Ροή
Το πολυσυζητημένο νομοσχέδιο ΕastMed Act το οποίο συμπεριλαμβάνεται στον προϋπολογισμό των ΗΠΑ αναμένεται να επεκτείνει τη συνεργασία των ΗΠΑ με Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ σε θέματα ενέργειας και ασφάλειας, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι θα λάβει την υπογραφή του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ.
Η συμφωνία προβλέπει την κοινή περιφρούρηση μέσω συνεργειών της ασφάλειας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και την αποτροπή κάθε ενέργειας που θα μπορούσε να υπονομεύσει την καλή γειτνίαση στην περιοχή. Όπως αναφέρεται στο σχετικό κείμενο, «οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος αντιτίθενται σε οποιαδήποτε ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο που θα μπορούσε να αποτελέσει πρόκληση για την σταθερότητα, να παραβιάσει το διεθνές δίκαιο ή να υπονομεύσει τις καλές γειτονικές σχέσεις και σε κοινή δήλωσή των συγκεκριμένων κρατών τον Μάρτιο του 2019, συμφωνήθηκε να υπερασπιστούν τις εξωτερικές κακοήθεις επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή».
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει κάποιες παραδοχές αλλά περιγράφει και τους σκοπούς που θα εξυπηρετήσει η υιοθέτησή του από την πλευρά της αμερικανικής κυβέρνησης. Με μια δεύτερη ανάγνωση, γίνεται εμφανές ότι παρά το γεγονός ότι αποτελεί εν μέρει μια δήλωση προθέσεων περιφρούρησης της ειρήνης στην περιοχή και προώθησης των ενεργειακών έργων και κάποιων κοινών αμυντικών δράσεων, η συγκεκριμένη πράξη εξυπηρετεί πρωτίστως τα συμφέροντα των ΗΠΑ, ειδικά όσον αφορά στη βάση στη Σούδα, στα τερματικά LNG και στους αγωγούς φυσικού αερίου. Κοινός παρονομαστής όσων προβλέπει είναι η μείωση της ρωσικής επιρροής όσον αφορά στην πώληση εξοπλισμού στις χώρες αυτές ή στην οικονομική δραστηριότητα που αναπτύσσει η Ρωσία στην Κύπρο.
Το EastMed Act συμπεριλαμβάνεται στο νομοσχέδιο κατανομής κονδυλίων (appropriations bill) των ΗΠΑ και εάν υπογραφεί από τον Αμερικανό πρόεδρο, θα είναι σίγουρα ένα τολμηρό βήμα από την πλευρά του Λευκού Οίκου απέναντι στην Τουρκία (καθώς είναι γνωστή η αμοιβαία συμπάθεια Τραμπ-Ερντογάν). Πόσο πιθανό είναι όμως να βάλει την υπογραφή του ο Τραμπ σε ένα τέτοιο κείμενο και τι θα σημαίνει αυτό για την Ελλάδα και τις σχέσεις της με την Τουρκία, οι οποίες έχουν ενταθεί το τελευταίο διάστημα εξαιτίας του συμφώνου που υπέγραψαν πρόσφατα Άγκυρα και Τρίπολη;
Ο διεθνολόγος και διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης, μιλώντας στο insider.gr, επισημαίνει τους παράγοντες που θα καθορίσουν τη στάση του Αμερικανού προέδρου σημειώνοντας ότι:
«Ας έχουμε μικρό καλάθι. Δεν είναι βέβαιο ότι ο Τραμπ θα βάλει την υπογραφή του. Πρέπει να σταθμίσουμε κάποιους παράγοντες οι οποίοι σχετίζονται με το γεγονός ότι μπαίνει πλέον σε μια προεκλογική μάχη και θα σταθμίζει τα δεδομένα της κάθε απόφασης διπλά και τριπλά υπό το πρίσμα των εκλογών που διεξάγονται σε 10 μήνες από σήμερα στις ΗΠΑ. Παρά το γεγονός ότι δεν είναι «γέννημα-θρέμμα» των Ρεπουμπλικανών (το αντίθετο θα λέγαμε), δεν μπορεί να στέκεται συνεχώς απέναντι στο κόμμα του, καθώς οι Ρεπουμπλικάνοι είναι εκείνοι οι οποίοι τον στήριξαν. Ο Τραμπ εξελέγη χάρη σε αυτούς άρα δεν έχει το περιθώριο, λίγους πριν από τις εκλογές, να είναι συνεχώς σε αντιπαράθεση με αυτούς. Όσο πλησιάζουμε προς τις εκλογές, θα λαμβάνει αποφάσεις με βάση το τι αντίκτυπο θα έχουν στο εσωτερικό πλέον γιατί η κυριότερη προτεραιότητα του είναι προφανώς η επανεκλογή του. Υπό αυτή την έννοια, φαίνεται ότι υπάρχουν καλύτερες πιθανότητες για να υπογράψει τη συμφωνία αλλά βέβαια επειδή μιλάμε για τον Τραμπ και μπορεί να υπάρχει κάτι που είτε εμείς υποθέτουμε είτε δεν γνωρίζουμε ακριβώς (π.χ όσον αφορά στις σχέσεις μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν), ίσως θα έπρεπε να είμαστε επιφυλακτικοί. Αλλά η λογική λέει ότι θα το σκεφτεί μάλλον με πιο θετική ματιά».
Όπως είναι αναμενόμενο, ένας τέτοιος νόμος στο εσωτερικό των ΗΠΑ σίγουρα δεν θα χαροποιήσει την Τουρκία. Μιλώντας για το θέμα ο κ. Φίλης, σημειώνει ότι:
«Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι καθ’ όλη την διάρκεια των τελευταίων ετών, η Τουρκία θεωρεί ότι η συγκεκριμένη σύμπραξη (Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ) αλλά και η σύπραξη Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου είναι εις βάρος της και ότι δημιουργεί ένα «σιδηρούν παραπέτασμα» απέναντι στην Τουρκία. Όταν λοιπόν για τους τρεις από τους τέσσερις φαίνεται ότι έρχεται και ένα ψήφισμα στο Κογκρέσο (υπό την μορφή νόμου ας πούμε), αυτό οπωσδήποτε δεν θα εκληφθεί θετικά από την Τουρκία. Η Τουρκία ορίζει την τύχη της από μόνης της με την έννοια ότι ναι μεν επενδύει στη σχέση με τον Τραμπ, αλλά από την άλλη, βλέπουμε ότι στις ΗΠΑ και τα δύο σώματα - και η Βουλή των αντιπροσώπων και το Κογκρέσο (και εκείνο που ελέγχεται από τους Δημοκρατικούς και εκείνο από τους Ρεπουμπλικάνους) - έχουν μία στάση αν μη τι άλλο επιφυλακτική, για να μην πω επαναπροσδιορισμού στη σχέση τους με την Τουρκία. Αυτό κάτι μας δείχνει».
Τι θα σημαίνει η υιοθέτηση του EastMed Act για την Ελλάδα και την Κύπρο
Το EastMed Act «δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να πανηγυρίζουμε», εκτιμά ο κ. Φίλης κληθείς να αναλύσει τη σημασία της συγκεκριμένης πράξης για την Ελλάδα και την Κύπρο.
«Για να μην έχουμε και εμείς αυταπάτες, καλό είναι να λάβουμε υπ' όψιν ότι η πράξη αυτή εξυπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα. Δεν εξυπηρετεί ούτε τα ελληνικά, ούτε τα κυπριακά. Όσα προβλέπονται είναι λίγο περιοριστικά ως προς την Κύπρο σε σχέση με τη Ρωσία. Κάνει αναφορά στις σχέσεις με τη Ρωσία επισημαίνοντας ότι θα πρέπει ουσιαστικά να μετριαστούν, ειδικότερα μεταξύ Κύπρου και Ρωσίας. Είναι μία πράξη η οποία επιδρά θετικά μεν στα ελληνικά και ελληνοκυπριακά συμφέροντα, από την άλλη όμως, ακριβώς επειδή είναι για να εξυπηρετήσει τους Αμερικανούς, θέτει και κάποιους περιορισμούς. Δηλαδή, δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να βγούμε στο δρόμο και να πανηγυρίσουμε. Είναι κάτι θετικό μεν αλλά θέτει κάποιους περιορισμούς που δεν ξέρω αν επιθυμούν να τηρήσουν τα κράτη που συμπεριλαμβάνονται σε αυτό. Για παράδειγμα, η Κύπρος έχει με κάποιον τρόπο ανάγκη τη Ρωσία σε σχέση με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ αναφορικά με το Κυπριακό ενώ και στον οικονομικό και τραπεζικό τομέα υπάρχει συνεργασία με τη Ρωσία παρά το γεγονός ότι αυτή περιορίστηκε μετά από το bail out».
Η επίδραση στην πιθανή κατασκευή του αγωγού EastMed
Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed, η κατασκευή του οποίου υποστηρίζεται από την Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ και τις ΗΠΑ αποτελεί έναν ακόμη «πονοκέφαλο» για την Τουρκία ενώ η Αμερική υπολογίζει σε αυτόν προκειμένου να μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική προμήθεια. Ερωτηθείς για το ρόλο που μπορεί να παίξει το ψήφισμα (στο οποίο γίνεται ευνοϊκή αναφορά στην κατασκευή του αγωγού) στην ενδεχόμενη κατασκευή του αγωγού και στην πιθανή άρση των εμποδίων που θέτει η Τουρκία, ο κ. Φίλης υπογραμμίζει ότι το σχετικό κείμενο, αν γίνει νόμος, δεν θα επηρεάσει δραστικά τις εξελίξεις σε αυτό το θέμα:
«Δεν νομίζω ότι αλλάζει κάτι. Ουσιαστικά σε σχέση με τις πιθανότητες υλοποίησης του EastMed, αυτές εξακολουθούν να μην είναι περισσότερες από εκείνες της μη υλοποίησης. Η αναφορά του αγωγού στο κείμενο δεν νομίζω ότι φέρνει κάποια αλλαγή. Άλλωστε, όσον αφορά στην κατασκευή, αυτή είναι μια απόφαση η οποία θα ληφθεί κυρίως από την αγορά. Είναι καλό να υπάρχει πολιτικό ενδιαφέρον, να υπάρχει πολιτική υποστήριξη. Ασφαλώς ο αγωγός σήμερα είναι σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι ήταν το 2014 ή το 2015 αλλά ακόμη θέλει πολύ δουλειά και κυρίως θέλει να πειστεί η αγορά. Άλλωστε, στο Ισραήλ, το οποίο είναι προφανώς καθοριστικός παράγοντας για την υλοποίηση του EastMed, υπάρχει ο Νετανιάχου ο οποίος είναι ιδιαίτερα υποστηρικτικός για τους δικούς του λόγους. Όμως, από εκεί και πέρα, τόσο το υπουργείο Εξωτερικών όσο και το αρμόδιο υπουργείο Ενέργειας, παρά το γεγονός ότι κάνουν δηλώσεις υπέρ του EastMed δεν είναι στην πράξη τόσο ένθερμοι υποστηρικτές. Δεν φαίνεται ο αγωγός να αποτελεί προτεραιότητα για τους Ισραηλινούς. Επομένως η αναφορά αυτή δεν αλλάζει δραστικά τα δεδομένα. Είναι ευπρόσδεκτη μεν αλλά στο τέλος της ημέρας η αγορά και οι εταιρείες θα κρίνουν την οικονομική βιωσιμότητα του αγωγού».
