Η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτη-Κύπρος δεν έχει εκτροχιαστεί, το πρώτο σκέλος του πρότζεκτ Great Sea Interconnector συνεχίζεται κανονικά με την κατασκευή του καλωδίου από τη γαλλική Nexans, επισημαίνουν υψηλόβαθμα στελέχη του ΑΔΜΗΕ. Όπως συμπληρώνουν τα ίδια στελέχη, αν ολοκληρωθούν εγκαίρως και οι έρευνες βυθού που απομένουν, τότε η πόντιση του καλωδίου θα γίνει εντός χρονοδιαγράμματος.
Υπενθυμίζεται ότι οι έρευνες βυθού, για την ακριβή όδευση του καλωδίου, έχουν ολοκληρωθεί κατά 60%. Εκκρεμεί το υπόλοιπο 40%, που αφορά τη «σάρωση» των διεθνών υδάτων και το οποίο έχει παγώσει έπειτα από τις παράνομες αξιώσεις της Τουρκίας.
«Κλειδί» για να ξεμπλοκάρει η ολοκλήρωσή τους είναι ο προσδιορισμός του κατάλληλου χρόνου από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών για την έκδοση της NAVTEX, ώστε να ανοίξει εκ νέου ο δρόμος για την έλευση ερευνητικού σκάφους. Όπως έχει δηλώσει ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης (και έχουν επαναλάβει αρκετά ακόμη κυβερνητικά στελέχη), το τμήμα των ερευνών που απομένει θα δρομολογηθεί στον κατάλληλο χρόνο.
«Χρονικό παράθυρο» μέχρι την πόντιση
Σύμφωνα με τα στελέχη του ΑΔΜΗΕ, από τη στιγμή που θα δρομολογηθεί η NAVTEX και εξασφαλιστεί η διαθεσιμότητα πλοίου, για την ολοκλήρωση των ερευνών θα χρειάζονταν τρεις μήνες περίπου. Ωστόσο, έτσι κι αλλιώς για την κατασκευή του καλωδίου απαιτείται περισσότερος χρόνος, με την πόντιση να προγραμματίζεται γύρω στο πρώτο τρίμηνο του 2026.
Επομένως, υπάρχει ένα σημαντικό «χρονικό παράθυρο» για τη διεξαγωγή των ερευνών, χωρίς να καθυστερήσει το πρότζεκτ. «Αν οι ερευνητικές εργασίες ολοκληρωθούν μέσα στο 2025, προλαβαίνουμε το 2026 να γίνει η πόντιση του καλωδίου και το έργο να παραμείνει εντός χρονοδιαγράμματος. Όντως, στην περίπτωση που το γεωπολιτικό πρόβλημα εξακολουθήσει να υφίσταται π.χ. για ένα ακόμη χρόνο, τότε θα μιλάμε για ανατροπή του χρονοδιαγράμματος. Ωστόσο, δεν βρισκόμαστε εκεί», συμπληρώνουν οι ίδιες πηγές.
Αγνοούνται οι πληρωμές από την Κύπρο
Πάντως, πολύ πριν ξεδιπλωθούν οι παραπάνω κινήσεις, το έργο κινδυνεύει να «τιναχθεί στον αέρα» ήδη από τον μήνα που διανύουμε, με την αναστολή πληρωμών προς τη Nexans, λόγω της άρνησης της Ρυθμιστικής Αρχής της Κύπρου (ΡΑΕΚ) να ξεμπλοκάρει την αποζημίωση του ΑΔΜΗΕ για τις δαπάνες στις οποίες έχει προχωρήσει μέχρι τώρα. Το συνολικό ποσό προς ανάκτηση για το 2025 είναι 30 εκατ. ευρώ, περίπου με τη ελληνική Ρυθμιστική Αρχή (ΡΑΑΕΥ) να έχει ήδη εγκρίνει την καταβολή τους στον Διαχειριστή (μέσω των λογαριασμών ρεύματος των καταναλωτών), με την επικαιροποίηση του εσόδου του ΑΔΜΗΕ για το τρέχον έτος.
Με βάση τον επιμερισμό κόστους ανάμεσα στις δύο χώρες, από τους Έλληνες καταναλωτές ανακτάται το 37% των δαπανών, ήτοι ένα ποσό περίπου 7 εκατ. ευρώ. Επομένως, το ποσό που πρέπει να εγκρίνει για φέτος η ΡΑΕΚ ανέρχεται σε 13 εκατ. ευρώ περίπου, χωρίς ωστόσο να έχει υπάρξει έως αυτή τη στιγμή «σήμα» από τη Λευκωσία για την καταβολή τους – παρά το γεγονός ότι τα απαραίτητα στοιχεία βρίσκονται στην Κύπρο από τον Μάρτιο του 2025.
Σύμφωνα με τις πηγές του ΑΔΜΗΕ, αν δεν λυθεί η εκκρεμότητα με τη ΡΑΕΚ, τότε ο Διαχειριστής θα σταματήσει από τον Ιούλιο να πληρώνει τη Nexans. Όπως προσθέτουν, η γαλλική εταιρεία πληρώνεται σε μηνιαία βάση και έχει λάβει τα σχετικά ποσά μέχρι και τον Ιούνιο. Συνολικά, ο ΑΔΜΗΕ έχει καταβάλει για το πρότζεκτ 250 εκατ. ευρώ, ενώ οι αποζημιώσεις από την Κύπρο παραμένουν ακόμη και αυτή τη στιγμή «στον αέρα».
Ενεργοποίηση της ρήτρας για γεωπολιτική εμπλοκή
Όπως συμπληρώνουν τα στελέχη του ΑΔΜΗΕ, πέρα από την ανάκτηση μέρους των δαπανών, το ξεμπλοκάρισμα των αποζημιώσεων από Ελλάδα και Κύπρο είναι κρίσιμο και για τη χρηματοδότηση του έργου. «Όσον δεν υπάρχουν ρυθμιζόμενα έσοδα και από τις δύο χώρες, δεν γίνεται να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με τις τράπεζες ή με την ΕΤΕπ για τη χρηματοδότηση του πρότζεκτ», σημειώνουν χαρακτηριστικά.
Όσον αφορά τις αιτιάσεις που έχουν διαρρεύσει από κυπριακής πλευράς, για το ότι δεν γίνεται να αποζημιώνεται ένα πρότζεκτ που είναι μετέωρο λόγω της εμπλοκής με την Τουρκία, οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι χρειάζεται να δείξει έμπρακτα η Κύπρος αν στηρίζει ή όχι το έργο. Στην περίπτωση που ξεμπλοκάρουν οι πληρωμές, τότε το πρότζεκτ θα συνεχιστεί κανονικά.
Αν όμως η Κύπρος δηλώσει επίσημα ότι δεν θα προχωρήσει σε αποζημιώσεις, καθώς εκτιμά πως το έργο έχει ματαιωθεί λόγω γεωπολιτικού ρίσκου, τότε θα πρέπει να ενεργοποιηθεί η ρήτρα που προβλέπεται στην διακρατική συμφωνία, για κάλυψη των δαπανών του Διαχειριστή κατά 50-50% από τις δύο χώρες, στην περίπτωση ακύρωσης της διασύνδεσης για λόγους ανωτέρας βίας (μεταξύ των οποίων και η γεωπολιτική εμπλοκή). Επομένως, σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να εξοφλήσει το 50% των δαπανών που έχει κάνει μέχρι τώρα ο ΑΔΜΗΕ.
«Μπορεί το γεωπολιτικό να επικρέμεται γενικότερα, ωστόσο τον Διαχειριστή δεν μπορεί να τον ενδιαφέρει, από τη στιγμή που το Υπουργείο Εξωτερικών υπογραμμίζει ότι το έργο προχωρά προς υλοποίηση. Στο ίδιο μήκος κύματος, η ελληνική ρυθμιστική αρχή αναγνωρίζει το έργο και ενέκρινε τις αποζημιώσεις για το 2025, κάτι που σημαίνει ότι δίνει "σήμα" για συνέχιση», τονίζουν.
Τα επόμενα βήματα για το Κύπρος-Ισραήλ
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος του Great Sea Interconnector, δηλαδή τη διασύνδεση Κύπρος-Ισραήλ, υπενθυμίζεται ότι πρόσφατα ο ΑΔΜΗΕ παρουσίασε στις αρμόδιες Ρυθμιστικές Αρχές Κύπρου (ΡΑΕΚ) και Ισραήλ (PUA) τις μελέτες κόστους – οφέλους για τη διασύνδεση. Από τη μελέτη, και με βάση το όφελος κάθε χώρας, προκύπτει επιμερισμός του κόστους κατά 80% περίπου στο Ισραήλ και κατά 20% στην Κύπρο.
Με βάση τις πηγές του Διαχειριστή μέχρι τέλος Ιουλίου θα υποβληθεί στις δύο Ρυθμιστικές Αρχές ο πλήρης φάκελος της μελέτης. Στη συνέχεια, σύμφωνα με τον κανονισμό που διέπει τα έργα PCI-PMI (Έργο Αμοιβαίου Ενδιαφέροντος), οι δύο ρυθμιστές θα πρέπει να καταλήξουν σε Συμφωνία Διασυνοριακού Επιμερισμού του Κόστους (CBCA) μέσα σε έξι μήνες, δηλαδή μέχρι το τέλος του 2025 με αρχές του 2026.
Όταν συμβεί αυτό, τότε ανοίγει ο δρόμος για την προκήρυξη από τον ΑΔΜΗΕ των υποδομών (καλώδιο, σταθμός μετατροπής) του έργου. Αν δεν καταλήξουν σε συμφωνία, τότε θα εμπλακεί ο ACER, ο οποίος θα καταλήξει στην αναλογία επιμερισμού, την οποία υποχρεωτικά θα πρέπει να ακολουθήσουν οι δύο Ρυθμιστικές Αρχές.
Σύμφωνα με τα στελέχη του Διαχειριστή, το έργο μπορεί να υλοποιηθεί και χωρίς τη διασύνδεση Κρήτη – Κύπρος, με το Τελ Αβίβ να δείχνει έντονο ενδιαφέρον για την υλοποίησή του. Αν στην πορεία δεν υπαναχωρήσει κάποια από τις δύο εμπλεκόμενες χώρες, τότε με βάση το χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί, οι διαγωνισμοί θα τρέξουν εντός του 2026.
