Κι ενώ το θέμα της επάρκειας αρδευτικού νερού έχει αρχίσει και μας δείχνει τα δόντια του, ένα καινούργιο προέκυψε: η ποιότητά του, αρχίζει και γίνεται προβληματική. Στην Ιεράπετρα, μια περιοχή όπου οι μελέτες περί επιπτώσεων κλιματικής αλλαγής την έχουν κατατάξει στα εντελώς κόκκινα, η αγωγιμότητα του νερού στον ταμιευτήρα Μπραμιανών, έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο, φθάνοντας τα 4.700 μS/cm. Η αλατότητα, μας δείχνει το ύψος των διαλυμένων αλάτων και η ανεκτή της τιμή είναι μέχρι 1200 -1500μS/cm.
Ο χημικός Αντώνης Λεμονάκης, που δραστηριοποιείται επαγγελματικά στην περιοχή, ως υπεύθυνος εργαστηρίου αναλύσεων, δήλωσε στην τοπική εφημερίδα Hxonews.gr ότι η φετεινή χρονιά εξελίσσεται σε μια από τις χειρότερες των τελευταίων ετών. Από το 1977, χρονιά που άρχισαν να κρατιούνται στοιχεία για την ποιότητα του νερού στο φράγμα, η αγωγιμότητά του, έχει αυξηθεί υπέρμετρα ήδη από τον Φεβρουάριο. «Κάτι τέτοιο δεν έχει ξανασυμβεί τα τελευταία 10 χρόνια», προμηνύοντας ένα πολύ δύσκολο αρδευτικά καλοκαίρι.
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον η εξήγηση που δίνει ο κ Λεμονάκης, διότι προκύπτει ότι το θέμα νερό, είναι πολύπλοκο και δυσεπίλυτο, χωρίς οι λύσεις να έχουν πάντοτε εξασφαλισμένη επιτυχία. Φυσικά, σε κάθε περίπτωση το τελικό κόστος παραγωγής ανεβαίνει κατακόρυφα.
Ο πρώτος λόγος είναι η ελάχιστη ή και μηδενική συνεισφορά σε νερό των τριών «ποταμών» που εμπλουτίζουν το φράγμα. Προφανές, αφού έβρεξε ελάχιστα.
Ο δεύτερος, όμως, λόγος είναι που τρομάζει: οι γεωτρήσεις που φρόντισαν να καλύψουν το κενό, τροφοδοτούσαν με νερό σχετικά υψηλής ηλεκτρικής αγωγιμότητας, αναμειγνύεται στη συνέχεια με το νερό της Μαλάβρας, με αποτέλεσμα η τελική αγωγιμότητα του μείγματος να φτάνει τα 4.800 μS/cm!!! Το ποσό αυτό είναι εκτός ορίων χρήσης του νερού για κάθε καλλιέργεια, κι επιτρέπεται μόνο για φυτά ανθεκτικά στην αλατότητα, όπως η τομάτα. Η επισήμανση αυτή είναι μια ουσιαστική απάντηση, όσων επικαλούνται ότι θα κάνουμε μια καινούργια γεώτρηση πιο βαθιά από την προηγούμενη και θα βρούμε νερό. Νερό θα βρείτε, αλλά τι θα το κάνετε είναι η ουσία.
Ο τρίτος λόγος που τρομάζει είναι η έναρξη της αρδευτικής περιόδου της ελιάς, που και αυτή απαιτεί σημαντικές ποσότητες. Να συνυπολογίσουμε ότι αναφερόμαστε σε ένα προϊόν πολύ χαρακτηριστικό για το νησί ολόκληρο, πάνω στο οποίο γίνεται προσπάθεια να στηθεί ένα ολόκληρο brand, αυτό του κρητικού ελαιολάδου, που θα τραβήξει το άρμα της Κρητικής Γαστρονομίας! Εδώ ταιριάζει γάντι η γνωστή ρήση, «άλλες αι βουλαί ανθρώπων, άλλες θεός κελεύει».
Οι επιπτώσεις σε μόνιμες καλλιέργειες
Η περιοχή εστιάζει το ενδιαφέρον της στα θερμοκήπια, από τα οποία τροφοδοτεί με λαχανικά τόσο την Ελληνική όσο και την Ευρωπαική αγορά. Τα άλατα στα εδάφη των θερμοκηπίων δεν ξεπλένονται ποτέ και ταλαιπωρούν τις καλλιέργειες ακόμη και 5 χρόνια μετά, εξηγεί ο ίδιος. Μόνο τα εμβολιασμένα φυτά της τομάτας, ίσως αντέξουν σε τέτοιες αλατότητες, πιπεριές και λοιπά είδη θα έχουν πρόβλημα.
Η περίπτωση του θερμοκηπίου είναι η πλέον χαρακτηριστική, αφού στο ίδιο κομμάτι γης γίνεται υπερεντατική καλλιέργεια, άρα και συστηματική συγκέντρωση αλάτων, για πολλά χρόνια. Κάτι όμως παρόμοιο συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις με πιο χαρακτηριστικές αυτές των δενδρώδων καλλιεργειών. Τα δέντρα δεν μετακινούνται όπως και τα θερμοκήπια, με την ουσιαστική διαφορά ότι καλλιεργούνται σε μεγάλες εκτάσεις και όχι με τόσο εντατικό τρόπο. Ο χρόνος, όμως, περνάει και οι συγκεντρώσεις αλάτων ανεβαίνουν κι εκεί.
Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει την περίπτωση των θερμοκηπίων ως πρόπομπο του τι θα μπορούσε να συμβεί στο μέλλον σε πολλές αρδευόμενες καλλιέργειες σε ολόκληρη την Ελλάδα. Πριν σχεδόν 10 χρόνια, σε μια εκσκαφή για τοποθέτηση υπόγειου σωλήνα μέσα στο κτήμα μας στην κεντρική Ελλάδα, βρεθήκαμε μπροστά σε μια πολύ δυσάρεστη έκπληξη. Σε βάθος 55 εκ, υπήρχε ένα συμπαγές στρώμα αλάτων, όπως φαίνεται και στην φωτογραφία.
Στην περιοχή καλλιεργούνται τα τελευταία πολλά χρόνια αρδευόμενες καλλιέργειες (βαμβάκι, καλαμπόκι, μηδική), ενώ το νερό δεν είναι και το καλύτερο από πλευράς αλάτων.
Στις περισσότερες περιοχές που επισκέπτεται κανείς παρατηρεί ότι όλες οι μικροδιαρροές στα αντλητικά συγκροτήματα είναι γεμάτες αλάτι, ενδεικτικό της κακής ποιότητας του αρδευτικού νερού! Φαίνεται λοιπόν ότι το πρόβλημα είναι ήδη υπαρκτό σχεδόν παντού στην παραγωγική Ελλάδα, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις χρήζει προσοχής ή και παρέμβασης.
Στο προφανές ερώτημα, αν υπάρχουν λύσεις, η απάντηση είναι διφορούμενη. Με την τεχνική του όρου έννοια, ναι, υπάρχουν λύσεις, αλλά τι αυτές συνεπάγονται είναι το μεγάλο ερώτημα. Στην περίπτωση των θερμοκηπίων για παράδειγμα, κάποιοι παραγωγοί στην Ιεράπετρα, εγκαθιστούν μονάδες αντίστροφης όσμωσης, με σημαντικό αρχικό κόστος εγκατάστασης και όχι αμελητέα επιβάρυνση στο λειτουργικό κόστος της εκμετάλλευσης. Όσο όμως η κατάσταση θα χειροτερεύει,τόσο το σύστημα αυτό θα έχει μικρότερη δυναμικότητα σε παραγωγή νερού και αυξημένο λειτουργικό κόστος.
Κάποιοι άλλοι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το θέμα μέσω βιοδιεγερτών και περίπλοκων καλλιεργητικών πρακτικών, με όχι πάντοτε εξασφαλισμένη την επιτυχία. Σε κάθε περίπτωση, το κόστος παραγωγής ανεβαίνει σημαντικά.
Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς και άλλου τύπου λύσεις, όπως των τεχνητών υποστρωμάτων ή της υδατοκαλλιέργειας που προωθείται τελευταία. Όλες αυτές οι λύσεις απαιτούν κεφάλαια, τεχνογνωσία και εργαζόμενους που ξέρουν από τις δουλειές αυτές. Δυστυχώς κανένα από τα τρία αυτά στοιχεία δεν βρίσκεται σε επάρκεια στην Ελληνική ύπαιθρο. Το ακριβώς αντίθετο θα έλεγε κανείς.
Η αγορά από την δικιά της πλευρά, δείχνει να αδιαφορεί για το θέμα, τώρα που είναι εν τη γενέσει του και δεν φαίνεται διατεθειμένη να επιβραβεύσει τους τολμηρούς αυτούς παραγωγούς. Έτσι, φέτος η τιμή της τομάτας ακόμη και της εκτός εποχής, βρίσκεται από την αρχή της χρονιάς σε χαμηλά επίπεδα, παρά το αυξημένο κόστος παραγωγής, ενώ σε άλλα κηπευτικά όπως τα αγγούρια τα πλήρωσε με μη βιώσιμες τιμές.
Σε όλα τα παραπάνω οικονομικής φύσεως θέματα, θα πρέπει να προστεθεί και αυτό της περιβαλλοντικής διαχείρισης και αειφορίας. Η χρήση νερού, είναι από τους πλέον σημαντικούς δείκτες βιωσιμότητας, την οποία οι καταναλωτές επιζητούν ολοένα και περισσότερο.
Τι θα γίνει όταν υπάρξουν δημοσιεύματα που κατακεραυνώνουν τα ελληνικά προϊόντα, ότι απομυζούν και τους τελευταίους διαθέσιμους υδάτινους πόρους της Μεσογείου, εκεί δηλαδή που εμείς (=Ευρωπαίοι) θέλουμε να πηγαίνουμε διακοπές; Υπάρχει άραγε σχέδιο αντιμετώπισης μια τέτοιας κατάστασης, που όπως δείχνουν τα δεδομένα δεν αργεί να έρθει;
Το Αστεροσκοπείο Αθηνών εξέδωσε ένα χάρτη με ημερομηνία τέλος Ιουνίου, όπου εμφανίζονται οι περιοχές με επάρκεια και ανεπάρκεια εδαφικής υγρασίας. Όπως βλέπετε, είναι σχεδόν παντού κόκκινος και οι λίγες εξαιρέσεις οφείλονται σε κάποιες όψιμες βροχούλες. Στη συνέχεια...το χάος.
Άλλη μια αποτυχία της αγοράς, που καλείται να πληρώσει ο πρώτος κρίκος της αλυσίδας,οι παραγωγοί.
Στην Ιεράπετρα και τα θερμοκήπιά της, η περιβαλλοντική καμπάνα χτύπησε. Το γεγονός ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα, τα φέρνουμε ακόμη βόλτα και ποτίζουμε τις καλλιέργειες, δεν λέει απολύτως τίποτα. Σε ιδιωτικές συζητήσεις με παραγωγούς, σε ευνοημένες από υπόγεια νερά περιοχές, ομολόγησαν ότι πότισαν πολύ κάποιες καλλιέργειες τώρα, αφού φοβούνται ότι σε λίγες ημέρες δεν θα υπάρχει επαρκές νερό. Στις περιπτώσεις αυτές, κανείς δεν ενδιαφέρθηκε για την ποιότητα των νερών, ακόμη μιλάμε μόνο για τις ποσότητες.
Ανυπομονούμε για το πότε θα δούμε δημοσίευμα σε εφημερίδα του εξωτερικού ότι στην Ελλάδα το νερό δεν πίνεται και άλλα συναφή και πώς θα αντιδράσουμε από την πλευρά μας...
