Ο προσυμπτωματικός έλεγχος μειώνει δραστικά τον κίνδυνο θανάτου από διαφορετικές μορφές καρκίνου και τα καρδιοαγγειακά νοσήματα, που αποτελούν τις πιο συχνές αιτίες θανάτου στο Δυτικό κόσμο.
Γράφει ο Καθηγητής Δημήτριος Παρασκευής*
Η σημασία της πρόληψης στη βελτίωση των δεικτών υγείας ενός πληθυσμού, όπως η νοσηρότητα (συχνότητα νόσου) και η θνησιμότητα (συχνότητα θανάτου), είναι καθοριστικής σημασίας. Η θεραπευτική ιατρική στοχεύει στη βελτίωση της αντιμετώπισης των διαφόρων νοσημάτων βελτιώνοντας την πρόγνωση ή ελαχιστοποιώντας την πιθανότητα θανάτου με τα αποτελέσματά της να εξαρτώνται από τη σοβαρότητα της νόσου κατά τη διάγνωση. Παρότι η θεραπευτική ιατρική έχει να επιδείξει πολύ μεγάλη πρόοδο τα τελευταία χρόνια στη θεραπευτική αντιμετώπιση των νοσημάτων, η αποτελεσματική πρόληψη μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη μείωση εμφάνισης της νόσου ή στην έγκαιρη διάγνωση, βελτιώνοντας παράλληλα την αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής ιατρικής.
Σύμφωνα με το ρητό «Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν» η πρόληψη μπορεί να πλεονεκτεί ως στρατηγική για τη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού χωρίς να συνεπάγεται ότι η προληπτική και η θεραπευτική ιατρική δεν αποτελούν και οι δύο σημαντικούς πυλώνες για τη δημόσια υγεία.
Τα επίπεδα πρόληψης περιλαμβάνουν την πρωτογενή, τη δευτερογενή και την τριτογενή πρόληψη. Η πρωτογενής πρόληψη σκοπεύει στη μείωση της έκθεσης σε δυνητικά αιτιολογικούς παράγοντες που σχετίζονται με νοσήματα, όπως η αποφυγή του καπνίσματος, της έκθεσης σε ηλιακή ακτινοβολία, την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, ή οι παρεμβάσεις που αφορούν την καθιέρωση υγιεινού τρόπου ζωής (π.χ. φυσική άσκηση, υγιεινή διατροφή), ή μέσω προφύλαξης του πληθυσμού από νοσήματα μέσω ανοσοποίησης (π.χ. εμβολιασμός). Η δευτερογενής πρόληψη αφορά την έγκαιρη (προσυμπτωματική) διάγνωση νοσημάτων με σκοπό τη δυνατότητα αποτελεσματικής θεραπευτικής παρέμβασης, καθιστώντας την πρόγνωση της νόσου ευνοϊκή.
Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος (screening) για νοσήματα όπως οι διαφορετικές μορφές καρκίνου (καρκίνος μαστού, καρκίνος παχέος εντέρου, καρκίνος τραχήλου της μήτρας, καρκίνος πνεύμονα, κ.λ.π.), και τα καρδιοαγγειακά νοσήματα μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την πρόγνωση της νόσου και να μειώσει την πιθανότητα θανάτου (θνητότητα) που σχετίζεται με αυτά τα νοσήματα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι παρότι και αν ακολουθούμε αποτελεσματικές πρακτικές πρωτογενούς πρόληψης που μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, σε πραγματικές συνθήκες δεν είναι εφικτό να μηδενίσουμε τα νέα περιστατικά, καθιστώντας έτσι τον ασυμπτωματικό έλεγχο καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των νοσημάτων.
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος δεν αποτελεί πάντα συνήθη πρακτική για τον πληθυσμό, δεδομένου ότι έχουμε συνδέσει την αναζήτηση υπηρεσιών φροντίδας όταν εμφανίσουμε συμπτώματα, ή όταν το νόσημα είναι σε προχωρημένο στάδιο που η θεραπευτική παρέμβαση είναι επιβεβλημένη. Οι σύγχρονες προσεγγίσεις στην προληπτική ιατρική στοχεύουν στην ενημέρωση της κοινότητας για τη σημασία και τα πλεονεκτήματα του προσυμπτωματικού ελέγχου καθώς και το ηλικιακό εύρος που αφορούν οι συστάσεις ανά είδος εξέτασης. Η πρόοδος στην ιατρική επιστήμη, επίσης, έχει συντελέσει σημαντικά στη βελτίωση της δυνατότητας αξιόπιστης διάγνωσης μέσω προσυμπτωματικού ελέγχου με τη χρήση ελάχιστα παρεμβατικών μεθόδων.
Με την καθιέρωση του εθνικού προγράμματος πρόληψης «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ», ο προσυμπτωματικός έλεγχος καθίσταται εύκολα προσβάσιμος και με μηδενικό κόστος για ολόκληρο τον πληθυσμό της χώρας μας. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος αποτελεί ένα δώρο ζωής για όλους μας, που αποτελεί την πιο αποτελεσματική πρακτική για την αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση ενός νοσήματος αν διαγνωσθεί έγκαιρα. Αξίζει να εξοικειωθούμε και να εμπιστευθούμε τον προσυμπτωματικό έλεγχο που βάσει διεθνών μελετών μειώνει δραστικά τον κίνδυνο θανάτου από διαφορετικές μορφές καρκίνου και τα καρδιοαγγειακά νοσήματα, που αποτελούν τις πιο συχνές αιτίες θανάτου στο Δυτικό κόσμο. Επιγραμματικά, η καθιέρωση υγιεινού τρόπου διαβίωσης μπορεί να περιορίσει τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων, αλλά παράλληλα ο προσυμπτωματικός έλεγχος θα μας διασφαλίσει καλύτερη πρόγνωση αν το νόσημα έχει κάνει την εμφάνισή του.
Αξίζει να επενδύσουμε μερικές ώρες από το χρόνο μας για να διασφαλίσουμε την υγεία για το υπόλοιπο του βίου μας. Ας μην αφήσουμε το πολύτιμο δώρο της ζωής στην τύχη του, αλλά ας καθορίσουμε εμείς την πορεία της..
*Ο Δημήτριος Παρασκευής είναι Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, Τμήμα Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, μέλος ΔΣ ΕΟΔΥ
