Ροή
Οι πρόσφατες αποφάσεις της ΕΚΤ, πέραν των όσων αφορούν το PEPP, αφορούσαν και τις προθέσεις της για το εάν και πότε μπορεί να δρομολογηθούν αυξήσεις στο κόστος του χρήματος (αύξηση επιτοκίων), δεδομένης της ισχυρής πληθωριστικές πίεσης.
Η εκτίμηση της ΕΚΤ ήταν ότι δεν πρόκειται να προχωρήσει μέσα στο 2022 σε αύξηση επιτοκίων και πιθανώς με αυτή την «γραμμή» να συνεχίσει και το 2023, παίρνοντας έτσι μία διαφορετική στάση από εκείνη της Fed, που προβλέπει αύξηση επιτοκίων μέσα στο 2022 και 2023 σαν κίνηση ανάσχεσης των πληθωριστικών πιέσεων.
Η διαβεβαίωση της ΕΚΤ θεωρητικά στηρίζεται στην ευθέως αμφισβητούμενη, τόσο από τις αγορές όσο και από τις άλλες κεντρικές τράπεζες (Fed, BoE, κ.λ.π.), εκτίμηση περί «παροδικότητας» των πληθωριστικών πιέσεων.
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι πίσω από την επιμονή της ΕΚΤ περί «παροδικότητας» των πληθωριστικών πιέσεων, δεν είναι τόσο η βεβαιότητά της ότι αυτό πραγματικά συμβαίνει, αλλά η αδυναμία της να προβάλει μια πειστική διέξοδο από την παγίδα των μηδενικών επιτοκίων χωρίς να σκορπίσει τον υφεσιακό όλεθρο στις οικονομίες της Ε.Ε.
Όσο αφορά άλλωστε την «παροδικότητα» ήδη πολλά μέλη του Εκτελεστικού Συμβουλίου αλλάζουν την δημόσια θέση τους επ' αυτού με τελευταίον στην σειρά τον αντιπρόεδρο της ΕΚΤ Ντε Γκίντος.
Η ΕΚΤ μετά το 2012 και το «whatever it takes» του Μάριο Ντράγκι που πήρε την μορφή του APP, δηλαδή του προγράμματος «αγορών» κρατικού χρέους από την ΕΚΤ και πολύ πιο εκτεταμένα από το 2020, με το ξέσπασμα της πανδημίας, έχει αποδυθεί σε ένα αγώνα δρόμου για να κρατήσει την αναχρηματοδότηση του κρατικού χρέους σε τόσο χαμηλά επίπεδα που να μπορούν οι κυβερνήσεις να καλύψουν με φθηνό δανεισμό τα ελλείμματά τους.
Αυτή η «παρέμβαση» πήρε ακραία μορφή με το PEPP, μέσω του οποίου η ΕΚΤ αγόραζε πλέον ακόμα και τα χαρτιά που οι αγορές απέρριπταν ως non investment grade (junk bonds – σκουπίδια), προκειμένου να αποφύγουν οι οικονομίες τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, την κατάρρευση. Με άλλα λόγια, μέσω του APP και του PEPP, εγγυήθηκε για την αξία των υποβαθμισμένων σε αξία τίτλων χρέους, διατηρώντας τις αποδόσεις τους σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ενάντια στις πραγματικές αξίες τους.
Αυτά τα «χαρτιά» του υπερτιμημένου κρατικού και ιδιωτικού χρέους, των οποίων οι τρέχουσες ονομαστικές αποδόσεις δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματική τους αξία χωρίς την στήριξη/εγγύηση της EKT, κάπου έχουν καταλήξει. Έχουν καταλήξει σε τεράστιους όγκους στις εμπορικές τράπεζες και μέσα από αυτές έχουν δοθεί στην ΕΚΤ για να αντλήσουν ρευστότητα.
Η παρούσα σχέση τραπεζών και ΕΚΤ, όσο αφορά την άντληση της ρευστότητας, είτε μέσα από τα TLTROs, είτε τα repos, βασίζεται στο γεγονός ότι τα κρατικά ομόλογα που οι τράπεζες χρησιμοποιούν ως εγγύηση για την άντληση ρευστότητας, εξαρτώνται απολύτως από την ίδια την ΕΚΤ και τα προγράμματα νομισματικής πολιτικής (APP, PEPP, TLTROs, κ.λ.π.) της.
Αν η ΕΚΤ αρχίσει να αποσύρει – όπως ανακοίνωσε ότι θα κάνει από τον Μάρτιο του 2022 – αυτά τα εργαλεία στήριξης, αλλάζει και η αξία των τίτλων που οι τράπεζες της αποδίδουν σαν εγγύηση άντλησης ρευστότητας... Ο κίνδυνος δηλαδή να αποκαλυφθεί ότι «ο Βασιλιάς είναι γυμνός», είναι προφανής και άμεσος.
Η απόσυρση του PEPP, είναι ένα μικρό πρώτο βήμα στην κατεύθυνση αυτή, αλλά στην πραγματικότητα τον μόνο που βγάζει εκτός άμεσης στήριξης είναι η Ελλάδα η οποία έτσι κι αλλιώς είναι non investment grade (σ.σ. βλέπε ρεπορτάζ 20/12 «Η «σκοτεινή» πλευρά των μέτρων της ΕΚΤ για τα ελληνικά ομόλογα μετά το PEPP»), ενώ για όλους τους άλλους η στήριξη θα συνεχιστεί βραχυ-μεσοπρόθεσμα μέσω της διεύρυνσης του APP.
Το μεγάλο βήμα στην κατεύθυνση αυτή θα ήταν η σταδιακή αύξηση των επιτοκίων, αλλά αυτό θα προκαλούσε την - όχι αναγκαστικά σταδιακή - αποκάλυψη των πραγματικών αξιών των υπερτιμημένων λόγω στήριξης από την ΕΚΤ, κρατικών και ιδιωτικών τίτλων χρέους... Αυτό με την σειρά του κάτι τέτοιο θα προκαλούσε μια χωρίς προηγούμενο απαξίωση των εγγυήσεων (κρατικά ομόλογα) που διαθέτουν οι τράπεζες για την άντληση ρευστότητας από την ΕΚΤ με πρώτο «θύμα» την αγορά repos...
Μπορεί να ξεκινήσει η ΕΚΤ μία τέτοια διαδικασία με το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα «βαρυφορτωμένο» με υπερτιμημένα κρατικά και ιδιωτικά ομόλογα; Ασφαλώς όχι.
Στην βάση αυτή θα μπορούσε να πει κανείς ότι η διαβεβαίωση της ΕΚΤ ότι δεν υπάρχει πρόθεση αύξησης των επιτοκίων ήταν ένα έμμεσο αλλά εξαιρετικά σαφές μήνυμα προς τις αγορές, ότι οι τράπεζες δεν διατρέχουν ένα άμεσο τέτοιο κίνδυνο.
Τον κίνδυνο δηλαδή να βρεθούν οι εμπορικές τράπεζες με απαξιωμένα χαρτοφυλάκια λόγω του υπερβολικού όγκου κρατικών ομολόγων σ' αυτά, με την εκκίνηση από την ΕΚΤ μιας διαδικασίας αύξησης των βασικών επιτοκίων...
Παρ' όλα αυτά το διεθνές περιβάλλον λόγω της αυξανόμενης και όχι μειούμενης πληθωριστικής πίεσης, έχει αρχίσει να στρέφεται στην σταδιακή απόσυρση ή έστω περιορισμό των νομισματικών πολιτικών ποσοτικής χαλάρωσης. Στις ΗΠΑ μέσα στο 2022 αρχίζουν οι αυξήσεις επιτοκίων, η Κεντρική Τράπεζα της Αγγλίας προχώρησε ήδη στην πρώτη αύξηση επιτοκίων πριν κλείσει το 2021, το ίδιο και η Νορβηγία.
Από τις 18 Κεντρικές Τράπεζες που είχαν ΔΣ τον Δεκέμβριο οι περισσότερες άφησαν ανοιχτό το θέμα της αύξησης των επιτοκίων για το 2022, κάποιες το έχουν ήδη κάνει και είναι οι λιγότερες – μεταξύ αυτών και η ΕΚΤ – που δηλώνουν ως απίθανη την αύξηση των επιτοκίων.
Αν αυτό συμβεί οι πιέσεις των αγορών έχουν μία και μοναδική διέξοδο να εκφραστούν, μέσα από τις συναλλαγματικές ισοτιμίες.
Ήδη το ευρώ έχει αρχίσει να αισθάνεται την πίεση της διολίσθησης... Αλλά κάτι τέτοιο, μέσα από τον φαύλο κύκλο εξάρτησης της νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής, μόνο σε ενίσχυση των πληθωριστικών πιέσεων μπορεί να οδηγήσει σφίγγοντας ακόμα περισσότερο την θηλιά στον λαιμό της νομισματικής τακτικής της ΕΚΤ.
