Μακριά από τις διαμαρτυρίες για τις καθυστερημένες επιδοτήσεις, εκτυλίσσεται μια βαθύτερη, σιωπηλή και μόνιμη αλλαγή στον πυρήνα της ελληνικής οικονομίας: η αναδιάρθρωση της ιδιοκτησίας της αγροτικής γης.
Η πρωτοφανής κρίση ρευστότητας, που τροφοδοτείται από το υψηλό κόστος παραγωγής, την κλιματική αβεβαιότητα και το διοικητικό χάος, δεν απειλεί απλώς τη φετινή σοδειά. Λειτουργεί ως ένας ισχυρός επιταχυντής που «σκοτώνει» τον μικρομεσαίο παραγωγό και ανοίγει τον δρόμο για τη συγκέντρωση της γης σε χέρια λίγων, ισχυρών «παικτών».
Αυτό που βλέπουμε δεν είναι μια προσωρινή δυσκολία, αλλά μια βίαιη επιτάχυνση της μετάβασης από τον οικογενειακό κλήρο στο μοντέλο της μεγάλης εταιρικής εκμετάλλευσης. Και όταν λέμε οικογενειακό κλήρο μπορεί να αναφερόμαστε και σε φαινομενικά μεγάλες εκμεταλλεύσεις (200, 300 στρεμμάτων ή και μεγαλύτερες).
Ο μικρομεσαίος αγρότης βρίσκεται σε έναν κλοιό που σφίγγει από παντού:
-Ασφυξία Ρευστότητας: Οι καθυστερήσεις στις πληρωμές τον αφήνουν χωρίς κεφάλαιο κίνησης για να αγοράσει τα στοιχειώδη (εφόδια, καύσιμα).
-Τραπεζικός Αποκλεισμός: Όπως αναλύσαμε σε προηγούμενο άρθρο, οι τράπεζες, βλέποντας το ρίσκο του κλάδου να εκτοξεύεται (αβέβαιες επιδοτήσεις, κλιματικός κίνδυνος), «κλείνουν τη στρόφιγγα» της χρηματοδότησης ή αυξάνουν το κόστος δανεισμού.
-Φάκελος NPLs: Πολλές εκμεταλλεύσεις βαρύνονται ήδη με «κόκκινα» δάνεια από το παρελθόν. Η σημερινή κρίση απλώς επιταχύνει την αδυναμία εξυπηρέτησης και τις οδηγεί σε εξόντωση.
-Τεχνολογική Υστέρηση: Ο αγρότης βλέπει ότι η λύση είναι το AgriTech (τεχνολογία), αλλά δεν έχει ούτε τα βασικά κεφάλαια για να επενδύσει σε αυτό.
Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω μπορεί να είναι ένα άρρητο δίλημμα: είτε η εγκατάλειψη της παραγωγής, είτε η πώληση του μοναδικού περιουσιακού στοιχείου που του έχει απομείνει… της γης του.
Ενώ ο μικρός αγρότης βλέπει τη γη του ως βάρος, οι μεγάλοι επενδυτές τη βλέπουν ως τη μεγαλύτερη ευκαιρία της δεκαετίας. Ήδη στα χωριά μας η γη αλλάζει χέρια με γρήγορους ρυθμούς…
Για τα επενδυτικά funds, όλους αυτούς που διαχειρίζονται NPLs και τις μεγάλες, καθετοποιημένες αγροτικές επιχειρήσεις, η γη είναι το απόλυτο «ασφαλές καταφύγιο» για τρεις λόγους:
1.Αντιστάθμιση Πληθωρισμού: Σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού, τα "σκληρά" περιουσιακά στοιχεία, όπως η γη, διατηρούν την αξία τους.
2.Παγκόσμια Επισιτιστική Ασφάλεια: Η εξασφάλιση της τροφής είναι η Νο1 παγκόσμια πρόκληση. Το να ελέγχεις τη γη σημαίνει ότι ελέγχεις την πηγή της παραγωγής.
3.Οικονομίες Κλίμακας: Αυτοί οι παίκτες έχουν τα κεφάλαια που λείπουν από τον μικρό… Μπορούν να αγοράσουν τεράστιες, ενοποιημένες εκτάσεις, να επενδύσουν μαζικά σε αγροτικές τεχνολογίες αιχμής και να πετύχουν τεράστιες οικονομίες κλίμακας, εκτοπίζοντας οριστικά τον παραδοσιακό αγρότη.
Αυτή η «μεγάλη αντικατάσταση» δεν γίνεται με θόρυβο, αλλά με τρεις βασικούς τρόπους:
-Εξαγορές από Ανάγκη: Οι ισχυρότεροι παίκτες προσεγγίζουν τους γείτονές τους που ασφυκτιούν και αγοράζουν τα χωράφια τους, συχνά σε τιμές που καθορίζονται από την απελπισία του πωλητή.
-Διαχείριση NPLs: Όσοι έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους «κόκκινα» αγροτικά δάνεια με εξασφάλιση γη, βρίσκονται σε θέση να ρευστοποιήσουν ή να αναδιαρθρώσουν αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, συχνά μεταβιβάζοντάς τα σε επενδυτικά σχήματα.
-Πλειστηριασμοί: Η τελική πράξη της οικονομικής αποτυχίας, όπου η γη βγαίνει στην αγορά, με τους μόνους ικανούς αγοραστές να είναι όσοι διαθέτουν άμεση ρευστότητα.
Η κρίση ρευστότητας λειτουργεί ως ο απόλυτος καταλύτης που αλλάζει τον χάρτη του αγροτικού τομέα. Δημιουργεί έναν κλάδο δύο ταχυτήτων: από τη μία, έναν συρρικνωμένο αριθμό μικρομεσαίων που αγωνίζονται για την επιβίωση τους και, από την άλλη, έναν αυξανόμενο αριθμό μεγάλων, εταιρικών εκμεταλλεύσεων που στηρίζονται ή θα στηρίζονται σε επενδυτικά κεφάλαια.
Αυτή η σιωπηλή συγκέντρωση γης μπορεί να φέρει εκσυγχρονισμό και επενδύσεις, αλλά ταυτόχρονα εγείρει τεράστια ερωτήματα για την κοινωνική συνοχή της υπαίθρου στη χώρα μας… Επιπλέον αν το δούμε ακόμα πιο γενικά θα πρέπει να αναρωτηθούμε για το ποιος θα ελέγχει τελικά την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας την επόμενη μέρα…
