Ροή
Ήταν πριν από περίπου ένα μήνα, όταν η fintech startup με έδρα το Λονδίνο, Plum, κατάφερε να σηκώσει περί τα 8 εκατ. ευρώ (7 εκατ. λίρες) χρηματοδότηση από μικροεπενδυτές, μέσω της γνωστής στο Ηνωμένο Βασίλειο πλατφόρμας Crowdfunding, Crowdcube. Η εταιρεία, η οποία λίγες ημέρες πριν είχε ολοκληρώσει την πρώτη φάση του νέου γύρου χρηματοδότησης, ύψους 14 εκατ. δολαρίων, έφτασε με την βοήθεια του crowdfunding πιο κοντά στον στόχο των 24 εκατ. δολαρίων που σκόπευε να αντλήσει συνολικά. Με τον τρόπο αυτό στα ηχηρά ονόματα των επενδυτών που την εμπιστεύτηκαν (Dmg Ventures, Ventura Capital, Global Brain, VentureFriends) προστέθηκαν πολυάριθμοι μικροεπενδυτές - πελάτες, οι οποίοι ασπάστηκαν το όραμά της να δημιουργήσει «την κορυφαία εφαρμογή διαχείρισης χρημάτων στην Ευρώπη».
Παρότι βέβαια οι επενδυτές δεν είχαν περιορισμούς λόγω φορολογικής έδρας, αν η Plum δεν είχε έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα μπορούσε να είχε σηκώσει το εν λόγω ποσό με τον ίδιο τρόπο. Τουλάχιστον μέχρι την τρέχουσα εβδομάδα όπου και τέθηκε σε εφαρμογή ο νέος Κανονισμός (ΕΕ) 2020/1503 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 7ης Οκτωβρίου 2020 σχετικά με τους Ευρωπαίους παρόχους υπηρεσιών συμμετοχικής χρηματοδότησης για επιχειρήσεις.
To Crowdfunding, όπου ένας διαμεσολαβητικός οργανισμός φέρνει σε επαφή μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας μια επιχείρηση με τους δυνητικούς της επενδυτές, αποτελεί παγκοσμίως ένα ολοένα και σημαντικότερο εργαλείο χρηματοδότησης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Μέχρι και τις 10 Νοεμβρίου όμως, η αδυναμία διασυνοριακής εφαρμογής του, περιόριζε τις ευκαιρίες για τις εταιρείες που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από συλλογικές επενδύσεις μιας μεγάλης ομάδας ατόμων. Για παράδειγμα σε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2015 διαπιστώθηκε ότι το 2013 και το 2014, σε κράτη μέλη βρίσκονταν σε εξέλιξη 206.908 έργα crowdfunding, τα οποία είχαν συγκεντρώσει συνολικά 2,3 δισ. ευρώ. Τα διασυνοριακά έργα όμως αντιπροσώπευαν μόνο το 8,5% του ποσού που συγκεντρώθηκε το 2013 και το 7,3% του ποσού που συγκεντρώθηκε το 2014.
«Τα κράτη μέλη είχαν μέχρι χθες θεσπίσει διαφορετικούς κανόνες, προσαρμοσμένους στις ανάγκες των τοπικών αγορών και επενδυτών. Αποτέλεσμα ήταν οι εθνικοί κανόνες να αποκλίνουν ανά την Ένωση, παρακωλύοντας τη διασυνοριακή παροχή των υπηρεσιών Crowdfunding και θίγοντας έτσι τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς στις υπηρεσίες αυτές» αναφέρει η EY σε σχετική ενημέρωσή της.
Τι αλλάζει με τον νέο Κανονισμό
Με τον νέο κανονισμό για την από κοινού χρηματοδότηση, εναρμονίζεται ο τρόπος με τον οποίο οι μικροεπενδυτές επενδύουν σε νεοσύστατες και ιδιωτικές επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. Δημιουργείται δηλαδή ένα ενιαίο ρυθμιστικό πλαίσιο σε ολόκληρη την ΕΕ για τις συγκεκριμένες πλατφόρμες που βασίζονται τόσο σε δανεισμό (lending - based crowdfunding) όσο και σε επενδύσεις (investment - based crowdfunding), με εξαίρεση τις περιπτώσεις που η συγκέντρωση χρημάτων από το πλήθος είναι χωρίς αντάλλαγμα ή με μη οικονομική ανταμοιβή (donation/rewards based crowdfunding).
Έτσι οι διαμεσολαβητικοί οργανισμοί μπορούν πλέον να δραστηριοποιηθούν σε ολόκληρη την Ευρώπη και να λειτουργούν διασυνοριακά, με την βοήθεια της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ/ ESMA) που παίζει το ρόλο συντονιστή, και να «σηκώσουν» έως 5 εκατ. ευρώ σε διάστημα 12 μηνών, χωρίς να χρειάζεται να υποβάλουν πλήρες ενημερωτικό δελτίο. Κάτι που για παράδειγμα ανακοίνωσε και η Crowdcube αμέσως μετά την 10η Νοεμβρίου όπου και τέθηκε σε ισχύ ο νέος Κανονισμός.
Για τη εύρυθμη διασυνοριακή λειτουργία τους μάλιστα, προβλέπεται ένα σύνολο νέων υποχρεώσεων που πρέπει να υιοθετούν οι πλατφόρμες, όπως πολιτικές σύγκρουσης συμφερόντων κι εκτίμησης κινδύνων, απαιτήσεις πληροφόρησης, διαφανείς διαδικασίες αντιμετώπισης καταγγελιών που λαμβάνουν από πελάτες καθώς και διασφαλίσεις προληπτικής εποπτείας.
Επιπλέον, για να καμφθεί ένας από τους σημαντικότερους κινδύνους του crowdfunding - η χρεοκοπία των μικρών εταιρειών ή η καθυστέρηση της παράδοση έργου και ότι αυτά συνεπάγονται για τους επενδυτές , οι νέοι κανόνες απαιτούν από τους παρόχους υπηρεσιών crowdfunding να παρέχουν στους πελάτες τους σαφείς πληροφορίες σχετικά με τους πιθανούς οικονομικούς κινδύνους. Για τον ίδιο λόγο αυτό οι επενδυτές θα λαμβάνουν ένα Δελτίο Βασικών Πληροφοριών για τους Επενδυτές (Key Investment Information Sheet - KIIS), το οποίο περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, πληροφορίες σχετικά με τους μετόχους, τα χαρακτηριστικά της διαδικασίας της πλατφόρμας, τους όρους της προσφοράς, τους παράγοντες κινδύνου και τα δικαιώματα ή τις αμοιβές των επενδυτών, και προετοιμάζεται είτε από τον ιδιοκτήτη του έργου, είτε από την ίδια την πλατφόρμα.
Αντίστοιχα, για την προστασία των επενδυτών οι πλατφόρμες υποχρεούνται να διακρίνουν ειδικευμένους και μη ειδικευμένους επενδυτές, εισάγοντας διαφορετικά επίπεδα διασφαλίσεων για κάθε κατηγορία. Για παράδειγμα οι πάροχοι υπηρεσιών Crowdfunding υποχρεούνται να αξιολογούν εάν και ποιες από τις παρεχόμενες υπηρεσίες στην πλατφόρμα τους είναι ενδεδειγμένες για τους μη ειδικευμένους επενδυτές, να απαιτούν να προβούν σε προσομοίωση της ικανότητάς τους να επωμιστούν ζημίες που φτάνουν στο 10% της καθαρής περιουσίας τους, αλλά και να παρέχουν μια περίοδο μελέτης διάρκειας 4 ημερών πριν από τη σύναψη σύμβασης, κατά την οποία οι επενδυτές μπορούν να ανακαλέσουν την προσφορά τους.
Στο ίδιο πλαίσιο κάθε φορά που μη ειδικευμένος επενδυτής δέχεται προσφορά για επένδυση που υπερβαίνει το ανώτερο ποσό μεταξύ των 1.000 ευρώ ή του 5% της καθαρής περιουσίας του, μεριμνούν ώστε ο ανωτέρω επενδυτής α) να λάβει προειδοποίηση σχετικά με τους κινδύνους, β) να παράσχει ρητή συγκατάθεση, γ) να αποδείξει ότι κατανοεί την επένδυση και τους κινδύνους της.
Νέα πνοή στο Crowdfunding ως εργαλείο χρηματοδότησης
«Ο Κανονισμός θα δώσει μια νέα πνοή στο Crowdfunding ως εργαλείο χρηματοδότησης σε εθνικό επίπεδο και επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού, για πρώτη φορά, θεσπίζεται ενιαίο ρυθμιστικό πλαίσιο. Η θέση του Κανονισμού σε ισχύ είναι κεφαλαιώδους σημασίας, αλλά απομένουν κάποιες εκκρεμότητες. Ειδικότερα, αναμένεται η έκδοση εκτελεστικών και ρυθμιστικών τεχνικών προτύπων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τα οποία θα πρέπει να προσαρμοστούν οι εθνικές αρχές, αλλά και οι ενδιαφερόμενοι ιδιώτες (πλατφόρμες crowdfunding, επιχειρήσεις και επενδυτές)» αναφέρει στο insider.gr o κ. Ειρηνικός Πλατής, Εταίρος της Πλατής Αναστασιάδης & Συνεργάτες, δικηγορικής εταιρείας μέλος του παγκοσμίου δικτύου της EY.
Συμπληρώνει ωστόσο ότι «οι επίδοξοι χρήστες του δεν πρέπει να παραγνωρίζουν ότι αποτελεί ένα εργαλείο με πολλαπλές δυνατότητες και όχι ένα απλό υποκατάστατο της συμβατικής τραπεζικής χρηματοδότησης. Οι ενδιαφερόμενοι οφείλουν να υπολογίσουν τα ευρύτερα οφέλη από τη χρήση του - ενδεικτικά, χρηματοδότηση, αναγνώριση από φορείς της αγοράς, πρόσβαση σε αριθμό επενδυτών και, ταυτόχρονα μελλοντικών χρηστών/πελατών, αλλά και εταίρων του εγχειρήματος. Απαιτείται μεγάλη εξοικείωση με το σχετικό πλαίσιο, αλλά και στρατηγική προσέγγιση του Crowdfunding, ώστε να αποτελέσει πολλαπλασιαστή αξίας για την ενδιαφερόμενη επιχείρηση».
Οι ελληνικές προοπτικές του Crowdfunding ως χρηματοδοτικό εργαλείο
Οι πρόσθετες δυνατότητες που ενεργοποιούνται μέσω του κανονισμού είναι αδιαμφισβήτητες. Το κατά πόσο όμως μπορούν να συμβάλλουν στην περαιτέρω ανάπτυξη του ευρωπαϊκού και δη του ελληνικού νεοφυούς οικοσυστήματος είναι υπό συζήτηση. Ειδικά αν δεν ληφθούν κίνητρα για να ευνοήσουν τις εν λόγω επενδύσεις. Να θυμίσουμε ότι στην περίπτωση της Αγγλίας για παράδειγμα, όπου το οικοσύστημα καινοτομίας είναι ένα από τα ωριμότερα της Ευρώπης αντιπροσωπεύοντας ένα μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με την Ελλάδα που αντιπροσωπεύει ένα 2% με 5%, έχουν δοθεί κίνητρα ώστε οι επενδύσεις να είναι φορολογικά αποδοτικές. Για παράδειγμα οι πολίτες μπορούν να επενδύσουν έως και 1.000.000 λίρες Αγγλίας σε οποιοδήποτε φορολογικό έτος και να λάβουν 30% φορολογική ελάφρυνση τα επόμενα έτη.
«Το να μπορούν οι μικροεπενδυτές να έχουν πρόσβαση σε κεφάλαια βοηθά σίγουρα την επιχειρηματικότητα και κρίνεται θετικά τόσο για τις ανερχόμενες όσο και για τις πιο αναπτυγμένες αγορές» αναφέρει στέλεχος VC στο insider.gr. «Κι αυτό γιατί όσο περισσότερη ρευστότητα υπάρχει στην αγορά τόσο ευκολότερη γίνεται η πρόσβαση σε αυτή από επιχειρηματίες, γεγονός που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί παρά θετικό» συμπληρώνει.
«Ωστόσο δεν θα πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι το ρίσκο είναι μεγάλο, καθώς λιγότερο πεπαιδευμένοι επενδυτές θα μπορούσαν να εμπλακούν σε επενδύσεις, ακολουθώντας περισσότερο μια επενδυτική μόδα παρά κατέχοντας βασικές επενδυτικές πρακτικές όπως η επαρκής ενημέρωση για την επιχείρηση, την αγορά, την οικονομική συγκυρία και ούτω καθεξής. Ας μην ξεχνάμε ότι η επιτυχία ή η αποτυχία μιας επιχείρησης δεν είναι αποκλειστικά συνάρτηση του business plan της αλλά πολλών παραγόντων, όπως αυτοί που προαναφέρθηκαν» συμπληρώνει.
«Αυτός είναι και ο λόγος που αν για παράδειγμα κάποιος επενδύει στα πολύ αρχικά στάδια μιας επιχείρησης είναι προτιμότερο να σπάει το επενδυτικό κεφάλαιο που έχει προϋπολογίσει σε μικρότερες επενδύσεις, να επενδύει δηλαδή μικρότερα ποσά σε δέκα εταιρείες αντί για 1, διασπείροντας με τον τρόπο αυτό και το ρίσκο» εξηγεί.
Ο κίνδυνος μάλιστα πολλαπλασιάζεται όσο λιγότερο εκπαιδευμένη είναι η αγορά, σύμφωνα με το στέλεχος. «Κάτι που ισχύει στην περίπτωση της χώρας μας όπου καταγράφεται έντονη δραστηριότητα στην νεοφυή επιχειρηματική σκηνή τα τελευταία 5 χρόνια σε αντίθεση για παράδειγμα με την Αγγλία, την Γερμανία και την Αμερική, όπου η εν λόγω δραστηριότητα εισφέρει ήδη μεγάλο μέρος του ΑΕΠ τους».
«Θα πρέπει να υπάρξει η απαραίτητη κρίσιμη μάζα»
Αμφιβολίες για το κατά πόσο ένα τέτοιο επενδυτικό μοντέλο θα μπορούσε να λειτουργήσει στην Ελλάδα εκφράζει ο Δημήτρης Καλαβρός - Γουσίου Co- founder του Foundation και Co – founder & Partner του Velocity VC. «Διατηρώ αμφιβολίες για το κατά πόσο θα λειτουργήσει κάτι τέτοιο στην ελληνική αγορά παρότι σε χώρες του εξωτερικού εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια με επιτυχία» αναφέρει χαρακτηριστικά στο insider.gr.
Σύμφωνα με τον ίδιο τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον πιθανών επενδυτών αγγέλων να μπουν σε ελληνικές εταιρείες startup. «Μιλώντας όμως για crowd equity μιλάμε για upscale και νομίζω ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει η κρίσιμη μάζα για να το ακολουθήσει και να επενδύσει. Κι όταν λέω κρίσιμη μάζα εννοώ να υπάρχουν έστω και κάποιες χιλιάδες δυνητικοί ενδιαφερόμενοι, άνθρωποι δηλαδή που θέλουν να διαθέσουν ένα ποσό της τάξης των 5 με 10 χιλιάδων ευρώ σε crowdfunding και crowd equity campaigns. Αν με ρωτάτε, νομίζω ότι δεν υπάρχει αυτό το νούμερο στη χώρα» επισημαίνει.
Η έλλειψη κρίσιμης μάζας συνδυάζεται και με έλλειψη της σχετικής κουλτούρας, γεγονός που ελλοχεύει κινδύνους. «Όταν καταφεύγει κανείς σε αυτές τις λύσεις θα πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή και φειδώ αφού μιλάμε για μη εισηγμένες εταιρείες, οι επενδυτές των οποίων έχουν περιορισμένη ορατότητα στα οικονομικά τους στοιχεία, στην βιωσιμότητά τους και στο πώς κινείται η αγορά στην οποία δραστηριοποιούνται. Αυτός είναι και ο λόγος που η Crowdcube που χρησιμοποιήθηκε στην περίπτωση της Plum για παράδειγμα, περνά τις εταιρείες προς χρηματοδότηση από ένα diligence και ζητά να έχουν ήδη διασφαλίσει ένα ποσό του χρηματοδοτικού τους γύρου από θεσμικούς επενδυτές. Έτσι αφενός οι επιχειρήσεις δεν ξεκινούν από το μηδέν για να κερδίσουν το ενδιαφέρον των μικροεπενδυτών κι αφετέρου οι θεσμικοί επενδυτές έχουν ήδη κρίνει ότι αυτό που κάνει η επιχείρηση έχει ένα νόημα. Με τον τρόπο αυτό αυξάνουν τις πιθανότητες οι χρηματοδοτικοί γύροι να είναι επιτυχημένοι».
Στον αντίποδα, σύμφωνα με τον κ. Καλαβρό - Γουσίου, δεν μπορεί να παραγνωρίσει κανείς και τα οφέλη που απορρέουν από την ενεργοποίηση μιας πρόσθετης χρηματοδοτικής δυνατότητας. «Το crowdfunding ενεργοποιεί την αγορά αφού οι εύποροι επενδυτές τεστάρουν την νεοφυή σκηνή, αντιλαμβάνονται καλύτερα τον χώρο και διαπιστώνουν αν οι startups συνάδουν με το επενδυτικό τους προφίλ» καταλήγει.
