Το αθέατο κόστος της ασυνέπειας και η ανάγκη για θεσμικές λύσεις
Σε μια εποχή που η πράσινη μετάβαση, η ψηφιοποίηση και η καινοτομία μετασχηματίζουν την αγορά ενέργειας, ένα παλιό αλλά επίμονο πρόβλημα παραμένει άλυτο: οι ληξιπρόθεσμες οφειλές καταναλωτών που αλλάζουν πάροχο, αφήνοντας εκκρεμότητες στους προηγούμενους λογαριασμούς.
Πρόκειται για ένα φαινόμενο που δεν αποτελεί απλώς λογιστική δυσλειτουργία. Έχει πραγματικές συνέπειες στη λειτουργία της αγοράς και τελικά πλήττει εκείνους που είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους.
Σύμφωνα με την ετήσια αναφορά της ΡΑΑΕΥ για το 2024, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές σημείωσαν πρωτοφανή και ανησυχητική αύξηση. Ένα σημαντικό ποσοστό αυτών αφορά ανεξόφλητα χρέη προς προηγούμενους παρόχους, τα οποία παραμένουν ανεπίλυτα μετά την αλλαγή εκπροσώπησης. Όπως επισημαίνουν στελέχη της αγοράς, το μέγεθος του προβλήματος συνδέεται άμεσα με θεσμικά κενά, που πλήττουν την αξιοπιστία του συστήματος και στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό.
Ένα σύστημα χωρίς μηχανισμούς εξισορρόπησης
Η δυνατότητα αλλαγής προμηθευτή αποτελεί βασικό δικαίωμα του καταναλωτή και ακρογωνιαίο λίθο του ανταγωνισμού. Όμως το ισχύον πλαίσιο δεν προβλέπει επαρκείς θεσμικές εγγυήσεις για τη διαχείριση των εκκρεμών οφειλών που παραμένουν στον προηγούμενο πάροχο. Η μόνη επιλογή που έχει αυτός είναι η προσφυγή στη δικαστική οδό, μια διαδικασία, ωστόσο, χρονοβόρα, κοστοβόρα και συχνά δυσανάλογη σε σχέση με το ύψος της οφειλής.
Αποτέλεσμα είναι ένα σύστημα χωρίς πραγματικά αντίβαρα. Οι προμηθευτές απορροφούν όσο μπορούν τις ζημίες, όταν όμως τα περιθώρια εξαντλούνται, το κόστος αναπόφευκτα μετακυλίεται - άμεσα ή έμμεσα - στους συνεπείς καταναλωτές.
Η αντιμετώπιση των οφειλών ως θεσμική και κοινωνική προτεραιότητα
Η συνεχής διόγκωση των ανεξόφλητων λογαριασμών δεν είναι απλώς επιχειρηματικό ρίσκο. Επηρεάζει τη δυνατότητα των εταιρειών να προσφέρουν ανταγωνιστικά τιμολόγια και δημιουργεί συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των παρόχων.
Το κυριότερο, όμως, είναι πως πλήττει την αρχή της ισονομίας. Όταν οι καταναλωτές που πληρώνουν στην ώρα τους καλούνται να επωμιστούν το βάρος της ασυνέπειας άλλων, υπονομεύεται η εμπιστοσύνη στο σύστημα. Γίνεται σαφές ότι η ρυθμιστική αντιμετώπιση του φαινομένου δεν είναι απλώς τεχνική επιλογή, αλλά κρίσιμος παράγοντας για την υγιή λειτουργία της αγοράς.
Τέσσερις προτάσεις για την αποκατάσταση της ισορροπίας
Η λύση δεν βρίσκεται στον περιορισμό των δικαιωμάτων των καταναλωτών, αλλά στην καθιέρωση δίκαιων και αναλογικών μηχανισμών. Στον δημόσιο διάλογο έχουν τεθεί προτάσεις που κινούνται σε τέσσερις άξονες:
- Δυνατότητα αποκοπής παροχής, με αυστηρές προϋποθέσεις, σε περιπτώσεις σοβαρών ανεξόφλητων οφειλών.
- Υποχρεωτική πρόταση διακανονισμού πριν την ενεργοποίηση οποιουδήποτε μέτρου πίεσης.
- Θέσπιση κατώτατων ορίων οφειλής, ώστε να αποφεύγονται καταχρηστικές ενέργειες.
- Καθορισμός εύλογου χρονικού πλαισίου, εντός του οποίου μπορεί να ενεργοποιηθεί δικαίωμα είσπραξης μετά την αλλαγή προμηθευτή.
Πρόκειται για ισορροπημένες προσεγγίσεις που επιδιώκουν να διασφαλίσουν τη σταθερότητα της αγοράς, χωρίς να θίγουν τον πυρήνα της καταναλωτικής προστασίας.
Για μια αγορά δίκαιη και βιώσιμη
Σταθερότητα, προβλεψιμότητα και εμπιστοσύνη είναι τα τρία συστατικά μιας υγιούς και ανταγωνιστικής αγοράς ενέργειας. Όταν απουσιάζουν μηχανισμοί αντιμετώπισης της ασυνέπειας, η αγορά αποσταθεροποιείται και το κόστος τελικά μετακυλίεται σε εκείνους που επιδεικνύουν υπευθυνότητα.
Η θεσμική θωράκιση απέναντι στο φαινόμενο των ανεξόφλητων οφειλών δεν αποτελεί μόνο οικονομική ανάγκη. Είναι υπόθεση κοινωνικής δικαιοσύνης, ισονομίας και προστασίας του δημόσιου συμφέροντος. Και ως τέτοια, δεν μπορεί να παραμένει στο περιθώριο της ρυθμιστικής ατζέντας.
