Ροή
Αν και τα ηλεκτρονικά απόβλητα αποτελούν το ταχύτερα αναπτυσσόμενο ρεύμα αποβλήτων με ετήσια αύξηση 2% και δυνητικά επιβλαβείς επιπτώσεις για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, λιγότερο από το 40% ανακυκλώνεται στην ΕΕ. Αυτό είναι ένα από τα βασικά συμπεράσματα που διατυπώνονται στη μελέτη της Alpha Bank όπως αυτή δημοσιεύθηκε στο τεύχος της σειράς Sectors in Focus, με θέμα «Κυκλική Οικονομία και εφαρμογές σε διάφορους τομείς στην Ελλάδα».
Όπως αναφέρεται στη δημοσίευση, η οποία επικαλείται πολλές διαφορετικές πρόσφατες επιστημονικές μελέτες και επίσημα στοιχεία και αναφορές θεσμικών φορέων, ο ηλεκτρικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός έχει σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις λόγω της εξόρυξης πρώτων υλών, όπως πολύτιμα μέταλλα και μέταλλα σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τους, η οποία είναι υψηλής έντασης ενέργειας. Όταν ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους, τα συγκεκριμένα απόβλητα δημιουργούν τεράστιες ποσότητες ηλεκτρονικών αποβλήτων, πολλά από τα οποία μπορεί να περιέχουν διάφορα τοξικά και επικίνδυνα πρόσθετα και ουσίες όπως είναι για παράδειγμα ο υδράργυρος. Αυτά, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, μπορούν να καταστούν επιβλαβή για την υγεία και το περιβάλλον.
Σύμφωνα με την The Global e-waste Statistics Partnership, η αξία των πρώτων υλών ηλεκτρονικών αποβλήτων το 2019 ξεπέρασε σε παγκόσμιο επίπεδο τα 49 δισ. ευρώ ενώ σε ετήσια βάση παράγονται πάνω από 50 Mt ηλεκτρονικών αποβλήτων. Το 2019,η παραγωγή ηλεκτρονικών αποβλήτων έφτασε τους 53,6 Mt ή 7,3 kg κατά κεφαλήν, εκ των οποίων μόνο το 17,4% ή διαφορετικά οι 9,3 Mt συλλέχτηκαν και ανακυκλώθηκαν σωστά.
Από το 80% και πλέον των ηλεκτρονικών απορριμμάτων που δεν ανακυκλώνεται, το 4% πετιέται ως οικιακά σκουπίδια και τα υπόλοιπα απορρίπτονται σε χώρους υγειονομικής ταφής, εμπορεύονται ή ανακυκλώνονται με μεθόδους οι οποίες δεν είναι πάντα ασφαλείς για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Επιπλέον, το 50% των παγκόσμιων ηλεκτρονικών αποβλήτων προέρχεται από προσωπικές συσκευές, όπως κινητά τηλέφωνα (435 τόνοι το 2016). Αυτό το νούμερο θα μπορούσε να μειωθεί αν λάβει κανείς υπ’ όψιν ότι τα 2/3 των ευρωπαίων πολιτών δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τις ψηφιακές τους συσκευές για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, υπό την προϋπόθεση ότι η απόδοσή τους δεν θα επηρεαζόταν σε μεγάλο βαθμό.
Επικαλούμενη στοιχεία του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ το 2019, η έκθεση αναφέρει ότι, εάν δεν ληφθούν μέτρα για περαιτέρω αύξηση της κυκλικότητας στον τομέα, τα ηλεκτρονικά απόβλητα θα μπορούσαν να φθάσουν τους 120 εκατομμύρια τόνους έως το 2050. Τέτοια μέτρα θα μπορούσαν να είναι η μείωση των αποβλήτων, η επαναχρησιμοποίηση, η σωστή επεξεργασία των ηλεκτρονικών αποβλήτων και ταυτόχρονα, ο καθορισμός πιο οικολογικών στόχων για την κυκλική οικονομία. Προς αυτή την κατεύθυνση, η πρωτοβουλία «Circular Electronics Initiative» της EΕ στοχεύει στην παράταση της διάρκειας ζωής των προϊόντων με την παροχή ρυθμιστικών μέτρων για ηλεκτρονικές συσκευές στο πλαίσιο οδηγιών για οικολογικό σχεδιασμό και χαμηλές εκπομπές άνθρακα ,την προώθηση ενός συστήματος «take back» για τηλέφωνα, τάμπλετ και φορτιστές και την επανεξέταση των περιορισμών επικίνδυνων ουσιών στα ηλεκτρονικά απόβλητα.
Αναφερόμενη γενικά στα απόβλητα, η δημοσίευση σημειώνει ότι σε σύγκριση, με το 2018, η παραγωγή απορριμμάτων στην Ελλάδα προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά και να ανέλθει στο 8,5% για τη βιομηχανία, σε 10% για τη γεωργία, σε 10% για τα ορυχεία, τις κατασκευές και κατεδάφιση και σε 13% για μπαταρίες, συσσωρευτές, ηλεκτρικούς και ηλεκτρονικούς εξοπλισμό και οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Από την άλλη, σύμφωνα με όσα προβλέπει το Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη της Παραγωγής Απορριμμάτων 2021-2030, τα αστικά απόβλητα αναμένεται να μειωθούν κατά 3% και τα επικίνδυνα απόβλητα κατά 6%.
Η εφαρμογή των αρχών κυκλικής οικονομίας θα συμβάλει στη μείωση των απορριμμάτων και των ρύπων. Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει η έκθεση, τα υψηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης, η παραγωγικότητα των πόρων και η μεγαλύτερη αποδοτικότητα μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 39% έως το 2032 σε σύγκριση με το 2018.
Παράλληλα, η κυκλικότητα στις παραγωγικές διαδικασίες θα επιφέρει και πολλά επιπλέον οφέλη για την οικονομία. Πρόκειται για μακροοικονομικά οφέλη τα οποία σχετίζονται με την αύξηση της παραγωγής και της απασχόλησης, ενώ οι επιχειρήσεις μπορούν να καταστούν πιο ανταγωνιστικές και καινοτόμες. Η ευρύτερη οικονομία θα ωφεληθεί – μακροπρόθεσμα- από σημαντική εξοικονόμηση υλικών, τη βελτιωμένη παραγωγικότητα της γης και την ανθεκτικότητα ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η Κομισιόν έχει προβλέψει μια επιπλέον αύξηση 0,5% του ΑΕΠ έως το 2030 χάρη στην κυκλική οικονομία.
Σε επίπεδο απασχόλησης, έχει υπολογιστεί ότι στην ΕΕ θα δημιουργηθούν περίπου 700.000 νέες θέσεις εργασίας, σε τομείς που αφορούν στα απόβλητα, στη διαχείριση, στην ανακύκλωση, τη μεταπώληση και ην ανακατασκευή οποία αντιστοιχεί μια επιπλέον αύξηση της απασχόλησης κατά 0,3% έως το 2030.
