Ροή
Η Ρωσία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο ενώ περίπου 5 εκατ. βαρέλια αργού και πετρελαϊκών προϊόντων την ημέρα εξάγονται στην Ευρώπη. Μια ευρωπαϊκή απαγόρευση των εισαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία θα είχε άμεσο αποτέλεσμα τον αποκλεισμό εισαγωγών 1 εκατομμυρίου βαρελιών μέσω αγωγών και 4 εκατ. βαρελιών μέσω δεξαμενόπλοιων. Αυτές οι ποσότητες θα έπρεπε να αναζητήσουν ένα νέο «σπίτι», κάτι που θα δημιουργούσε τεράστια προβλήματα στο παγκόσμιο σύστημα διύλισης καθώς δεν έχουν όλες οι αγορές υποδομές προσαρμοσμένες στην ποιότητα του ρωσικού πετρελαίου. Διεθνείς αναλυτές πιστεύουν ότι όσο πιο σταδιακές είναι οι ευρωπαϊκές κυρώσεις τόσο περισσότερο χρόνο θα έχει η Ρωσία να προσαρμοστεί και να αναζητήσει νέες αγορές, τις οποίες πιθανότατα μέχρι κάποιο βαθμό να βρει ακόμη και αν δεν καταφέρει να πουλήσει το σύνολο της πλεονάζουσας ποσότητας. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η ρωσική παραγωγή εκτιμάται ότι θα μειωθεί λόγω της έλλειψης μεταφοράς δυτικής τεχνολογίας.
Τον Απρίλιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε ότι θα απαγορεύσει όλες τις εισαγωγές άνθρακα από τη Ρωσία από τον Αύγουστο του τρέχοντος έτους. Ενώ η συνολική αξία αυτών των εισαγωγών είναι σχετικά μικρή (περίπου 4 δισ. δολάρια ετησίως), αυτό θα έχει μεγάλες επιπτώσεις τόσο στα ευρωπαϊκά όσο και στα παγκόσμια ισοζύγια άνθρακα. Δεδομένου ότι ο άνθρακας μεταφέρεται χύμα, θεωρητικά, η ποσότητα που εξαγόταν στην Ευρώπη θα μπορούσε να μεταφερθεί σιδηροδρομικώς και δια θαλάσσης σε αγοραστές στην Κίνα και στο εξωτερικό. Η Ευρώπη στη συνέχεια θα μπορούσε με τη σειρά της να εισάγει τον άνθρακα που εισήγαγαν προηγουμένως οι νέοι αγοραστές. Όμως, στην πράξη, το θέμα είναι λίγο πιο περίπλοκο. Ο ρωσικός άνθρακας είναι γενικά υψηλής ποιότητας (υψηλής θερμιδικής αξίας και ο άνθρακας που θα απελευθερωθεί και θα αποσταλεί στην Ευρώπη είναι χαμηλής ποιότητας γεγονός που αποτελεί πρόβλημα για τους ευρωπαϊκούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Αυτό που καθιστά το θέμα ακόμη πιο σύνθετο είναι ότι η Ιαπωνία δρομολογεί ενέργειες για να αντικαταστήσει και τις ρωσικές εισαγωγές άνθρακα και όλα αυτά θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα πιο σφιχτά ισοζύγια άνθρακα υψηλής ποιότητας παγκοσμίως. Και πράγματι, από τότε που έγινε η ανακοίνωση, οι τιμές του άνθρακα χαμηλής ποιότητας έπεφταν, αλλά οι τιμές του άνθρακα υψηλής ποιότητας εκτινάσσονται στα ύψη.
Ωστόσο, ο οικονομικός αντίκτυπος της απαγόρευσης των εισαγωγών ρωσικού άνθρακα είναι ασήμαντος σε σύγκριση με μια πιθανή απαγόρευση του ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου θεωρείται επί του παρόντος μια δύσκολη εξίσωση για τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Τα τελευταία 5 χρόνια, οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου αντιπροσώπευαν περίπου το 38% της ευρωπαϊκής κατανάλωσης φυσικού αερίου. Ακόμη και το 2021, τη χρονιά που η Ρωσία είχε μειώσει μαζικά τις εξαγωγές της προς την Ευρώπη, ήταν ακόμα στο 32% και ως εκ τούτου δεν είναι εύκολο να αντικατασταθεί από εισαγωγές LNG βραχυπρόθεσμα. Για το λόγο αυτό άλλωστε, οι ευρωπαίοι ηγέτες ήταν μέχρι στιγμής αρκετά ανθεκτικοί στις εκκλήσεις για απαγόρευση εισαγωγής φυσικού αερίου. Στην πραγματικότητα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ψήφισε νομοθεσία που υποχρεώνει τους ιδιοκτήτες αποθήκευσης φυσικού αερίου να γεμίζουν την αποθήκη τους σε ορισμένα επίπεδα κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, κάτι που είναι πιθανό να επιτευχθεί μόνο εάν συνεχιστούν οι εισαγωγές από τη Ρωσία.
Μέχρι στιγμής, οι ευρωπαίοι πολιτικοί ήταν εξίσου απρόθυμοι να απαγορεύσουν τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου. Ωστόσο, πιο πρόσφατα, φαίνεται ότι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκπονούν σχέδια για τη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών εισαγωγών πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου. Το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι οι εισαγωγές πετρελαίου θα καταργηθούν σταδιακά, επιτρέποντας τη λήξη των υφιστάμενων συμβάσεων και δίνοντας το περιθώριο στα ευρωπαϊκά διυλιστήρια να μεριμνήσουν για εναλλακτικές προμήθειες. Είναι επίσης πιθανό να απαγορευθούν πρώτα οι εισαγωγές αργού και πετρελαιοειδών δια θαλάσσης, καθώς είναι ευκολότερο να αντικατασταθεί το ρωσικό αργό που φτάνει με δεξαμενόπλοια με άλλες θαλάσσιες εισαγωγές. Οι εισαγωγές μέσω αγωγών θα ήταν πιθανώς το τελευταίο βήμα, καθώς πολλά διυλιστήρια εξαρτώνται από το ρωσικό αργό που φθάνει από αγωγούς και δεν είναι σε θέση να αντικαταστήσουν αυτές τις ροές ούτε βραχυπρόθεσμα ούτε μεσοπρόθεσμα.
Η Ευρώπη καταναλώνει περίπου 14 εκατ. βαρέλια την ημέρα πετρέλαιο, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου εισάγεται (περίπου το 30-40% όπως προαναφέρθηκε) της ευρωπαϊκής κατανάλωσης πετρελαίου καλύπτεται από εισαγωγές από τη Ρωσία.
Στην περίπτωση ευρωπαϊκής απαγόρευσης εισαγωγής ρωσικού αργού και πετρελαϊκών προϊόντων, η Ρωσία θα μπορούσε τεχνικά να εξακολουθήσει να εξάγει τα προϊόντα της, περίπου 3 εκατ. βαρέλια την ημέρα αργού και δεξαμενόπλοια και 1 εκατ. μέσω αγωγών προς την Κίνα ενώ για το υπόλοιπο ένα εκατομμύριο δεν υπάρχει εναλλακτική οδός εξαγωγής. Αλλά για να γίνει αυτό η Ρωσία θα πρέπει να βρει νέους αγοραστές για όλο το αργό που στέλνει δια θαλάσσης στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και ενδεχομένως Ασιάτες αγοραστές όπως η Κορέα και η Ιαπωνία. Η Κίνα αντιστέκεται επί του παρόντος στην αγορά περισσότερου αργού, αλλά αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να οφείλεται στο ότι η όρεξη της χώρας για πετρέλαιο είναι επί του παρόντος χαμηλή δεδομένου ότι το ένα τέταρτο του πληθυσμού βρίσκεται σε αυστηρό lockdown. Το ρωσικό αργό, ειδικά ο βαθμός ESPO, είναι πολύ δημοφιλές μεταξύ των κινεζικών διυλιστηρίων. Έτσι, εάν η Ρωσία χάσει παραδοσιακούς Ασιάτες αγοραστές όπως η Κορέα και η Ιαπωνία, αυτό το αργό μπορεί να κατευθυνθεί την Κίνα μεσοπρόθεσμα. Ακόμη, είναι πολύ πιο δύσκολο να βρεθούν αγοραστές για το αργό που φεύγει από τα δυτικά λιμάνια. Η Ινδία έχει πιθανώς την ικανότητα διύλισης για να υποδεχθεί ρωσικό αργό αλλά θα είναι πολύ πιο δύσκολο για τα λιγότερο εξελιγμένα διυλιστήρια σε άλλες αναδυόμενες αγορές να αλλάξουν ποιότητες και κατ’ επέκταση να προσαρμόσουν τις υποδομές τους. Ως εκ τούτου, παράγοντες της διεθνούς αγοράς πιστεύουν ότι ειδικά τους πρώτους μήνες ενός ευρωπαϊκού εμπάργκο, πολλά ρωσικά βαρέλια θα παρέμεναν εγκλωβισμένα. Αλλά αυτό εξαρτάται επίσης από το πόσο γρήγορα η Ευρώπη θα καταργήσει σταδιακά το ρωσικό αργό ενώ αν έχουν στη διάθεσή τους αρκετό χρόνο, τα μη ευρωπαϊκά διυλιστήρια θα βρουν τρόπους να λειτουργούν ρωσικές ποιότητες.
Σε πρώτη φάση, οι διεθνείς αναλυτές εκτιμούν ότι, όσον αφορά στην απώλεια ρωσικού πετρελαίου σε περίπτωση άμεσης απαγόρευσης εισαγωγών από την Ευρώπη, η απώλεια θα ήταν της τάξης των 2 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα.
Ωστόσο, εάν η Ευρώπη αποφασίσει να προχωρήσει σε μια πολύ σταδιακή κατάργηση η οποία θα μπορούσε να διαρκέσει πολλά χρόνια, δεν αποκλείεται να μην υπάρξει κανένα άμεσο πλήγμα και μέχρι να τεθεί σε ισχύ η πλήρης απαγόρευση, η Ρωσία θα είχε τον χρόνο να αναπτύξει τη θαλάσσια εξαγωγική ικανότητά της και να κάνει διευθετήσεις για νέους αγοραστές, οι οποίοι θα είχαν το χρόνο να ανακατασκευάσουν τα διυλιστήρια τους. Επομένως, ο αντίκτυπος στις τιμές εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο γρήγορα η Ευρωπαϊκή Ένωση θα καταργήσει σταδιακά το ρωσικό αργό.
Βέβαια, η Ρωσία δεν θα μείνει αλώβητη μακροπρόθεσμα, όπως εκτιμούν παράγοντες της διεθνούς αγοράς.
Οι κυρώσεις που ισχύουν ήδη και στοχεύουν στον ενεργειακό τομέα θα επηρεάσουν ολοένα και περισσότερο την ικανότητα της Ρωσίας να παράγει και να διυλίζει αργό. Τα ρωσικά διυλιστήρια εξαρτώνται ιδιαίτερα από τη δυτική τεχνολογία. Μέχρι στιγμής οι κυρώσεις δεν απαγορεύουν στις δυτικές εταιρείες να δραστηριοποιούνται στον ρωσικό ενεργειακό τομέα. Ωστόσο, οι κυρώσεις στις τράπεζες και οι κίνδυνοι για τη φήμη τους πιθανότατα θα οδηγήσουν σε επιβράδυνση της μεταφοράς τεχνολογίας, ακόμη και αν δεν γίνουν αυστηρότερες οι κυρώσεις. Η απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού αργού πιθανότατα θα ερχόταν επίσης με πολύ αυστηρότερους περιορισμούς στον τρόπο με τον οποίο επιτρέπεται στις δυτικές εταιρείες να δραστηριοποιούνται στον τομέα. Πρέπει λοιπόν να υποθέσουμε ότι η ρωσική παραγωγή έχει πλέον κορυφωθεί και αναπόφευκτα θα μειωθεί μακροπρόθεσμα, πιθανότατα με επιταχυνόμενο ρυθμό και πιθανές νέες αυστηρότερες κυρώσεις στη βιομηχανία πετρελαίου θα επιταχύνουν περαιτέρω αυτή την τάση.
