Με μια νέα, ανανεωμένη δέσμη κλιματικών δεικτών, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επιχειρεί να αποτυπώσει με μεγαλύτερη ακρίβεια το πώς ο χρηματοπιστωτικός τομέας ανταποκρίνεται στην πράσινη μετάβαση, αλλά και πώς εκτίθεται στους φυσικούς κινδύνους της κλιματικής κρίσης. Οι ενημερωμένοι δείκτες Νοεμβρίου 2025 ενσωματώνουν πιο προηγμένες μεθοδολογίες, νέα δεδομένα και διορθώσεις λόγω πληθωρισμού, προσφέροντας μια ολοκληρωμένη εικόνα της πραγματικής κατάστασης.
Την ίδια στιγμή, το νέο αυτό στατιστικό πλαίσιο έρχεται σε μια περίοδο όπου οι κλιματικές πιέσεις εντείνονται με ανησυχητικό ρυθμό, καθιστώντας τη φυσική διάσταση του κινδύνου ολοένα πιο καθοριστική για την ευρωπαϊκή οικονομία. Τα στοιχεία δείχνουν ότι, στα δυσμενή σενάρια υψηλών εκπομπών, οι χρηματοπιστωτικές τοποθετήσεις που συνδέονται με περιοχές ιδιαίτερα υψηλής κλιματικής επικινδυνότητας αυξάνονται κατά περισσότερες από 20 ποσοστιαίες μονάδες, αντανακλώντας τη ραγδαία αύξηση ακραίων μοτίβων βροχόπτωσης.
Παράλληλα, ο δείκτης των συνεχόμενων ξηρών ημερών δείχνει ότι το ποσοστό των χαρτοφυλακίων που συνδέονται με ζώνες όπου η ξηρασία υπερβαίνει τις 40 ημέρες διπλασιάζεται, ενώ το υδατικό στρες εξελίσσεται σε κορυφαίο παράγοντα κινδύνου, καθώς πλέον το 39% των χρηματοπιστωτικών εκθέσεων βρίσκεται στη ζώνη υψηλότερου κινδύνου, από 28% σήμερα.
Σε αυτό το περιβάλλον, οι νέοι δείκτες της ΕΚΤ δεν αποτυπώνουν απλώς την πορεία της πράσινης χρηματοδότησης αλλά σκιαγραφούν μια Ευρώπη όπου η κλιματική κρίση μετατρέπεται σε στρατηγική πρόκληση για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, επιβάλλοντας πιο βαθιές και συστηματικές παρεμβάσεις προσαρμογής.
Ανοδική αγορά βιώσιμων χρεογράφων, αλλά με ξεκάθαρη επιβράδυνση
Η αγορά βιώσιμων χρεογράφων της ευρωζώνης συνέχισε να επεκτείνεται, αν και με πιο ήπιο ρυθμό σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Η συνολική αξία των εκκρεμών βιώσιμων ομολόγων υπερτετραπλασιάστηκε από τα 453 δισ. ευρώ του 2021 στα 1,74 τρισ. ευρώ τον Σεπτέμβριο του 2025, ωστόσο ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των νέων εκδόσεων υποχώρησε στο 10%, έναντι 20% την προηγούμενη χρονιά.
Ανάλογη εικόνα παρατηρείται και στα χαρτοφυλάκια των επενδυτών, τα οποία ανέβηκαν στα 1,96 τρισ. ευρώ, με ετήσια αύξηση 14% έναντι 20% ένα χρόνο πριν. Η ΕΚΤ, παράλληλα, προσθέτει πλέον νέους διαχωρισμούς - ανά νόμισμα, διάρκεια και τύπο επιτοκίου - βελτιώνοντας σημαντικά τη δυνατότητα διεθνών συγκρίσεων.
Τράπεζες με ολοένα μικρότερο κλιματικό αποτύπωμα
Οι δείκτες που αφορούν τη μετάβαση αποτυπώνουν μια σαφή και σταθερή πτώση των εκπομπών που συνδέονται με τα τραπεζικά χαρτοφυλάκια, παρά την ταυτόχρονη αύξηση του ύψους των χρηματοδοτήσεων. Στα χαρτοφυλάκια δανείων (2018–2023), οι χρηματοδοτούμενες εκπομπές μειώθηκαν κατά 45%, η ένταση άνθρακα κατά 43%, ο σταθμισμένος δείκτης εκπομπών κατά 41% και το συνολικό αποτύπωμα άνθρακα κατά 54%. Το αξιοσημείωτο είναι ότι αυτά καταγράφονται σε ένα περιβάλλον όπου τα χαρτοφυλάκια διευρύνθηκαν κατά 17%.
Στα χαρτοφυλάκια τίτλων (2018–2024), η μείωση των εκπομπών φτάνει το 16%, η ένταση άνθρακα πέφτει κατά 41%, ο σταθμισμένος δείκτης εκπομπών κατά 39% και το συνολικό αποτύπωμα κατά 48%, ενώ τα χαρτοφυλάκια αυξάνονται κατά 61% και η κάλυψη δεδομένων ενισχύεται σημαντικά. Η τάση καθιστά σαφές ότι οι τράπεζες κινούνται σταθερά σε πορεία απανθρακοποίησης χωρίς να υποχωρεί ο όγκος των χρηματοδοτήσεων.
Η κλιματική κρίση βαραίνει όλο και περισσότερο τον χρηματοπιστωτικό τομέα
Τα πιο ανησυχητικά στοιχεία προέρχονται από τους δείκτες φυσικού κινδύνου, που αποτυπώνουν την έκθεση των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε κινδύνους όπως πλημμύρες, ξηρασία, καύσωνες, πυρκαγιές, ακραία φαινόμενα θερμοκρασίας και υδατικού στρες. Σε σενάρια υψηλών εκπομπών, το ποσοστό των εκθέσεων σε περιοχές με πολύ υψηλό ρίσκο ως προς τα ακραία μοτίβα βροχόπτωσης αυξάνεται πάνω από 20 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ ο δείκτης συνεχόμενων ξηρών ημερών δείχνει διπλασιασμό του ποσοστού των εκθέσεων που βρίσκονται ήδη πάνω από το όριο των 40 ημερών ξηρασίας. Στο υδατικό στρες, το 39% των χαρτοφυλακίων κατατάσσεται πλέον στη ζώνη υψηλότερου κινδύνου, από 28% σήμερα.
Η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων: ο Νότος πιέζεται, ο Βορράς αντιστέκεται
Οι δείκτες αναδεικνύουν μια γεωγραφική ανισότητα που βαθαίνει. Στον ευρωπαϊκό Νότο, και κυρίως στην Ιβηρική, το υδατικό στρες αυξάνεται με ρυθμούς που ξεπερνούν κάθε άλλο τμήμα της ηπείρου. Η Ισπανία εμφανίζει τη μεγαλύτερη μεταβολή, με αύξηση έως και 19 ποσοστιαίων μονάδων στο δυσμενές κλιματικό σενάριο και περίπου 12 μονάδων στο πιο ήπιο.
Η Πορτογαλία και η Γαλλία ακολουθούν με συνολική αύξηση 14 μονάδων, ενώ αντίθετα χώρες του Βορρά όπως το Βέλγιο, η Ιρλανδία και η Ολλανδία εμφανίζουν σαφώς μικρότερες μεταβολές και σημαντικά χαμηλότερο κλιματικό φορτίο. Το μοτίβο αυτό αντανακλά την κατανομή του υδατικού στρες στην Ευρώπη, όπου ο Νότος γίνεται ολοένα ξηρότερος και πιο ευάλωτος, ενώ ο Βορράς παραμένει λιγότερο εκτεθειμένος στα ίδια επίπεδα κλιματικού κινδύνου.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για τις αγορές και τον χρηματοπιστωτικό τομέα
Η νέα εικόνα που προκύπτει από τους δείκτες της ΕΚΤ είναι περίπλοκη και ιδιαίτερα σημαντική για το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας. Από τη μία πλευρά, η πράσινη μετάβαση προχωρά με αργότερο ρυθμό σε σχέση με την εκρηκτική επέκταση της περιόδου 2021–2023, δείχνοντας ότι η αγορά βιώσιμης χρηματοδότησης ωριμάζει και εγκαθίσταται σε πιο σταθερή δυναμική. Από την άλλη, οι φυσικοί κίνδυνοι εντείνονται με ταχείς ρυθμούς, δημιουργώντας νέες πιέσεις στα χαρτοφυλάκια, στις επιχειρήσεις και στις ασφαλιστικές καλύψεις. Το μήνυμα προς τις τράπεζες και τους ρυθμιστές είναι σαφές: η απανθρακοποίηση δεν αρκεί από μόνη της.
Η θωράκιση απέναντι στην κλιματική κρίση απαιτεί πλέον συστηματική ενσωμάτωση των φυσικών κινδύνων στη χρηματοπιστωτική εποπτεία, στις επενδυτικές στρατηγικές και στον σχεδιασμό των δημόσιων πολιτικών.
