Συνεχίζεται μέσα στο καλοκαίρι η δραστηριότητα του ιού της γρίπης των πτηνών Α(Η5Ν1), σε μια εποχή που τα σποραδικά κρούσματα δεν είναι αναμενόμενα, καθώς βρισκόμαστε αρκετά μακριά από την εποχική έξαρση κάθε ιού γρίπης. Το γεγονός αυτό από μόνο του συνιστά αιτία εγρήγορσης και επιφυλακής, δεδομένου ότι στην Καμπότζη που καταγράφεται η νέα έξαρση, σχεδόν το 70% των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων αναφέρθηκαν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας μέσα στον Ιούνιο!
Αναλυτικά, από την 1η Ιανουαρίου μέχρι την 1η Ιουλίου 2025, ο ΠΟΥ ενημερώθηκε από τις υπηρεσίες επιδημιολογικής επιτήρησης της Καμπότζης για 11 εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα του ιού της γρίπης των πτηνών A(H5N1). Από αυτά, τα 7 αναφέρθηκαν μέσα στον περασμένο μήνα (Ιούνιο). Στην Καμπότζη η γρίπη των πτηνών A(H5N1) πρωτο-ανιχνεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2003, πριν από 22 χρόνια και ονομάστηκε έτσι γιατί στην αρχή έπληττε άγρια πτηνά. Έκτοτε έχουν αναφερθεί 83 περιστατικά μόλυνσης ανθρώπου με τον ιό της γρίπης των πτηνών Α(Η5Ν1) και έχουν καταγραφεί 49 θάνατοι, δηλαδή ο δείκτης θνητότητας αγγίζει το 59%. Παρότι ο ιός εξακολουθούσε να μεταδίδεται μεταξύ των άγριων πτηνών, στο διάστημα από το 2014 έως το 2022, δεν αναφέρθηκε καμία προσβολή σε άνθρωπο. Όμως η κατάσταση αυτή άλλαξε τον Φεβρουάριο του 2023 (μέσα στην πανδημία του κορονοϊού), όπου άρχισαν να ταυτοποιούνται νέα κρούσματα της γρίπης των πτηνών σε ανθρώπους.
Μετά την επανεμφάνισή της στην ανθρώπινη κοινότητα, η γρίπη των πτηνών A(H5N1) κατέγραψε στην Καμπότζη 27 κρούσματα με την ακόλουθη κατανομή: Έξι κρούσματα το 2023, 10 κρούσματα το 2024 και 11 κρούσματα έως σήμερα μέσα στο 2025, ενώ επίσης καταγράφηκαν 12 θάνατοι με τον δείκτη θνητότητας να διαμορφώνεται στο 44%, σε αυτή τη 2η φάση επανεμφάνισης. Συνολικά 17 κρούσματα αφορούσαν παιδιά ηλικίας κάτω των 18 ετών, που αναδεικνύονται ως η πιο ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα.
Κρούσματα σε άγρια πτηνά, πουλερικά, θηλαστικά και ανθρώπους
Η γρίπη των πτηνών A(H5N1) πλήττει άγρια πτηνά, πουλερικά και ορισμένα θηλαστικά και ενίοτε μολύνει ανθρώπους που έρχονται σε επαφή με μολυσμένα ζώα ή με μολυσμένα περιβάλλοντα, όπως είναι για παράδειγμα μια πτηνοτροφική μονάδα όπου έχουν προσβληθεί πουλερικά. Επίσης, άλλα ζώα (θηλαστικά όπως αγελάδες, αλπακίες, ποντικοί, γάτες) μπορούν να μολυνθούν από τους ιούς της γρίπης των πτηνών, συμπεριλαμβανομένων των χοίρων, των βιζόν, της φώκιας, των αγριόχοιρων, των αλεπούδων και των γατών. Οι ΗΠΑ ανέφεραν επίσης μέσα στο 2024 για πρώτη φορά περιστατικά υψηλής παθογονικότητας γρίπης των πτηνών σε βοοειδή.
Ζωονόσος έως σήμερα, η γρίπη των πτηνών
Στην Καμπότζη μερικά κρούσματα σε ανθρώπους καταγράφηκαν σε οικογένειες που είχαν κοτέτσι στην πίσω αυλή του σπιτιού τους. Σύμφωνα με το σύστημα επιτήρησης για τα επικίνδυνα παθογόνα, κάθε ανθρώπινη μόλυνση από ένα νέο ορότυπο του ιού της γρίπης των πτηνών Α πρέπει να καταγράφεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, γιατί ενδέχεται να αποτελέσει σοβαρό υγειονομικό κίνδυνο για τη δημόσια Υγεία.
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και ο ΠΟΥ εκτιμούν επί του παρόντος ότι ο κίνδυνος για το ευρύ κοινό είναι χαμηλός και ο κίνδυνος για όσους εργάζονται ή εκτίθενται σε μολυσμένα πτηνά και θηλαστικά είναι χαμηλός έως μέτριος. Τα περισσότερα στελέχη του ιού της γρίπης των πτηνών είναι σχετικά αβλαβή και δεν μολύνουν τον άνθρωπο.
Ωστόσο, ορισμένες παραλλαγές ενδέχεται να αναπτύξουν μεταλλάξεις που αυξάνουν τη δυνατότητά τους να μολύνουν άλλα είδη, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Τα κρούσματα στον άνθρωπο μπορεί να κυμαίνονται από ασυμπτωματικά ή πολύ ήπια συμπτώματα (επιπεφυκίτιδα, ήπια αναπνευστικά συμπτώματα) έως σοβαρά συμπτώματα (πνευμονία που απαιτεί νοσηλεία) και, σε ορισμένες περιπτώσεις, θάνατο. Μέχρι σήμερα, δεν έχει επιβεβαιωθεί μετάδοση του ιού H5N1 από άνθρωπο σε άνθρωπο, παραμένει δηλαδή μια ζωονόσος και οι άνθρωποι που μολύνονται πρέπει να έρθουν σε επαφή με μολυσμένο ζώο.
Επιπλέον, δεν έχουν αναφερθεί ενεργά κρούσματα γρίπης των πτηνών σε ανθρώπους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το θέμα παραμένει στην επικαιρότητα καταρχάς γιατί δεν
υπάρχει άμεση πρόσβαση σε εμπορικά διαθέσιμα εμβόλια. Επί του παρόντος υπάρχουν αρκετά εμβόλια κατά της γρίπης των πτηνών που έχουν εγκριθεί στην ΕΕ. Εναπόκειται στα κράτη μέλη να αποφασίσουν κατά πόσον χρησιμοποιούν τα εμβόλια αυτά στην επικράτειά τους, για την πρόληψη ή τον έλεγχο νόσων, ανάλογα με την περίπτωση και εφόσον είναι αναγκαίο.
Ο εμβολιασμός κατά της γρίπης των πτηνών μπορεί να εφαρμοστεί υπό συγκεκριμένους όρους. Επί του παρόντος, διεξάγονται εκστρατείες εμβολιασμού για πουλερικά (Γαλλία) ή ζωολογικούς κήπους (Κάτω Χώρες, Ισπανία).
Επιπτώσεις στο εμπόριο και την οικονομία
Επιπλέον, η γρίπη των πτηνών στα πτηνά μπορεί να έχει επιπτώσεις στην υγεία των ζώων και στην οικονομία, λόγω απωλειών παραγωγής σε μολυσμένες εκμεταλλεύσεις. Οι ιοί της γρίπης των πτηνών έχουν αυξημένη ικανότητα εξέλιξης/μετάλλαξης και ανάμειξης με άλλους ιούς της γρίπης των πτηνών. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο νέων, πιο μολυσματικών στελεχών ή στελεχών που έχουν τη δυνατότητα να μολύνουν άλλα είδη, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου.
Το γεγονός ότι η γρίπη των πτηνών ανιχνεύεται όλο και περισσότερο σε θηλαστικά (π.χ. αγελάδες, ποντικοί, γάτες) αποτελεί τάση που διατηρείται υπό στενή επιτήρηση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), παρακολουθούν συστηματικά την κατάσταση της γρίπης των πτηνών στην ΕΕ. Το διεθνές εμπόριο πουλερικών και προϊόντων πουλερικών πρέπει να συμμορφώνεται με τα πρότυπα του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Υγεία των Ζώων. Η παρουσία υψηλής παθογονικότητας γρίπης των πτηνών στα πουλερικά έχει ως αποτέλεσμα περιορισμούς στο διεθνές εμπόριο ζώντων πτηνών και κρέατος πουλερικών από τη μολυσμένη περιοχή/χώρα.
Σύμφωνα με την EFSA, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η γρίπη των πτηνών μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο μέσω της κατανάλωσης μολυσμένων προϊόντων πουλερικών. Σε κάθε περίπτωση, το κρέας και τα προϊόντα πουλερικών από μολυσμένα σμήνη καταστρέφονται και δεν εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα. Ο ασφαλής χειρισμός του ωμού κρέατος και άλλων πρώτων υλών τροφίμων, η ενδελεχής μαγειρική και η καλή υγιεινή των μαγειρείων μπορούν να αποτρέψουν ή να μειώσουν τους κινδύνους που ενέχουν τα μολυσμένα τρόφιμα.
