Ροή
Στις 15 Μαρτίου οι Ολλανδοί προσέρχονται στις κάλπες προκειμένου να εκλέξουν τους αντιπροσώπους τους στο Εθνικό Κοινοβούλιο. Οι συνολικά 150 βουλευτές εκλέγονται με ένα σύστημα απλής αναλογικής σε μια ενιαία εκλογική περιφέρεια, γεγονός που σημαίνει ότι ο κομματικός πλουραλισμός είναι ευρύς και αρκετά κόμματα θα εκπροσωπηθούν (στην παρούσα υπάρχουν ήδη 11) στην επόμενη σύνθεση της Ολλανδικής Κάτω Βουλής. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο αν ο σημερινός πρωθυπουργός, Μαρκ Ρούττε, επικεφαλής του κεντροδεξιού VVD, θα καταφέρει να διατηρήσει την πρωτιά (σήμερα το κόμμα του κατέχει 40 έδρες) και να συνεχίσει τη διακυβέρνηση με τους Εργατικούς, με τους οποίους συγκυβερνά από το 2012 στο πλαίσιο μιας κυβέρνησης Μεγάλου Συνασπισμού ή εάν θα την απολέσει από τον Χέερτ Βίλντερς, επικεφαλής του ξενοφοβικού, αντιισλαμικού και ευρωσκεπτικιστικού PVV, ενός κόμματος που από τον Αύγουστο του 2015 προηγείται σχεδόν ανελλιπώς στις δημοσκοπήσεις.
Η μάχη δείχνει αμφίρροπη όσο πλησιάζουμε προς τις εκλογές, με τον Βίλντερς να διατηρεί ωστόσο το πλεονέκτημα και τις προβλέψεις να είναι στο 70% υπέρ του όσον αφορά το ενδεχόμενο το κόμμα του να είναι τελικώς εκείνο που θα κόψει πρώτο το νήμα της ερχόμενης αναμέτρησης. Τι δημιουργεί το ρεύμα υπέρ του και πώς εξηγείται η άνοδος του στις προτιμήσεις των εκλογέων ασχέτως αν τελικώς αυτή θα αποδειχθεί αρκετή για την εκλογική πρωτιά; Ο συνδυασμός της εθνικολαϊκιστικής πολιτικής πλατφόρμας του PVV (Κόμμα για την Ελευθερία) και του αιχμηρού-εναντιωματικού στιλ που προσλαμβάνει η πολιτική αφήγηση εκ μέρους του αρχηγού του PVV δημιουργούν ένα μείγμα εκλογικά ελκυστικό για περίπου το ένα τρίτο των Ολλανδών ψηφοφόρων που δηλώνουν πρόθεση ψήφου για το Κόμμα για την Ελευθερία και τον Χέερτ Βίλντερς. Ποια είναι τα βασικά στοιχεία αυτής της πλατφόρμας και πώς διαμεσολαβείται στο κοινό από τον επικεφαλής ενός κόμματος που τελευταίως μάλιστα έχει κριθεί ένοχος –παρότι δεν του επιβλήθηκε ποινή– για παρακίνηση σε διακρίσεις και για χρήση μισαλλόδοξου λόγου εναντίον αλλοδαπών που νόμιμα διαμένουν στην Ολλανδία;
Το τετράπτυχο υποσχέσεων του PVV που περιλαμβάνει τη στεγανοποίηση των συνόρων της χώρας από το ενδεχόμενο εισόδου μεταναστών και προσφύγων, την εκδίωξη όλων των μουσουλμάνων που ζουν στην Ολλανδία, την έξοδο της Ολλανδίας από την ΕΕ και την καταγγελία του “πολιτικού κατεστημένου” (στο οποίο αθροίζονται όλα τα υπόλοιπα κόμματα και σύμπασα η πολιτικο-οικονομική ελίτ) συνθέτει μια ρητορική που υπερκεράζει όχι μόνο τα αιτήματα αλλά και τις ίδιες τις προσδοκίες των εκλογέων. Το σημείο αυτό είναι κομβικό για να κατανοήσουμε τις αιτίες της υψηλής ανταπόκρισης που βρίσκει το PVV, όπως και άλλα ομοειδή κόμματα (π.χ. το Εθνικό Μέτωπο) από εκείνα που συστεγάζονται στην Ευρώπη των Εθνών και της Ελευθερίας (ENF), μια πολιτική ομάδα που συγκρότησαν η Λεπέν και ο Βίλντερς στο πλαίσιο της Ευρωβουλής. Σε ό,τι αφορά την ευρεία απήχηση των συγκεκριμένων κομμάτων, να σημειωθεί ότι δεν είναι μόνο ότι ο λόγος και η προγραμματική τους εναντίον των μεταναστών, των μουσουλμάνων, της ΕΕ, του κοινοβουλευτισμού, της παγκοσμιοποίησης, κλπ συγκλίνει με τον ευρύτερο προσανατολισμό μερίδας εκλογέων, αλλά και ότι οι συγκεκριμένες υποσχέσεις που δίνονται από κόμματα όπως το PVV στους εκλογείς συχνά ξεπερνούν τα διατυπωμένα δικά τους πολιτικά αιτήματα. Ανήκει στη λογική της ψηφοθηρίας (vote-seeking), που ακολουθούν όλα τα κόμματα προκειμένου να αυξήσουν τη δύναμή τους στην εκλογική αγορά, να υπόσχονται περισσότερα από όσα είναι σε θέση –ακόμη και υπό ιδανικές συνθήκες–να ικανοποιήσουν. Ωστόσο αυτό που συμβαίνει τελευταίως στην κομματική οικογένεια της λαϊκιστικής ριζοσπαστικής δεξιάς (αν και όχιμόνο σε αυτήν) ξεπερνά αυτή τη λογική. Ο Βίλντερς, όπως και η Λεπέν, προκειμένου να συλλέξουν ψήφους και να αυξήσουν την εκλογική υποστήριξή τους, δίνουν απαντήσεις σε αιτήματα που δεν έχουν καν διατυπωθεί και υπόσχονται να τα ικανοποιήσουν με τρόπο που το ίδιο το εκλογικό σώμα δεν έχει αιτηθεί την ικανοποίησή τους.
Αυτός ο λαϊκιστικός ριζοσπαστισμός είναι που δίνει εκλογική δυναμική στην άκρα δεξιά στην Ευρώπη σήμερα. Ο λαϊκιστικός ριζοσπαστισμός συνιστά πρώτα απ’όλα ένα στιλ πολιτικής έκφρασης και συμπεριφοράς που μπορεί να συνδεθεί και με άλλα περιεχόμενα και να αναδείξει μια ατζέντα διαφορετική από εκείνη που διατυπώνουν ο Βίλντερς ή η Λεπέν. Τον λαϊκιστικό ριζοσπαστισμό υιοθετούν και άλλες πολιτικές δυνάμεις πέραν της άκρας δεξιάς. Ο πληθωρισμός υποσχέσεων στον οποίο επιδίδονται πολιτικοί και κόμματα από ποικίλους πολιτικούς χώρους δείχνει να προσελκύει τους εκλογείς, οι οποίοι συχνά στηρίζουν κόμματα ακόμη κι αν είναι (σχεδόν ή και απολύτως) βέβαιοι ότι οι υποσχέσεις τους δεν πρόκειται να μετουσιωθούν σε πράξη. Ιδίως σε συγκυρίες κρίσης, που οι προσδοκίες περιορίζονται και το μέλλον φαντάζει απογοητευτικό, ο πληθωρισμός υποσχέσεων έχει περισσότερες πιθανότητες να υποστηριχθεί από ό,τι ένας «στεγνός» αλλά ρεαλιστικός πολιτικός λόγος. Ο λαϊκιστικός ριζοσπαστισμός γνωρίζει έκρηξη στην Ευρώπη σήμερα· όσο πιο πολύ επικροτείται εκλογικά, τόσο θα γίνεται δυσκολότερο κόμματα και πολιτικοί, ανεξαρτήτως πολιτικής-ιδεολογικής προέλευσης, να πειθαρχούν στο πολιτικό μέτρο. Οι εκλογές της 15ης Μαρτίου στην Ολλανδία θα είναι ένα σημαντικό σημάδι όσον αφορά το μέχρι πού μπορεί να φθάσει μια τέτοια πρακτική στην καρδιά της Ευρώπης σήμερα.
Επιμέλεια: Στέλλα Κεμανετζή
