Ροή
Τους καρπούς των χρόνιων προσπαθειών και των συνεχίζομενων οικονομικών, δημοσιονομικών και τραπεζικών μεταρρυθμίσεων αρχίζει να δρέπει τόσο η Ελλάδα, όσο και η Πορτογαλία και η Κύπρος, όπως αφήνει να εννοηθεί η Moody's.
Ο οίκος αξιολόγησης διαπιστώνει ότι σημαντικές δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, σε συνδυασμό με την υλοποίηση περαιτέρω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης, θα εδραιώσουν την ισχυρή πρόοδο που κατέγραψαν τα τρία κράτη όσον αφορά τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και τη δημοσιονομική προσαρμογή την τελευταία δεκαετία. Την ίδια στιγμή, οι αναλυτές της Moody's στρέφονται και στον αντίκτυπο των δημογραφικών τάσεων και αλλά και της έκθεσης στον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής.
Το Ταμείο Ανάκαμψης
Σύμφωνα με τη Moody's η διοχέτευση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης απελευθερώνει επενδύσεις οι οποίες, μαζί με την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων, ενισχύουν την αναπτυξιακή δυναμική. Οι πόροι στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) είναι σημαντικοί, μεταξύ 5% του ΑΕΠ για την Κύπρο και 17% για την Ελλάδα. Παράλληλα, η διατήρηση της επενδυτικής δυναμικής, συμπεριλαμβανομένης της ελκυστικότητας για τις αμεσες ξένες επενδύσεις, και οι μεταρρυθμίσεις που περιστρέφονται γύρω από το RRF θα αποτελέσουν το «κλειδί» για τη διατήρηση της σημαντικής βελτίωσης της αναπτυξιακής δυναμικής που επιτεύχθηκε τα τελευταία χρόνια.
Η ώθηση τόσο στην ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ όσο και στην δυνητική ανάπτυξη θα είναι η μεγαλύτερη για την Ελλάδα, με την Πορτογαλία και την Κύπρο να ακολουθούν. Χρησιμοποιώντας συντηρητικές υποθέσεις προκειμένου να αντικατοπτριστούν - αποτυπωθούν οι πιθανές καθυστερήσεις στην κατανομή των πόρων και η αβεβαιότητα σχετικά με τον αντίκτυπο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, η Moody's εκτιμά ότι τα κεφάλαια που θα εισρεύσουν στην ελληνική οικονομία μέσω του RRF θα αυξήσουν τη μέση ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της χώρας έως το 2026 κατά μια ποσοστιαία μονάδα, και ότι η χώρα θα μπορούσε να λάβει μια ώθηση 0,4% στον δυνητικό ρυθμό ανάπτυξής της ετησίως έως το 2030.
Οι αναλυτές τονίζουν πως η διατήρηση της δυναμικής όσον αφορά την εκπλήρωση των ορόσημων και των μεταρρυθμιστικών στόχων θα είναι ζωτικής σημασίας για την πλήρη απορρόφηση των θετικών επιδράσεων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Επίσης, ενώ το σχέδιο «Ελλάδα 2.0» αντιμετωπίζει κάποια διαρθρωτικά ζητήματα σε διάφορους τομείς όπως η ενεργειακή απόδοση και μετάβαση, η ψηφιοποίηση και η βελτιωμένη απόδοση των δημόσιων υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένης της φορολογικής διοίκησης και του δικαστικού συστήματος), καθώς και οι βελτιώσεις στην αγορά εργασίας, στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη, η Κομισιόν τονίζει επίσης ότι τα μέτρα που υπερβαίνουν το εύρος και το χρονικό πλαίσιο του εθνικού σχεδίου είναι απαραίτητα, ιδίως η διαρκής ενίσχυση της φορολογικής βάσης και η σταθεροποίηση των εσόδων που έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής όσον αφορά τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης, την αποκατάσταση του χρηματοπιστωτικού τομέα και το επιχειρηματικό κλίμα.
Παρά αυτές τις προκλήσεις και τις επιφυλάξεις, η Moody's εκτιμά ότι η τόνωση των επενδύσεων και η πρόοδος με τις μεταρρυθμίσεις θα έχουν θετικό αντίκτυπο στις αναπτυξιακές επιδόσεις και των τριών κρατών τα επόμενα τρία χρόνια.
Ισχυρά πλεονάσματα
Παράλληλα, η διατηρούμενη ισχυρότερη ανάπτυξη και η δημοσιονομική πειθαρχία θα οδηγήσουν σε μια σταθερή αποκλιμάκωση και μειωση του χρέους, υποστηρίζοντας σημαντικές θετικές αξιολογήσεις - αναβαθμίσεις. Και ενώ το χρέος θα παραμείνει υψηλό σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, η προσιτότητα αυτού θα παραμείνει ισχυρή χάρη στις μεγάλες βάσεις εσόδων και τις βελτιωμένες δομές χρέους που βοηθούν στην επιβράδυνση της μετακύλισης των επιτοκίων.
Ο οίκος αξιολόγησης προβλέπει μέσα ετήσια πρωτογενή πλεονάσματα για την περίοδο 2023 - 2026 περίπου 1,7% του ΑΕΠ για την Ελλάδα, περίπου 2,4% για την Πορτογαλία και 2,8% για την Κύπρο, πολύ ισχυρότερα από το αντίστοιχο μέσο των ομοτίμων τους και από αυτό που διατηρούν συνήθως τα κράτη. Επιπλέον, επισημαίνει πως η Ελλάδα και η Πορτογαλία έχουν μειώσει σημαντικά τα κενά συμμόρφωσής τους στον ΦΠΑ, παρέχοντας μια διαρκή ώθηση στην απόδοση των κρατικών εσόδων. «Η ελληνική κυβέρνηση εστιάζει σε περαιτέρω βελτιώσεις στη φορολογική συμμόρφωση και αποτελεσματικότητα, με την υιοθέτηση και ενεργοποίηση μέτρων όπως η αυξημένη χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών, η άμεση σύνδεση ταμειακών μηχανών και σημείων πώλησης με τις φορολογικές αρχές, η περαιτέρω ψηφιοποίηση της ΑΑΔΕ και η απλοποίηση του φορολογικού κώδικα για μεγαλύτερη τήρηση», όπως συμπληρώνει η Moody's.
Ως προς το σκέλος του χρέους και σε σύγκριση με αντίστοιχες χώρες με αξιολόγηση «Ba» και «Baa», η Ελλάδα, η Κύπρος και η Πορτογαλία θα καταγράψουν μακράν τις μεγαλύτερες σωρευτικές μειώσεις των αντίστοιχων δεικτών δημόσιου χρέους από το υψηλό που κατέγραψαν στην περίοδο της πανδημία το 2020 έως το 2024.
Για την Ελλάδα, η Moody's αναμένει ότι η ο δείκτης δημόσιου χρέους θα μειωθεί κατά 52 ποσοστιαίες μονάδες στο 154% του ΑΕΠ έως το 2024, από 206% το 2020. Για την Πορτογαλία, η μείωση θα ανέλθει σε σχεδόν 32 ποσοστιαίες μονάδες, φθάνοντας περίπου στο 103% έως το 2024 από 135% το 2020, ενώ το χρέος της Κύπρου θα είναι χαμηλότερο κατά 36 ποσοστιαίες μονάδες στο 78% έως το 2024 από 114% το 2020. Ειδικά για την Ελλάδα, οι δείκτες προσιτότητας του χρέους υποστηρίζονται από το σημαντικό τμήμα της χρηματοδότησης με ευνοϊκούς όρους μέσω των εταίρων της στην Ευρωζώνη (στα χρόνια των μνημονίων). Ωστόσο, η κυβέρνηση, μέσω του ΟΔΔΗΧ, έχει προβεί σε πρόωρες αποπληρωμές των δανείων των επίσημων πιστωτών σε αρκετές περιπτώσεις, γεγονός που έχει βοηθήσει στη βελτίωση του προφίλ χρέους ενώ σηματοδοτεί και την περαιτέρω βελτίωση της δημοσιονομική εικόνας. Επιπλέον, οι δείκτες προσιτότητας του χρέους, όπως ο λόγος των πληρωμών τόκων προς τα έσοδα, θα εξασθενήσουν ελαφρά το 2023 - 2024, μετά τα χαμηλά επίπεδα του 2022 για την Πορτογαλία και την Ελλάδα.
Τράπεζες
Για το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, η Moody's αναφέρει πως είναι το μόνο στην Ευρωζώνη για το οποίο έχει θέσει θετικό «outlook». Αυτό προκύπτει από τις ισχυρές βελτιώσεις στο σκέλος των πιστώσεων, που υποστηρίζουν την απόδοση των τραπεζών και τις προσδοκίες του οίκου για μια σταθερή ποιότητα ενεργητικού. Η ζήτηση για επιχειρηματικά - εταιρικά δάνεια θα στηρίξει τη βασικό κορμό κερδοφορίας των τραπεζών, ενώ οι προβλέψεις θα υποχωρήσουν και το κόστη θα συγκρατηθούν. Ο οίκος αναμένει ότι τα επίπεδα κεφαλαίου των τραπεζών θα αυξηθούν περαιτέρω, αν και οριακά. Ευρύτερα, η χαμηλότερη μόχλευση του τραπεζικού συστήματος και η βελτιωμένη ποιότητα του ενεργητικού στηρίζουν τη θετική δυναμική των κρατικών αξιολογήσεων. Οι τράπεζες είναι καλά κεφαλαιοποιημένες, ενώ η κερδοφορία επωφελείται από τα υψηλότερα επιτόκια και τις βελτιωμένες οικονομικές προοπτικές.
Το «αγκάθι» του δημογραφικού
Η Moody's στρέφεται βέβαια και στο ζήτημα της γήρανσης του πληθωρισμού που περιορίζει την ανοδική τάση των αξιολογήσεων. Η συρρίκνωση του συνολικού πληθυσμού και του πληθυσμού που βρίσκεται σε ηλικία εργασίας θα περιορίσει την αύξηση του ΑΕΠ, ιδιαίτερα για την Πορτογαλία και την Ελλάδα. Το δημοσιονομικό κόστος από τη γήρανση θα αυξηθεί σε απόλυτες τιμές αλλά θα μειωθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ λόγω των προηγούμενων μεταρρυθμίσεων στο συνταξιοδοτικό και την κοινωνική ασφάλιση.
Ειδικότερα, και οι τρεις χώρες έχουν συνδέσει τη νόμιμο όριο συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής και έχουν εισάγει κίνητρα για την προώθηση της μεγαλύτερης εργασιακής ζωής που αυξάνει την προσφορά εργασίας και τη δυνητική ανάπτυξη. Ως εκ τούτου, η ηλικία εισόδου στην κανονική σύνταξη για άνδρες και γυναίκες θα αυξηθεί σχεδόν στα 70 έτη για την Πορτογαλία και σχεδόν στα 73 έτη για την Ελλάδα έως το 2070, τρία έως πέντε χρόνια υψηλότερα από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο.
Επιπλέον, στην έκθεση επισημαίνεται ότι η κλιματική αλλαγή θα δημιουργήσει πρόσθετα εμπόδια τις επόμενες δεκαετίες. Σύμφωνα με τη Moody's, είναι πιθανό να αυξηθεί περαιτέρω η συχνότητα και η σφοδρότητα του ακραία υψηλών θερμοκρασίων. Ο τουρισμός επίσης θα διαταραχθεί, στην καλύτερη περίπτωση, καθώς οι συχνότεροι και έντονοι καύσωνες ενδέχεται να μειώσουν την ελκυστικότητα αυτών των χωρών ως τουριστικών προορισμών μακροπρόθεσμα, τουλάχιστον κατά τη θερινή περίοδο. Τα μέτρα προσαρμογής για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην ακραία ζέστη, τις ξηρασίες και τις πυρκαγιές θα απαιτήσουν σημαντικές επενδύσεις. Αν και η Ελλάδα μπορεί να βασίζεται στην ισχυρή ευρωπαϊκή οικονομική στήριξη ώστε να περιορίζει τον χρηματοοικονομικό αντίκτυπο από τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, η αύξηση στη συχνότητα και σφοδρότητα αυτών των φαινομένων θα μπορούσε να αποδυναμώσει την τουριστική βιομηχανία της χώρας. Επιπλέον, οι περιβαλλοντικές ζημιές επί της φορολογητέας βάσης στην ακίνητη περιουσία μπορούν να δημιουργήσουν μακροπρόθεσμες προκλήσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Ενόψει των ευρέος φάσματος αρνητικών οικονομικών, χρηματοοικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, οι πιστωτικές επιπτώσεις θα καθοριστούν από την αποτελεσματικότητα των μέτρων προσαρμογής, όπως καταλήγει η Moody's.
