Σημαντικά είναι τα οφέλη της Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας (Health Technology Assessment - ΗΤΑ), παρέχοντας ταυτόχρονα εξοικονόμηση πόρων στα υγειονομικά συστήματα και υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας, όπως αναφέρεται σε δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό «Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής», με τίτλο «The introduction of Health Technology Assessment (HTA) in Greece and comparison with the European experience».
Στη δημοσίευση, την οποία παρουσίασε στο Πανελλήνιο Συνέδριο για τα Οικονομικά και τις Πολιτικές Υγείας, ο συντάκτης της, Ισίδωρος Μέντης, φαρμακοποιός (ΕΚΠΑ) με μεταπτυχιακό στη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών - Τμήμα Οικονομικών Επιστημών και εξειδίκευση στη Διοίκηση Οικονομικών Μονάδων (ΕΚΠΑ), εργαζόμενος στο Τμήμα Παρακολούθησης και Αξιοποίησης Ελέγχων στη Διεύθυνση Φαρμάκου της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΕΟΠΥΥ, αναδεικνύονται τα οφέλη της HTA και κατατίθενται προτάσεις για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας του φορέα στη χώρα μας.
Ως Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας ορίζεται η διαδικασία υποβολής ερωτήσεων και αναζήτησης απαντήσεων από υπεύθυνους χάραξης πολιτικής υγείας, συνιστώντας πολυεπιστημονικό πεδίο, στο οποίο συμμετέχουν κυβερνήσεις, υγειονομικά συστήματα, επαγγελματίες υγείας, δημόσιοι-ιδιωτικοί οργανισμοί και ασθενείς, με αντικείμενο την επισκόπηση των ιατρικών, οικονομικών, κοινωνικών και ηθικών επιπτώσεων της χρήσης τεχνολογίας υγείας, όρος που περιλαμβάνει φάρμακα, ιατροτεχνολογικές συσκευές και οποιαδήποτε διαδικασία πρόληψης, θεραπείας, προαγωγής και διασφάλισης της υγείας. Όπως τονίζεται στην προαναφερθείσα δημοσίευση, το απορρέον από τη χρήση της ΗΤΑ αποτέλεσμα είναι η εξοικονόμηση πόρων στα υγειονομικά συστήματα, με ταυτόχρονη παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών υγείας, δια του υπολογισμού της επίδρασης της εκάστοτε υπό αξιολόγηση υγειονομικής παρέμβασης στα δημοσιονομικά δεδομένα καθώς και η επίτευξη ευχέρειας ορθολογικής λήψης αποφάσεων, συνεκτιμώντας στοιχεία αξίας (κόστος-κίνδυνοι-οφέλη) υφισταμένων και νέων τεχνολογιών υγείας.
Τα αξιολογούμενα στοιχεία
Όπως επεσήμανε ο κ. Μέντης, τα αξιολογούμενα από τους φορείς HTA στοιχεία είναι η επιβάρυνση από ασθένειες, η θεραπευτική αποτελεσματικότητα της υπό αξιολόγηση υγειονομικής παρέμβασης, οι δυνητικές ανεπιθύμητες ενέργειες, το επιτευχθέν επίπεδο καινοτομίας, ο κοινωνικοοικονομικός αντίκτυπος της χρήσης της (ως κόστος ευκαιρίας και η ισότιμη πρόσβαση στην αξιολογηθείσα υγειονομική παρέμβαση), η αποδοτικότητα της χρήσης της σε σύζευξη με τη βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων πόρων, οι σχετικές δεοντολογικές και ηθικές παράμετροι, η αξιοπιστία των πηγών άντλησης στοιχείων καθώς και η διαθεσιμότητα της παραχθείσης πληροφορίας σε όλους τους ενδιαφερόμενους (stakeholders).
Ο ίδιος υπογράμμισε ότι όλες οι χώρες αξιολογούν παρόμοια στοιχεία αναφορικά με τον προσδιορισμό της αξίας νέων τεχνολογιών υγείας και εκτός από τη συγκριτική αξιολόγηση του κλινικού οφέλους, οι περισσότερες εφαρμόζουν έναν τύπο οικονομικής αξιολόγησης, ερειδόμενο στις 4 βασικές μεθόδους εξέτασης του κόστους-οφέλους: ανάλυση ελαχιστοποίησης κόστους (Cost Minimization Analysis - CMA), κόστους - αποτελεσματικότητας (Cost Effectiveness Analysis - CEA), κόστους - οφέλους (Cost Benefit Analysis - CBA) και κόστους - χρησιμότητας (Cost Utility Analysis - CUA), με το ποιοτικώς σταθμισμένο έτος ζωής (Quality Adjusted Life Year - QALY), ως προτιμώμενο μέτρο οικονομικής αξιολόγησης της αξίας των υγειονομικών παρεμβάσεων (ένα QALY ισοδυναμεί με έναν χρόνο τέλειας υγείας).
Η Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας στην Ελλάδα
Η Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας αναπτύχθηκε αρχικά στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’60, με τη Σουηδία να πρωτοπορεί στην Ευρώπη (δεκαετία 1970), ενώ ακολούθως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστήριξε 4 προγράμματα (EURASSESS- HTA EUROPE -ECHTA/ECAHI - EUnetHTA), από το 1993 έως τα 2008.
Η χώρα μας συμμετείχε σε ευρωπαϊκά προγράμματα, στο πλαίσιο της διεθνούς προώθησης της HTA. Tο 1997 ιδρύθηκε ένας κρατικός φορέας αξιολόγησης ποιοτικού ελέγχου των υπηρεσιών υγείας, με στόχο τη διαμόρφωση πολιτικής υγείας και την εστίαση στην αποτελεσματικότητα, ποιότητα και κατάλληλη χρήση τεχνολογίας υγείας (δίχως όμως να τίθεται σε λειτουργία), με παράλληλες διεξαχθείσες αποσπασματικές ενέργειες.
Ο στόχος και οι προτάσεις
Η εγχώρια εφαρμογή της Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας θεσμοθετήθηκε στην Ελλάδα το 2018, με το Νόμο 4512. Όπως αναφέρεται στη δημοσίευση, υπό το πρίσμα της ασθενοκεντρικής προσέγγισης και της απαρέγκλιτης εναρμόνισης με το θεσμοθετημένο νομικό πλαίσιο (δίχως υπερκέραση των εκάστοτε δημοσιονομικών περιορισμών) σε συγκερασμό με την προσήκουσα αξιοποίηση της διεθνούς εμπειρίας και των αναδυόμενων προκλήσεων (επί παραδείγματι, χρήση ψηφιακών τεχνολογιών υγείας), η Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας, διορθώνει στρεβλώσεις επιβαρύνουσες την υγειονομική δαπάνη, αναδεικνύοντας τον φορέα HTA σε θεματοφύλακα της δημόσιας υγείας, με διττό στόχο: την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του υγειονομικού συστήματος (εξορθολογισμός δαπανών - εξοικονόμηση πόρων - συγκράτηση κόστους περίθαλψης) και την αποτελεσματικότητα (εκσυγχρονισμένη υγειονομική περίθαλψη - αναβάθμιση δεικτών υγείας).
Κατά την παρουσίαση της δημοσίευσης, ο κ. Μέντης, κατέθεσε προτάσεις βελτιστοποίησης των εγχωρίως εφαρμοζόμενων διαδικασιών HTA, με προεξάρχουσες την ανάγκη επαρκούς στελέχωσης του φορέα με επιστημονικό δυναμικό, την εστίαση σε κοινωνικά ζητήματα (με αποσαφήνιση του κοινωνικού αντικτύπου των σχετικών διαδικασιών, βάσει του σουηδικού μοντέλου που ιεραρχεί υψηλά θέματα κοινωνικής στόχευσης), τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων (stakeholders) στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων (με συμπερίληψη του συνόλου των διαφορετικών εκτιμήσεων, αποτρέποντας εσφαλμένες αποφάσεις λόγω υποκειμενικότητας και προάγοντας την ώσμωση διαφορετικών αντιλήψεων, τη σύγκλιση απόψεων, τη διαφάνεια αξιολόγησης και το συνεργατικό πνεύμα άμβλυνσης των διαφορών), τη σύνδεση των διαδικασιών HTA με την ανάπτυξη ιατρικών στοιχείων (Evidence Based Medicine - ΕΒΜ) κατά το ολλανδικό πρότυπο HTA. Επίσης, ο κ. Μέντης τόνισε την ανάγκη ενσωμάτωσης στις διαδικασίες HTA της ανάλυσης αποφάσεων πολλαπλών κριτηρίων (Μulti-Criteria Decision Analysis - MCDA) σταθμισμένης βαρύτητας, που οδηγεί στην ανάπτυξη καλών πρακτικών MCDA (MCDA Emerging Good Practices) για έκδοση κατευθυντηρίων γραμμών και την επικέντρωση στην κλινική προστιθέμενη αξία, με υπολογισμό του πρόσθετου κόστους / μονάδα οφέλους υγείας [ICER (Incremental Cost –Effectiveness Ratio)] (πχ. QUALY), αποκτώμενη από μία αξιολογούμενη υγειονομική παρέμβαση, συγκριτικά με την παρέμβαση αναφοράς, κατά το πρότυπο του γαλλικού φορέα ΗΤΑ (Haute Autorité de Santé - HAS), που αξιολογεί τη συγκριτική βελτίωση του θεραπευτικού οφέλους, δια της παρεχόμενης υγειονομικής υπηρεσίας (Amelioration du Service Medical Rendu - ASMR).
Ειδικά για την τελευταία προτεινόμενη δράση, επισημάνθηκε ότι μία υγειονομική παρέμβαση με χαμηλό ICER εκτιμάται ως οικονομικά αποδοτική, συνιστώμενη για εφαρμογή και συνεκδοχικώς προτιμητέα για αποφάσεις αποζημίωσης, δηλαδή όταν το ICER καταγράφεται μικρότερο από το όριο προθυμίας πληρωμής (Willingness To Pay - WTP) της κοινωνίας - υγειονομικών συστημάτων και καταληκτικώς, προτάθηκε τα φάρμακα με τεκμηριωθείσα προστιθέμενη θεραπευτική αξία να εντάσσονται άμεσα στον Κατάλογο Αποζημιούμενων Φαρμάκων (ΚΑΦ), επιταχύνοντας την πρόσβαση των ασθενών σε αυτά.
