Μπορεί σήμερα να ζούμε την τελευταία –κατά πολλούς– πράξη του ελληνικού δράματος αλλά είναι σκόπιμο να ανατρέξουμε στην έναρξη της κρίσης και τους παράγοντες που την πυροδότησαν, όπως τους αποτυπώνει ο ESM σε σημείωμά του με αφορμή την ολοκλήρωση του προγράμματος.
Μετά την ένταξη της στην Ευρωζώνη το 2001, η Ελλάδα μπορούσε να δανείζεται με πολύ χαμηλότερα επιτόκια παρά το γεγονός ότι η ανταγωνιστικότητα και τα δημόσια οικονομικά της επιδεινώνονταν.
Τη δεκαετία που προηγήθηκε της κρίσης, η Ελλάδα χρησιμοποίησε τη φθηνή χρηματοδότηση για να διογκώνει το δημοσιονομικό της έλλειμμα, το οποίο ανήλθε σε μη βιώσιμα επίπεδα. Οι συνθήκες που επικρατούσαν στην Ευρωζώνη την εποχή εκείνη ευνόησαν τον υπέρογκο δανεισμό παρά το υπερβολικό έλλειμμα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να καθυστερήσει τις επώδυνες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ήταν απαραίτητες και θα γίνονταν αναπόφευκτες εάν η χρηματοδότηση δεν ήταν τόσο φθηνή τη δεκαετία του 2000.
Την ώρα που οι δημόσιες δαπάνες και ο δημόσιος δανεισμός εκτοξεύονταν, τα έσοδα από φόρους μειώνονταν εξαιτίας του αδύναμου φοροεισπρακτικού μηχανισμού. Την ίδια ώρα, όμως, οι μισθοί αυξάνονταν με πολύ ταχύτερους ρυθμούς από τη βελτίωση της παραγωγικότητας, γεγονός που υπονόμευε την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας. Παράλληλα, η χαμηλή παραγωγικότητα και τα σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα που παρέμεναν επιδείνωσαν τις εντεινόμενες οικονομικές δυσκολίες. Το αποτέλεσμα ήταν η ελληνική οικονομία να συρρικνωθεί και η ανεργία να εκτοξευτεί σε ανησυχητικά επίπεδα.
Η υψηλή εξάρτηση από τον εξωτερικό δανεισμό για τη χρηματοδότηση του προϋπολογισμού και των εμπορικών ελλειμμάτων κατέστησε τη χώρα ιδιαίτερα ευάλωτη στις αλλαγές του επενδυτικού κλίματος. Το «σύνθημα» δόθηκε το 2009, όταν η κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου αποκάλυψε ότι οι προηγούμενες κυβερνήσεις δεν υπέβαλαν ακριβή δημοσιονομικά στοιχεία στις Βρυξέλλες. Τα πραγματικά ελλείμματα ήταν πολύ μεγαλύτερα, γεγονός που οδήγησε στην κατάρρευση της επενδυτικής εμπιστοσύνης οδηγώντας το κόστος δανεισμού της χώρας σε μη βιώσιμα επίπεδα.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε σε βαθμό που η χώρα δεν ήταν πλέον σε θέση να δανειστεί για να αναχρηματοδοτήσει τα δημόσια οικονομικά της, με αποτέλεσμα να προσφύγει για βοήθεια στο ΔΝΤ και τους Ευρωπαίους εταίρους της, η οποία ανακοινώθηκε με την είσοδο στο πρώτο μνημόνιο στις 2 Μαΐου 2010.
