Υπερκάλυψη του «μεριδίου» που αναλογεί στη χώρα μας, για την επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της Ε.Ε., διαβλέπει η Κομισιόν κατά την αξιολόγηση του επικαιροποιημένου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, ο τελικός ελληνικός «οδικός χάρτης» για την πορεία προς την ανθρακική ουδετερότητα μέχρι το 2050 υιοθετεί αρκετές από τις συστάσεις που είχαν γίνει κατά την προκαταρκτική αξιολόγησή του.
Ωστόσο, άλλες προτάσεις της Κομισιόν δεν «απαντήθηκαν» καθόλου (ή μόνο σε κάποιο βαθμό) κατά την εκπόνηση του τελικού κειμένου του ΕΣΕΚ. Προτάσεις που κυρίως είχαν να κάνουν με την ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων των πολιτικών που προκρίθηκαν, τη χρηματοδότησή τους καθώς και τα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης.
Ενδεικτική περίπτωση αποτελεί η πορεία μείωσης των εθνικών εκπομπών CO2, οι οποίοι σύμφωνα με νεότερη ενημέρωση της χώρας μας μέχρι το 2030 θα περιοριστούν κατακόρυφα, κατά 43,2%. Είναι ενδεικτικό ότι η εθνική συμβολή στον κοινό ευρωπαϊκό στόχο προέβλεπε μείωση κατά 22,7% μέχρι το τέλος της 10ετίας. Ωστόσο, το ΕΣΕΚ στερείται δεδομένων για τη συνεισφορά κάθε οικονομικού τομέα.
Φιλοδοξία στις ΑΠΕ
Στην αξιολόγησή τους, οι Βρυξέλλες επισημαίνουν επίσης πως ο στόχος διείσδυσης των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση το 2030 -που καθορίζεται στο ΕΣΕΚ στο 43%- κινείται και πάλι ελαφρώς από τις δεσμεύσεις της χώρα μας. Μάλιστα, επισημαίνεται πως το τελικό κείμενο περιλαμβάνει πρόσθετες πληροφορίες για μέτρα προώθησης των ΑΠΕ ανά τομέα, μαζί με εκτιμήσεις για τις απαιτούμενες επενδύσεις. Παρ΄ όλα αυτά απουσιάζει ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την υλοποίησή τους.
Η Κομισιόν κάνει ειδική μνεία στην πρόθεση της Ελλάδας να καθορίζει «Περιοχές Επιτάχυνσης των ΑΠΕ», για πιο γρήγορη αδειοδότηση των έργων. Παράλληλα, στέκεται στα μέτρα για προώθηση των «πράσινων» διμερών συμβάσεων, όπως και για την υποστήριξη της αυτοκατανάλωσης και των ενεργειακών κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένων σχεδίων στήριξης για
την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και συστημάτων αποθήκευσης.
Την ίδια στιγμή, θετικό στοιχεία με βάση την αξιολόγηση είναι το γεγονός ότι αναφέρονται μέτρα που αποσκοπούν στην προώθηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στη θέρμανση και την ψύξη, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης υβριδικών συστημάτων και αντλιών θερμότητας, με σημαντική αύξηση από τη δεκαετία 2030. Όσον αφορά το ανανεώσιμο υδρογόνο στη βιομηχανία, η Ελλάδα προβλέπει σχετικά μικρή ζήτηση έως το 2050, κυρίως λόγω της εστίασης στην ηλεκτροδότηση.
Ενεργειακές αναβαθμίσεις
Όσον αφορά τα ορυκτά καύσιμα, οι Βρυξέλλες σημειώνουν πως το ελληνικό ΕΣΕΚ προβλέπει τη σταδιακή κατάργησή τους για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2028. Παράλληλα, αναγνωρίζει την ανάγκη σταδιακής κατάργησης των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων, παραθέτοντας τις κύριες κατηγορίες, αλλά δεν ορίζει σαφή προθεσμία ή κάποιον οδικό χάρτη.
Στην περίπτωση των ενεργειακών αναβαθμίσεων του κτιριακού τομέα, το σχέδιο δεν προβλέπει κάποιο αυξημένο επίπεδο φιλοδοξίας, για ένα κτιριακό απόθεμα υψηλής ενεργειακής απόδοσης και απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές έως το 2050. Η χώρα μας υιοθετεί ενισχυμένους στόχος μόνο όσον αφορά τα κατοικίες σε σύγκριση με την υφιστάμενη στρατηγική μακροπρόθεσμης ανακαίνισης, αλλά όχι για τα κτίρια που δεν αφορούν κατοικίες, για τα οποία δεν αναφέρονται σαφή ενδιάμεσα ορόσημα για το 2030 ή το 2040.
Πάντως, οι Βρυξέλλες αναγνωρίζουν πως όσον αφορά τις αναβαθμίσεις κατοικιών, το ΕΣΕΚ περιλαμβάνει ορόσημα και μετά το 2030 όπως και το σχετικό κόστος για την επίτευξή τους, καθώς και μέτρα για τη χρηματοδότησή τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κομισιόν προτείνει να επιταχυνθεί ο ρυθμός και να διευρυνθεί η «περίμετρος» των ενεργειακών αναβαθμίσεων ανακαινίσεων, ιδιαίτερα στον μη οικιστικό κτιριακό τομέα.
Μεταφορές και βιομηχανία
Μειωμένη φιλοδοξία καταλογίζουν οι Βρυξέλλες στην Ελλάδα σχετικά με το «πρασίνισμα» των μεταφορών, επισημαίνοντας πως ο στόχος για το μερίδιο ΑΠΕ (13,4% το 2030) είναι σημαντικά χαμηλότερος από τον νομικά δεσμευτικό στόχο του 29%. Επίσης, το αναμενόμενο μερίδιο ανανεώσιμων καυσίμων μη βιολογικής προέλευσης (RFNBO) στις μεταφορές το 2030 (0,9%) είναι χαμηλότερο από το 1% που προβλέπεται από την κοινοτική οδηγία.
Μία γενικότερη ένσταση της Κομισιόν είναι πως το ΕΣΕΚ δεν περιλαμβάνει στόχο για καινοτόμες τεχνολογίες ΑΠΕ για το 2030. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν προβλέπεται ελάχιστο επίπεδο για ανανεώσιμα καύσιμα μη βιολογικής προέλευσης (RFNBOs) στη βιομηχανία έως το 2030, καθως το κείμενο αναφέρεται πως η χώρα μας δεν σχεδιάζει την υιοθέτηση RFNBO στη βιομηχανία πριν από το τέλος της 10ετίας.
Μία από τις προτάσεις της Κομισιόν αφορά τη βιομηχανία, προτρέποντας τη χώρα μας να εξετάσει πρόσθετες δράσεις για τη μείωση της έντασης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε ενεργοβόρους τομείς.
Ενεργειακή φτώχεια
Όσον αφορά τη θωράκιση των ενεργειακών ευάλωτων καταναλωτών, στην αξιολόγηση επισημαίνεται πως το ΕΣΕΚ βελτιώνει σημαντικά την ανάλυση και την λεπτομέρεια των μέτρων αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων πρωτοβουλιών και των σχετικών χρηματοδοτικών πλαισίων. Προσφέρει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και συγκεκριμένα μέτρα, βελτιώνοντας τη σύνδεση μεταξύ σχεδιαζόμενων δράσεων και χρηματοδοτικών πόρων.
Ωστόσο, θα μπορούσε να βελτιώσει περαιτέρω τη διαφάνεια, επιμερίζοντας τις ακριβείς χρηματοδοτήσεις για κάθε μέτρο και περιγράφοντας αναλυτικά τον αναμενόμενο αντίκτυπό τους στη μείωση της ενεργειακής φτώχειας. Βασικός αστερίσκος της Κομισιόν, σε αυτή την περίπτωση, είναι πως θα πρέπει να τεθούν άμεσα σε εφαρμογή τα μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
Επίσης, εισηγείται να αποσαφηνιστούν περαιτέρω και να εξειδικευτούν οι ροές κεφαλαίων για την αξιολόγησης των επιπτώσεων, διασφαλίζοντας ότι οι πόροι δαπανώνται στοχευμένα και τα αποτελέσματα ευθυγραμμίζονται με τους ευρύτερους στόχους της ενεργειακής βιωσιμότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
