Ροή
Ο πληθωρισμός δεν θα αποκλιμακωθεί ριζικά τα επόμενα 2 χρόνια, αλλά και οι πιθανότητες για ταχύτερη αναπτυξιακή δυναμική (λόγω των κονδυλίων της ΕΕ και των μεταρρυθμίσεων) είναι πολύ υψηλή. Σε αυτές τις δύο παραδοχές/προσδοκίες στηρίζουν αρμόδια στελέχη τον σχεδιασμό τους για μία… «αναίμακτη» δημοσιονομικά επίτευξη των νέων στόχων μείωσης του χρέους που πλέον αρχίζουν να διαμορφώνονται στην ΕΕ.
Το κρίσιμο μέγεθος είναι η δυνατότητα αποκλιμάκωσης του ελληνικού χρέους κατά 3,5% του ΑΕΠ ετησίως τα επόμενα 20 χρόνια, εξηγούν αρμόδια στελέχη. Αυτός εκτιμάται πως θα είναι ο στόχος, αν ισχύσει ο νέος «κανόνας» που έχει αρχίσει να συζητείται και αποτυπώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα σε δημοσίευμα της γερμανικής Ηandelsblatt. Περιγράφει μία… συμβιβαστική λύση «ελαστικοποίησης» υπό όρους και με πολλές… ταχύτητες του επίμαχου κανόνα της ΕΕ για μείωση του χρέους κατά 1/20 στο ποσοστό που ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ.
Τι κερδίζει η Ελλάδα αν περάσει αυτή η συμβιβαστική λύση για άνοδο του ορίου στο 90% του ΑΕΠ; Είναι πιο «ήπια» κατά 1,5% του ΑΕΠ από αυτό που τώρα ισχύει: η Ελλάδα αν σήμερα «ξεπάγωναν» οι εν λόγω δημοσιονομικοί όροι της ΕΕ (ανεστάλησαν από το 2020 λόγω των κρίσεων) θα έπρεπε να μειώνει το χρέος ετησίως πολύ ταχύτερα, 5% του ΑΕΠ.
Υπάρχουν όμως και καλύτερες «εκδοχές» που έχουν πέσει στο τραπέζι των διαβουλεύσεων που διεξάγονται στην ΕΕ. Ακόμη και ο «αυστηρός» ESM ζήτησε εδώ και έναν χρόνο υψηλότερο όριο χρέους, στο 100% του ΑΕΠ και μάλιστα με εναλλακτικό περιθώριο μείωσής του κατά 1/30ο τον χρόνο (σ.σ. δηλαδή να μπορεί για υπερχρεωμένη κράτη να ισχύει περιθώριο έως 30 έτη για να μειωθεί το χρέος κάτω από το 100%.
Κάτι που για την Ελλάδα οδηγεί σε μία αποκλιμάκωση του χρέους κατά 3% του ΑΕΠ σε βάθος 20ετίας ή κατά 2% του ΑΕΠ σε βάθος 30ετίας.
Ο φόβος για πνιγηρά πλεονάσματα
Το κλειδί σε όλη αυτήν την συζήτηση που επιχειρείται να ξεκινήσει με την πρόταση της Κομισιόν η οποία πλέον σχεδιάζεται (εξ αναβολής) να ανακοινωθεί επισήμως τον Νοέμβριο είναι το πως ένα κράτος θα μειώνει το χρέος. Δηλαδή, με τι πλεονάσματα θα συνδέεται ο εν λόγω στόχος και πόσο «πνιγηρά» θα είναι, κάτι που συνιστά μία πολύ σημαντική απόφαση. Και τούτο αφού οι νέοι όροι θα ακολουθούν τη χώρα για δεκαετίες, ακόμη και σε δύσκολες περιόδους.
Η ελληνική κυβέρνηση διατηρεί την εκτίμηση που υπήρχε από το καιρό της Ενισχυμένης Εποπτείας για επιστροφή σε πρωτογενή πλεονάσματα κοντά στο 2% του ΑΕΠ. Επίσης έχει εγκαίρως καταθέσει μέσω του ΥΠΟΙΚ την πρότασή της για το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο στις Βρυξέλλες. Η πρόταση αυτή περιλαμβάνει, πέραν της αλλαγής του εν λόγω κανόνα, και μία σειρά από αιτήματα εξαίρεσης δαπανών για επενδύσεις αλλά και για την αμυντική θωράκιση της χώρας, καθώς και την «προσαρμογή» των στόχων με βάση την φάση του οικονομικού κύκλου.
Η πολύ γρήγορη μείωση του χρέους τα προηγούμενα χρόνια και ο στόχος για 160% του ΑΕΠ
Πέρα από την διπλωματία όπως έχει αρχίσει να γίνεται και ο…. υπολογισμός. Το 2024 είναι πολύ κοντά, εξηγούν αρμόδιες πηγές, διότι, στην πράξη, μία απόφαση που δεν αφήνει πολλά δημοσιονομικά περιθώρια και απαιτεί υψηλά πλεονάσματα και αυστηρούς όρους, ουσιαστικά επηρεάζει τις κινήσεις της Ελλάδας (και όλων των άλλων κρατών υψηλού χρέους όπως η Ιταλία), από τώρα…
Στο σενάριο λοιπόν του 90% του ΑΕΠ, οι εκτιμήσεις γίνονται με την πεποίθηση πως θα συνεχισθεί και το 2023 η ταχεία αποκλιμάκωση του ελληνικού χρέους των τελευταίων ετών (σ.σ. ήταν η ταχύτερη ανά την ΕΕ προς το παρόν μέσα στο 2022 σύμφωνα με την Eurostat). Υπολογίζουν πως αυτή η αποκλιμάκωση θα οδηγήσει το χρέος τον επόμενο χρόνο (σ.σ. τελευταίο έτος αναστολής του εν λόγω κανόνα) στο 161,6% του ΑΕΠ από 169,1% που είναι ο στόχος για φέτος. Η κυβέρνηση μάλιστα εκτιμά πως λόγω καλύτερου αποτελέσματος στο πεδίο του ΑΕΠ αλλά και του υψηλότερου πληθωρισμού η αποκλιμάκωση είναι πολύ πιθανόν να είναι ταχύτερη, έχοντας ως μόνη «σκιά» το θέμα του «Ηρακλή» και των εγγυήσεών του που «σκανάρουν» από το 2021 οι υπηρεσίες της Eurostat.
Η ταχεία ανάκαμψη και ο πληθωρισμός
Αρμόδιες πηγές εκτιμούν πως η μόνη μη «επώδυνη» άμυνα είναι η… ανάπτυξη αλλά και τα (λίγα) οφέλη του πληθωρισμού στην οικονομία.
Η επαναφορά των κανόνων, αν αυτή γίνει το 2024 με τη λογική πως τότε όντως θα ολοκληρωθεί ο κύκλος των κρίσεων, θα συμπέσει με το δεύτερο χρόνο πλήρους ωρίμανσης του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και με την δυναμική που θα έχουν αναπτύξει τα έργα του νέου ΕΣΠΑ και πιθανών άλλων εργαλείων που ενδεχομένως έως τότε να έχουν αποφασιστεί σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Παράλληλα, ο πληθωρισμός - όπως όλα δείχνουν - θα συνεχίζει (αν και με βραδύτερη δυναμική), προκαλώντας προφανώς πάρα πολλές παρενέργειες στην κοινωνία και στην οικονομία, αλλά και «βοηθώντας» σε ένα συγκεκριμένο πεδίο: στο να δείξει το ονομαστικό ΑΕΠ πιο υψηλό και έτσι, ως παρονομαστής στον δείκτη αποκλιμάκωσης του χρέους, να βοηθά στην εν λόγω επίτευξη των στόχων.
Βεβαίως, εξηγούν αρμόδιες πηγές από την ΕΕ, ακόμη και αν αυτό καταστεί εφικτό είναι πολύ κρίσιμο να αυξηθούν, μόνιμα, οι αναπτυξιακές δυνατότητες της Ελλάδας. Εξηγούν πως στο σενάριο της πρότασης της Επιτροπής περί ορίου στο 90%, αναφέρεται πως θα ισχύει μόνο μεταβατικά: για έως 7 έτη και θα συνδέεται με αυξημένες δεσμεύσεις και παρακολούθηση. Δηλαδή, μετά θα ισχύει ο κανόνας του 6%.
Γι' αυτό και πρέπει, αναφέρουν, να γίνει πιο στιβαρή η βιώσιμη αναπτυξιακή δυναμική της χώρας που ακόμη δεν έχει διασφαλισθεί: το δυνητικό ΑΕΠ της Ελλάδας προς το παρόν (λόγω της πανδημίας αλλά και των τριγμών των μνημονίων στην παραγωγική και επενδυτική δομή) είναι πολύ χαμηλό, στο 0,9% το 2023 σύμφωνα με τις εαρινές εκτιμήσεις της ΕΕ, έναντι 1,6% κοινοτικού μέσου όρου.
Τι λένε οι Κανόνες της ΕΕ
Υπενθυμίζεται πως το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης θεσπίστηκε στο πλαίσιο της τρίτης φάσης της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) το 1997. Αναθεωρήθηκε το 2005 και το 2015 υπήρξαν επιπλέον εξειδικεύσεις.
Προβλέπει τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος που κινεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αν υπάρχει:
- υπέρβαση ή κίνδυνος υπέρβασης του ορίου του 3 % του ΑΕΠ στο έλλειμμα. ή·
- παραβίαση των κανόνων για το χρέος, δηλαδή χρέος που υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ το οποίο δεν μειώνεται κατά 1/20 ετησίως (κατά μέσο όρο επί τρία έτη).
- το εν λόγω όριο του ελλείμματος και του χρέους συνδέεεται με συγκεκριμένο Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Στόχο ανά χώρα. Δηλαδή ορίζεται ένας στόχος (πλεόνασμα για την Ελλάδα) που πρέπει να επτυγχάνει κάθε κράτος για να επανέλθει σε ισορροπία. Μετράται σε διαθρωτικούς όρους (με βάση τη φάση του οικονομικού κύκλου στην οποία βρίσκεται). Δηλαδή, αν η Ελλάδα έχει υψηλή ανάπτυξη θα είναι πιο απαιτητικός ο στόχος.
Η συζήτηση για αναθεώρηση των κανόνων της ΕΕ ξεκίνησε το 2020, διεκόπη λόγω της πανδημίας, ξεκίνησε εκ νέου έναν χρόνο πριν και η ενεργειακή κρίση (αλλά και οι μεγάλες διαφωνίες κρατών) την ανέβαλαν και πάλι. Η Επιτροπή ήταν να προτείνει μία θέση (σ.σ. έχοντας πρώτα διαβουλευθεί με τα κράτη) τον Σεπτέμβριο, κάτι που αναβλήθηκε για τον Οκτώβριο και πλέον μένει να φανεί αν η κουβέντα θα ανοίξει επισήμως τον Νοέμβριο.
