Ροή
Σενάρια για το «άνοιγμα» ενός νέου «κύκλου συγκέντρωσης» μέσω μετοχικών συνεργασιών και συγχωνεύσεων στο κλαμπ των μεγάλων του χώρου των υποδομών διακινούνται το τελευταίο χρονικό διάστημα στον κατασκευαστικό κόσμο. Κατά κάποιες πηγές μάλιστα, η προοπτική εκδήλωσης (αν όχι και ολοκλήρωσης) ενός νέου κύκλου συγκέντρωσης στον κατασκευαστικό κλάδο μπορεί να έχει βάθος διετίας, αν και δεν λείπουν στελέχη του τομέα που «βλέπουν» εξελίξεις νωρίτερα, ενός του 2023, δηλαδή σε ορίζοντα ενός περίπου έτους.
Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα με το timing, φαίνεται ότι έχει εκ νέου τεθεί επί τάπητος το θέμα της περαιτέρω σύσφιξης των σχέσεων ανάμεσα σε ισχυρά εργοληπτικά σχήματα με τις εξελίξεις να φαντάζουν αρκετά πιθανές, με βάση κάποιες κινήσεις που αναμένονται, αλλά και βάσει όσων αναφέρουν πληροφορίες από στελέχη του ίδιου του κλάδου. Αν τελικά προκύψει deal ή deals βέβαια και επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις αυτές, θα φανεί στην πορεία.
«Τουλάχιστον 2 σενάρια για τους μεγάλους»
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι ήδη από πέρυσι ξεκίνησαν να κάνουν τον «γύρο της αγοράς» 1-2 σενάρια πιθανών μετοχικών συνεργασιών – συγχωνεύσεων, όχι άμεσα, αλλά σε σχετικά κοντινό ορίζονται και μετά την κατάληξη κάποιων συγκεκριμένων διαγωνισμών, τα οποία στην πορεία «πάγωσαν», αν και στελέχη του κλάδου είχαν εξαρχής θέσει ερωτηματικά για τις πιθανότητες εκπλήρωσής τους για πολλούς και διαφόρους λόγους.
Ωστόσο, ήδη έχει ανοίξει νέος γύρος σεναρίων, ρεαλιστικότερων ή όχι θα φανεί, με 2 τουλάχιστον (αν όχι 3 σε πιο τραβηγμένη βερσιόν) εξ αυτών να εμπλέκουν ονόματα και σχήματα από την ελίτ του τομέα των υποδομών. Κινήσεις που αν τελικά πραγματοποιηθούν, προφανώς θα «ταράξουν τα νερά» της επιχειρηματικής σκηνής και του κλάδου και ίσως ενεργοποιήσουν αντανακλαστικά στον ανταγωνισμό.
«Ανακατεύεται η τράπουλα»
Όπως πολλές φορές έχει αναφέρει το insider.gr, η διεκδίκηση μιας «πίτας» έργων η οποία εκτιμάται ότι μπορεί να ανέλθει στα επίπεδα άνω των 40 δισ. ευρώ μέσα στην τρέχουσα δεκαετία, η ανάγκη να μετατραπεί το υψηλό ανεκτέλεστο σε κερδοφορία, τα «σφιχτά» χρονοδιαγράμματα που υπαγορεύονται από κάποια χρηματοδοτικά «πακέτα» (π.χ. Ταμείο Ανάκαμψης), η ευμετάβλητη συγκυρία με το επιβαρυμένο οικονομικό περιβάλλον (που έχει ανακύψει τον τελευταίο χρόνο), οι υψηλές ανάγκες σε τεχνικό και χρηματοδοτικό επίπεδο (αλλά και σε πάγια, προσωπικό κ.α.), η «είσοδος στη σκακιέρα» νέων παικτών, εγχώριων ή ξένων (funds, family offices κ.α.), έχουν ήδη «ανακατέψει την τράπουλα» στον τομέα των υποδομών.
Ο κατασκευαστικός κλάδος διανύει ήδη μια δεκαετία σημαντικών προσδοκιών, με δεκάδες έργα και διαγωνισμούς να προωθούνται ή κυρίως να αναμένονται, κι ενώ ήδη έχουν μεταβληθεί μετοχικές, διοικητικές και επιχειρηματικές ισορροπίες στο εσωτερικό πολλών ομίλων, με τον «χάρτη» των υποδομών να διαμορφώνεται εκ νέου.
Βέβαια, τα ίδια τα στελέχη του χώρου προτιμούν να κρατούν χαμηλά τους τόνους αλλά και την… ονοματολογία, όχι βέβαια για να… ακυρώσουν τα σενάρια και τις προοπτικές συγκέντρωσης, αλλά γιατί επισημαίνουν ότι «απαιτείται ακόμα χρόνος ωρίμανσης, ενώ δεν είναι πάντα εύκολες οι σχέσεις και οι ρόλοι μέσα στον δύσκολο χώρο των κατασκευών, ακόμα και αν ανάμεσα στους ομίλους έχει κηρυχθεί μια άτυπη ανακωχή προκειμένου να μην μπλοκάρουν διαγωνισμοί και διαδικασίες». Επιπρόσθετα, αναφέρουν ότι «αυτό που σήμερα συζητείται ή φαντάζει έως εύλογο και πιθανό για να συμβεί προσεχώς, μπορεί στην πορεία να ανατραπεί και να προκύψει μια άλλη εναλλακτική».
Είναι πραγματικότητα όμως ότι στον κλάδο κυκλοφορούν έντονα δύο τουλάχιστον σενάρια για πιθανές εξελίξεις που είναι ικανές να αναδιατάξουν ριζικά τον «εταιρικό χάρτη», καθώς αφορούν σε ισχυρά επιχειρηματικά ονόματα και μετοχικές θέσεις.
Η δυναμική των τελευταίων ετών και οι κινήσεις «έκπληξη»
Σε κάθε περίπτωση, ο κλάδος έχει αποκτήσει μια δυναμική που θεωρείται δύσκολο να σταματήσει στις κινήσεις που ήδη έχουν πραγματοποιηθεί. Και προς αυτές τις κινήσεις «δείχνουν» στελέχη του κλάδου, αφενός για να δείξουν το απρόβλεπτο των εξελίξεων, αφετέρου για να ενισχύσουν την άποψή τους περί επικείμενων νέων συνεργασιών. Το τελευταίο χρονικό διάστημα, στον κατασκευαστικό κλάδο έχουν γίνει μεγάλες αλλαγές, «τεκτονικές» τις χαρακτηρίζουν κάποιοι.
Άλλωστε, κανείς δεν περίμενε τις ανακατατάξεις που έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στις μεγάλες εταιρίες του κλάδου, με επίκεντρο μάλιστα την ΕΛΛΑΚΤΩΡ. Η αποχώρηση των Λ. Μπόμπολα και Δ. Κούτρα, και εν συνεχεία των αδελφών Καλλιτσάντση με τους οποίους είχαν έρθει σε αντιπαράθεση, η μετακίνηση των Ολλανδών της Reggenborgh από τη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ στην ΕΛΛΑΚΤΩΡ, η απρόσμενη και δυναμική εμφάνιση του διδύμου Μπάκου - Καϋμενάκη στον ίδιο όμιλο, η εντυπωσιακή είσοδος του ομίλου Βαρδινογιάννη (μέσω των ΑΠΕ) και τελικά η μετακίνηση των Μπάκου – Καϋμενάκη - Εξάρχου στην Intrakat (αλλά και 2 επιπλέον εφοπλιστικών κεφαλαίων), με ταυτόχρονη αποχώρηση του Σ. Κόκκαλη και του Π. Σουρέτη (και «άγνωστο Χ» την επόμενη κίνηση του Δ. Κούτρα που έμεινε εκτός διοικητικού νυμφώνος αλλά ακούγεται αφενός ότι σκέφτεται τι θα πράξει με το ποσοστό του, αφετέρου ότι «φλερτάρει» με υψηλό πόστο σε άλλη εταιρεία ), αν μη τι άλλο δείχνουν ότι ο χώρος έχει δυναμική.
Και στα παραπάνω, δεν πρέπει να ξεχνάμε την είσοδο της Μ. Λάτση ή του εφοπλιστή Β. Μαρινάκη στον όμιλο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, τα σενάρια περί επικείμενης πώλησης της δεύτερης, το δυνατό «μπάσιμο» του ομίλου Μυτιληναίος στον τομέα των κλασσικότερων υποδομών (συν ΣΔΙΤ, Παραχωρήσεις, απορρίμματα), την εμφάνιση mega funds σε εμβληματικούς διαγωνισμούς (π.χ. η νέα σύμβαση της Αττικής Οδού), τις μη αναμενόμενες, αρκετές φορές, συνεργασίες μεταξύ ομίλων σε όλο το φάσμα των έργων (οδικά, σιδηροδρομικά, μονάδες αποβλήτων κ.α.), την ρευστοποίηση μέρος των δραστηριοτήτων της Volterra από την ΑΒΑΞ και άλλες διεργασίες, άλλες εν μέρει αναμενόμενες και άλλες που συνιστούσαν ανατροπή και έκπληξη με τα μέχρι πρότινος δεδομένα.
Μπορεί κάποιες κινήσεις να έγιναν εξ ανάγκης, κάποιες συνεργασίες ίσως να μην επαναληφθούν ποτέ, ωστόσο, φάνηκε ότι «όλα μπορούν να γίνουν στον χώρο».
Όλα αυτά, δείχνουν ότι ο τομέας έχει αποκτήσει και πάλι ενδιαφέρον και μάλλον παραπέμπουν σε νέα deals, πιθανώς και σε νέες συγχωνεύσεις. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι πρόσφατα ο νέος CEO της Intrakat, Αλ. Εξάρχου, αποκάλυψε ότι στοχεύει στην κορυφή, αν και μένει να αποδειχθεί αν υπονόησε ότι εξυφαίνεται νέο σκηνικό συνεργασιών, εξαγορών και συγχωνεύσεων στον κλάδο, ή απλώς εξέφρασε τις «βλέψεις» των νέων μετόχων για επίτευξη ισχυρής οργανικής ανάπτυξης.
Οι καταλύτες για νέα deals
Σε κάθε περίπτωση, πολλές από τις παραπάνω εντυπωσιακές (και αναπάντεχες εν μέρει) κινήσεις έχουν γίνει σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, και μάλιστα ενόψει σημαντικών εξελίξεων – διεργασιών που θα μας απασχολήσουν (και) το επόμενο διάστημα με την δημοπράτηση έργων ΣΔΙΤ, Παραχωρήσεων, ιδιωτικών και δημόσιων, συνολικής αξίας πολλών δισ. ευρώ και ορίζοντα κατασκευής πολλών ετών. Κτηριακές, σιδηροδρομικές και οδικές υποδομές, έργα περιβάλλοντος και ΑΠΕ έχουν την τιμητική τους και προφανώς θα συνεχίσουν να είναι στην επικαιρότητα, μαζί με εμβληματικές αποκρατικοποιήσεις (Αττική Οδός, λιμάνια, αεροδρόμια, ακίνητα κ.α.) που επίσης κατέδειξαν ότι ενεργοποιούν συμμαχίες και αντανακλαστικά. Και δεν πρέπει να μείνουν εκτός «κάδρου» ούτε και κάποιες μεγάλες ιδιωτικές αναπτύξεις (με πλέον εντυπωσιακή αυτή της Lamda στο Ελληνικό), καθώς πλέον έχει φανεί ότι ανοίγει ο βηματισμός και στον τομέα ακινήτων τόσο στις παλιές εταιρείες ή ΑΕΕΑΠ όσο και σε νέα εγχειρήματα (από Prodea, Premia και Dimand έως Trade Estates κ.α.), μέσω των οποίων επίσης «χτίζονται» μετοχικές και επιχειρηματικές συνεργασίες.
Ποιοι όμως θα μπορούσαν να είναι οι καταλύτες για να «ανοίξει» όντως ένας νέος κύκλος συγκέντρωσης στον κατασκευαστικό κλάδο και να μην μείνουν τα σενάρια τελικά «στο συρτάρι»; Όπως αναφέρουν τα ίδια τα στελέχη του χώρου, πέρα από τις ισχυρές χρηματοδοτικές και τεχνικές ανάγκες, πέρα από «χημεία» και «φιλίες», πέρα από κάθε άλλη ανάγκη ή ευκαιρία, θρυαλλίδα νέων κινήσεων θα μπορούσαν να αποτελέσουν οι πιθανές, κατά άλλους αναμενόμενες, αλλαγές στα σχήματα διεκδίκησης μεγάλων έργων με μορφή παραχώρησης και ΣΔΙΤ, όπως στην Αττική Οδό, σε κάποια ακόμη οδικά τμήματα αλλά και τη διαχείριση απορριμμάτων. Επιπρόσθετα, και η έκβαση ορισμένων διαγωνισμών μπορεί να δώσει το έναυσμα για την εκκίνηση νέων διαδικασιών - συζητήσεων μεταξύ των πρωταγωνιστών του κλάδου, καθώς οι όμιλοι αντιμετωπίζουν μεγάλη πρόκληση για την εξεύρεση χρηματοδότησης και έμπειρων στελεχών για την τεχνική και χρηματοοικονομική διαχείριση των έργων.
Στελέχη του κλάδου αναφέρουν ότι «καλό είναι να παρατηρούμε τις διεργασίες όσο προχωρούν οι διαγωνιστικές διαδικασίες και αλλάζουν, πιθανόν, οι μετοχικές σχέσεις σε αρκετές εταιρείες και οι συμμετοχές σε κοινοπραξίες».
Η «χημεία» των στελεχών
Με δεδομένο πάντως ότι τυχόν νέος γύρος συγκέντρωσης δεν θα είναι αναγκαστικός εκ του νόμου, όπως συνέβη πριν πολλά έτη, π.χ. εν όψει τότε των Ολυμπιακών υποδομών, αλλά θα προκύψει και από την ανάγκη διαχείρισης ενός μεγάλου όγκου έργων και ενίσχυσης μεγεθών ικανών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις αλλά και να έχουν οι όμιλοι διευρυμένο ρόλο στη ευρύτερη περιοχή, οι κινήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν και εκπλήξεις σε σχέση με τις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των ισχυρών ανδρών του κλάδου. Διότι μπορεί να υπάρχουν ή να προκύψουν θέματα «χημείας» μεταξύ των διοικούντων των μεγάλων ομίλων, αλλά η επιχειρηματική στρατηγική και τα κέρδη που μπορούν να έρθουν για τους ομίλους (και τους μετόχους) φαντάζουν σημαντικότερα και ενδεχομένως να αμβλύνουν τις αντιρρήσεις και τις αντιστάσεις.
