δίνοντας έμφαση στην άρση των εμποδίων προσβασιμότητας σε ειδικές κατηγορίες μεταφορικά ευάλωτων πολιτών ή και στη βέλτιστη και αξιόπιστη κάλυψη των μεταφορικών τους αναγκών, συμβάλλοντας και ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη και την ισότητα στην πρόσβαση στις υπηρεσίες μεταφοράς».
Παράλληλα, «βασική δράση του ΚΚΣ, αποτελεί η υποστήριξη για τη στοχευμένη ανανέωση του εγχώριου στόλου οχημάτων, καθώς και η εγκαθίδρυση ενός ολιστικού πλαισίου για την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών που θα διευκολύνει τη χρήση των πιο ενεργειακά αποδοτικών μέσων μεταφοράς. Η δράση αυτή κρίνεται ως πολύ σημαντική, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι στην Ελλάδα, ο μέσος όρος ηλικίας των επιβατικών αυτοκινήτων ανέρχεται κατά μέσο όρο στα 17 έτη (12 έτη ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση) ενώ αντίστοιχα, για τα φορτηγά, η μέση ηλικία στην Ελλάδα φτάνει τα 22,7 έτη, έναντι περίπου 14 ετών στην ΕΕ.
Ειδικά για τις μεταφορικά ευάλωτες πολύ μικρές επιχειρήσεις, το ΚΚΣ δίνει προτεραιότητα σε ειδικές κατηγορίες και χρήσεις επαγγελματικών οχημάτων, αυτών που εκτελούν σημαντικό μεταφορικό έργο, ώστε να διευκολυνθεί η προώθηση της ηλεκτροκίνησης και η σταδιακή αντικατάσταση των παλαιών, συμβατικών οχημάτων με οχήματα μηδενικών και χαμηλών εκπομπών. Επιπρόσθετα, το εθνικό Σχέδιο προβλέπει ειδικές επενδυτικές δράσεις και μεταρρυθμίσεις που συμβάλουν στην προώθηση εναλλακτικών λύσεων και στοχευμένων παρεμβάσεων για τη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων από μεταφορικά ευάλωτα νοικοκυριά, καθώς και από ειδικές κατηγορίες μεταφορικά ευάλωτων πολιτών, όπως άτομα με αναπηρία και μαθητές ειδικών σχολείων. Τέλος, βασική επιδίωξη και στόχευση του εθνικού Σχεδίου στον τομέα των μεταφορών, αποτελεί η βέλτιστη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη υποδομών μικρο-κινητικότητας, με στόχο να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο μοντέλο βιώσιμης κινητικότητας για τα μεταφορικά ευάλωτα νοικοκυριά».
Τι προβλέπεται ανά δράση
Επιχειρώντας μια ειδίκευση, το σχέδιο αναφέρεται σε τομείς όπως η «Ενίσχυση στόλου αστικών λεωφορείων με μέριμνα για πιο ευάλωτους». Γίνεται λόγος ότι βασική προτεραιότητα του εθνικού ΚΚΣ στον τομέα των μεταφορών αποτελεί η συνολική λειτουργική και περιβαλλοντική αναβάθμιση των δημόσιων μέσων μεταφοράς, ώστε να προσφέρουν ένα ελκυστικό, οικονομικά προσιτό και αξιόπιστο εναλλακτικό μέσο μετακίνησης για τις μεταφορικά ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, ενισχύοντας τη μετάβαση από τη χρήση συμβατικών οχημάτων προς πιο βιώσιμες επιλογές και διασφαλίζοντας σε σημαντικό βαθμό την διευκόλυνση στην προσβασιμότητα και την χρήση τους. Στο πλαίσιο αυτό προβλέπονται επενδύσεις άνω των 100 εκατομμυρίων για την αγορά περισσότερων από 200 νέων ηλεκτρικών μικρών και μεγαλύτερων λεωφορείων.
Οσον αφορά στην «Αναβάθμιση δημόσιων μεταφορικών μέσων σταθερής τροχιάς» το ΚΚΣ «περιλαμβάνει εμβληματικές δράσεις για την αναβάθμιση και εκσυγχρονισμό των μέσων σταθερής τροχιάς, δίνοντας έμφαση στη βελτίωση της προσβασιμότητας για άτομα με περιορισμένη κινητικότητα και άτομα με αναπηρία στους σταθμούς ανά την επικράτεια και εν τέλει τη βελτίωση συνολικά της προσφερόμενης υπηρεσίας. Το μετρό και οι σιδηροδρομικές μεταφορές εν γένει αποτελούν μέσα μαζικής μεταφοράς με χαμηλό ανθρακικό αποτύπωμα, τα οποία θα έχουν κεντρικό ρόλο στο νέο περιβαλλοντικά και οικονομικά βιώσιμο μοντέλο μεταφορών της χώρας, που προωθείται μέσω του ΚΚΣ. Πιο συγκεκριμένα το Εθνικό Σχέδιο προβλέπει επενδύσεις άνω των 350 εκατομμυρίων μέσω των παρακάτω δράσεων για τα δημόσια μεταφορικά μέσα σταθερής τροχιάς: “Αναβάθμιση της λειτουργίας του μετρό Αθήνας” που αποσκοπεί στον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών του μετρό της Αθήνας μέσω τόσο της απόκτησης νέων συρμών (Γραμμές 2 και 3), όσο και της αναβάθμισης και ανάταξης υφιστάμενων (Γραμμή 1), “Βελτίωση προσβασιμότητας σε σιδηροδρομικούς σταθμούς”, “Εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου ηλεκτρονικού συστήματος χαρτογράφησης και καθοδήγησης εμποδιζόμενων ατόμων στους σταθμούς των ΜΜΜ” (περιλαμβάνει την ανάπτυξη λογισμικού πλοήγησης, την εγκατάσταση του σχετικού εξοπλισμού και την εκπαίδευση του προσωπικού, στους εσωτερικούς χώρους των σταθμών του μετρό και στις στάσεις των λεωφορείων στην Αθήνα).
Επίσης, γίνεται αναφορά σε «Υποδομές για προώθηση βιώσιμης κινητικότητας (πολυτροπικές μετακινήσεις)». Οι προτεινόμενες δράσεις, συνολικού προϋπολογισμού άνω των €100 εκατ., που περιλαμβάνονται στο ΚΚΣ στοχεύουν στη μείωση της εξάρτησης από το αυτοκίνητο, στη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και των εκπομπών ΑτΘ, καθώς και στη βελτίωση της συνολικής αποδοτικότητας των δικτύων αστικών μεταφορών: “Ανάπτυξη πολυτροπικών υποδομών με επίκεντρο τους ποδηλατοδρόμους και πεζόδρομους” (η δράση επικεντρώνεται στην διαμόρφωση ασφαλών, συνεχών, και προσβάσιμων διαδρόμων για πεζούς και ποδήλατα συνολικά άνω των 140 χιλιομέτρων ανά την επικράτεια, τη διασύνδεση τους με δίκτυα δημοσίων συγκοινωνιών και τη δημιουργία χώρων πρασίνου και στάσης / στάθμευσης, με στόχο τη διευκόλυνση της συνδυαστικής χρήσης διαφορετικών μέσων μεταφοράς. Επιπρόσθετα, περιλαμβάνει εκστρατείες ευαισθητοποίησης και εκπαιδευτικά σεμινάρια για την ενίσχυση μιας υγιούς κουλτούρας βιώσιμης κινητικότητας και την προώθηση ασφαλών πρακτικών), “Ανάπτυξη βιώσιμων και προσβάσιμων λύσεων κινητικότητας” (αποσκοπεί στην προώθηση της συμπεριληπτικής αστικής κινητικότητας, ενσωματώνοντας υπηρεσίες μικροκινητικότητας, όπως ηλεκτρικά σκούτερ και ηλεκτρικά ποδήλατα, καθώς και τις απαιτούμενες υποδομές για αυτά).
«Πράσινες μετακινήσεις» και ευάλωτες ομάδες
Επίσης, το σχέδιο περιλαμβάνει δράσεις όπως η «Πράσινη μετακίνηση για νοικοκυριά», όπου προβλέπεται η υλοποίηση μιας καινοτόμου πιλοτικής δράσης η οποία με στοχευμένο τρόπο και σχεδιασμό θα υποστηρίζει τη δυνατότητα χρήσης οχημάτων χαμηλών και μηδενικών ρύπων για 10.000 νοικοκυριά που ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες, μέσω της μίσθωσης τους, ως εξής: “Χρηματοδοτική μίσθωση ηλεκτρικών οχημάτων από ευάλωτα νοικοκυριά” (150 εκατ. ευρώ).
Για τη «Βελτίωση του τρόπου μετακίνησης ευάλωτων ομάδων» προβλέπεται ποσό συνολικού ύψους άνω των €170 εκατ., για την ενίσχυση της κινητικότητας των μεταφορικά ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, με έμφαση στα άτομα με αναπηρία, στοχεύοντας στη προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και των ίσων ευκαιριών για όλους τους πολίτες: “Κάλυψη αναγκών μεταφοράς μαθητών με αναπηρία που φοιτούν στα Ειδικά Σχολεία”, “μεταρρύθμιση για την μεταφορά μαθητών”, ”Επιδότηση ηλεκτρικών αμαξιδίων, και εξοπλισμού μετατροπής χειροκίνητου αμαξιδίου σε ηλεκτρικό, για άτομα με τετραπληγία, παραπληγία και εγκεφαλική παράλυση”, “Αναβάθμιση στόλου ταξί για εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία” κ.α..
Τέλος, υπάρχει πρόβλεψη για «Εκσυγχρονισμό στόλου οχημάτων πολύ μικρών επιχειρήσεων». Η συγκεκριμένη κατηγορία δράσεων συγκεντρώνει επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που εκτιμάται ότι δύναται να υποστηρίξουν περίπου 14.000 πολύ μικρές επιχειρήσεις για την αναβάθμιση του στόλου επαγγελματικών οχημάτων, καθώς και την ανάπτυξη οργανωμένων υποδομών του τομέα των logistics στην χώρα, με συνολικό προϋπολογισμό που ξεπερνάει τα €300 εκατομμύρια. Στο πλαίσιο αυτό, μέσω του Σχεδίου προωθούνται οι παρακάτω δράσεις: “Απόκτηση επαγγελματικών ηλεκτρικών οχημάτων, μέσω μίσθωσης ή αγοράς”, “Απόκτηση επαγγελματικών ηλεκτρικών οχημάτων, από πολύ μικρές επιχειρήσεις στον τομέα των μεταφορών / logistics”, “Ανάπτυξη πράσινων city logistics” (αφορά στην δημιουργία κέντρων ενοποίησης αστικών μεταφορών, urban consoldation centers – UCCs, σε μεγάλες πόλεις, που θα επιτρέψουν τη συγκέντρωση φορτίων από διαφορετικούς αποστολείς και την ομαδοποιημένη διανομή τους με καθαρά οχήματα), “ανάπτυξη κέντρων ενοποίησης αστικών μεταφορών”.
