Μια ευρύτερη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να διαταράξει σοβαρά το παγκόσμιο εμπόριο, κυρίως μέσω του αυξημένου κόστους μεταφοράς, των διαταραχών στην αλυσίδα εφοδιασμού και των πιθανών αυξήσεων στις τιμές του πετρελαίου. Η στρατηγική θέση της περιοχής και ο έλεγχος βασικών πλωτών οδών, όπως η Ερυθρά Θάλασσα και τα Στενά του Ορμούζ, την καθιστούν κρίσιμη αρτηρία για το παγκόσμιο εμπόριο, ιδίως για τη μεταφορά πετρελαίου και εμπορευματοκιβωτίων.
Από το χτύπημα των αμερικανικών βάσεων στην περιοχή, μέχρι το πιθανό κλείσιμο μιας βασικής πλωτής οδού για την παγκόσμια ναυτιλία, το Ιράν πιθανότατα εξετάζει τις επόμενες κινήσεις του, σε μία περίοδο που ήδη το παγκόσμιο εμπόριο, που έφθασε πέρυσι την αξία των 33 τρισ. δολαρίων, έχει πληγεί από τους δασμούς του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.
Διαβάστε ακόμα:
- Το πετρέλαιο μετά το χτύπημα των ΗΠΑ στο Ιράν: Τι λένε οι ειδικοί
- Εκρήξεις στο Ιράν: Προειδοποίηση για αντίποινα κατά ΗΠΑ - Το Κατάρ κλείνει τον εναέριο χώρο του
Οι επιθέσεις σε εμπορικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα έχουν ήδη καταδείξει την ευπάθεια αυτής της κρίσιμης εμπορικής διαδρομής. Η ανακατεύθυνση των πλοίων γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας αυξάνει σημαντικά τον χρόνο και το κόστος ταξιδιού, που εν μέρει μετακυλίεται στα αγαθά και στον καταναλωτή.
Διαταραχές στο παγκόσμιο εμπόριο
Ο έλεγχος των Στενών του Ορμούζ, ενός σημαντικού σημείου συμφόρησης για το πετρέλαιο και το εμπόριο, δίνει στο Ιράν έμμεση μόχλευση. Οι διαταραχές εδώ θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αύξηση των ασφαλίστρων, των ναύλων, των τιμών ενέργειας και του κόστους της εφοδιαστικής αλυσίδας, πυροδοτώντας πληθωριστικές πιέσεις σε ολόκληρο τον κόσμο.
Πιθανοί αποκλεισμοί, επιθέσεις στη ναυτιλία από πληρεξούσιους της Τεχεράνης και το απαγορευτικό κόστος ασφάλισης θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σοβαρές ελλείψεις αγαθών και σε διακοπή πολλών παραγωγικών διαδικασιών παγκοσμίως. Αυτό με τη σειρά του θα προκαλούσε σημαντική πτώση των επενδύσεων μεταξύ των κορυφαίων οικονομιών του πλανήτη.
Πέρα από την ενέργεια και τη ναυτιλία, οποιαδήποτε κλιμάκωση στον πόλεμο πιθανότατα θα εμβαθύνει και τις γεωπολιτικές διαιρέσεις, περιπλέκοντας τις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες και συνεργασίες. Οι κυρώσεις, τα αντίποινα και τα διαταραγμένα τραπεζικά συστήματα θα μπορούσαν όλα να πιέσουν το παγκόσμιο εμπόριο.
Αλλαγές σε μακροπρόθεσμες στρατηγικές
Μια παρατεταμένη σύγκρουση θα μπορούσε να επιταχύνει τις μακροπρόθεσμες διαρθρωτικές αλλαγές στο παγκόσμιο εμπόριο. Αντιμέτωπες με τους αυξανόμενους γεωπολιτικούς κινδύνους, πολλές εταιρείες ενδέχεται να εντείνουν τις προσπάθειές τους για διαφοροποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού μειώνοντας την εξάρτηση από ευάλωτες θαλάσσιες διαδρομές.
Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις ενδέχεται να επενδύσουν πιο επιθετικά σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υποδομές ηλεκτρικών οχημάτων και εναλλακτικές πηγές ενέργειας για να μειώσουν την έκθεση σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο της Μέσης Ανατολής. Αυτές οι στρατηγικές μετατοπίσεις θα άλλαζαν σταδιακά τη γεωγραφία του παγκόσμιου εμπορίου και θα αναδιαμόρφωναν την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας τα επόμενα χρόνια.
Ένας πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν δεν είναι απλώς ένα περιφερειακό ζήτημα, αλλά μια παγκόσμια οικονομική απειλή. Οι αγορές ενέργειας, οι ναυτιλιακές διαδρομές, ο πληθωρισμός, η χρηματοπιστωτική σταθερότητα και τα μακροπρόθεσμα εμπορικά πρότυπα «κρέμονται όλα σε μια κλωστή».
Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τις επιχειρήσεις και τους απλούς καταναλωτές, το μήνυμα είναι σαφές: ο κόσμος πρέπει να προετοιμαστεί για τους οικονομικούς κραδασμούς που θα μπορούσε να φέρει μια τέτοια σύγκρουση και να εργαστεί για την οικοδόμηση πιο ανθεκτικών συστημάτων.
Άλλωστε, η διασύνδεση της παγκόσμιας οικονομίας σημαίνει ότι ακόμη και οι εντάσεις «μέσου» επιπέδου μπορούν να έχουν σημαντικές και εκτεταμένες συνέπειες πολύ πέρα από την άμεση ζώνη σύγκρουσης.
Το Ιράν και οι ροές πετρελαίου
Το Ιράν έχει τη δύναμη να επηρεάσει ολόκληρη την εμπορική ναυτιλία στον Κόλπο, σε περίπτωση που αποφασίσει να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ.
Μέχρι στιγμής δεν έχουν υπάρξει σημαντικές διαταραχές στην παγκόσμια ροή πετρελαίου. Αλλά εάν διαταραχθούν οι εξαγωγές πετρελαίου ή εάν το Ιράν προσπαθήσει να μπλοκάρει τα Στενά, η παγκόσμια αγορά πετρελαίου θα μπορούσε να αντιμετωπίσει υπαρξιακή κρίση.
Το στενό συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τον Ινδικό Ωκεανό και αποτελεί βασικό κανάλι για τις εξαγωγές πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου από τη Μέση Ανατολή προς την παγκόσμια αγορά. Περίπου 20 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου ήτοι το 20% της παγκόσμιας προσφοράς και επιπλέον το 20% της παγκόσμιας προσφοράς φυσικού αερίου, ρέουν μέσω των στενών καθημερινά, σύμφωνα με την Υπηρεσία Πληροφοριών Ενέργειας των ΗΠΑ.
«Η γεωγραφική επιρροή στην παγκόσμια ναυτιλία δίνει στο Ιράν την ικανότητα να προκαλέσει σοκ στις αγορές πετρελαίου, να αυξήσει τις τιμές του πετρελαίου, να οδηγήσει τον πληθωρισμό, να καταστρέψει την οικονομική ατζέντα του Τραμπ», δήλωσε στο CNN ο Μοχάμεντ Αλί Σαμπάνι, ειδικός σε θέματα Ιράν και συντάκτης του ειδησεογραφικού πρακτορείου Amwaj.
Ο Ομίντ Σόκρι, ενεργειακός στρατηγικός αναλυτής και ανώτερος επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο George Mason στην Ουάσινγκτον, δήλωσε στο The New Arab ότι ο κύριος κίνδυνος θα ήταν η διαταραχή των ροών πετρελαίου του Κόλπου, ιδίως μέσω των Στενών του Ορμούζ, που θα μπορούσε «να προκαλέσει μια παγκόσμια ενεργειακή κρίση, εκτοξεύοντας τις τιμές του πετρελαίου με συνεπακόλουθη οικονομική επιβράδυνση σε Ασία και Ευρώπη».
Επισημαίνοντας ότι οι χρηματοοικονομικές αγορές έχουν ήδη αντιδράσει με αστάθεια, ο Σόκρι παρατήρησε ότι οι επενδυτές έχουν στραφεί από τις μετοχές προς ασφαλέστερες κατηγορίες ενεργητικού και τομείς που εξαρτώνται από σταθερές τιμές ενέργειας και αδιάλειπτες εμπορικές ροές, όπως η μεταποίηση και η τεχνολογία, αντιμετωπίζουν αυξανόμενη αβεβαιότητα και πιθανή διαταραχή».
Ο Σόκρι δήλωσε ότι «η ενέργεια, οι μεταφορές (αεροπορία και ναυτιλία) και οι χρηματοπιστωτικές αγορές θα επηρεαστούν περισσότερο από τη σύγκρουση, ενώ οι τιμές της ενέργειας θα αυξηθούν στην Ασία και την Ευρώπη».
Η εξάρτηση της Ευρώπης από το LNG
Παρόλο που η ΕΕ διαθέτει επαρκή αποθέματα LNG αυτή τη στιγμή, η εξάρτησή της από τις παγκόσμιες ροές υγροποιημένου φυσικού αερίου την καθιστά ευάλωτη σε γεωπολιτικούς κραδασμούς, καθώς μειώνει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Ήδη, οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη αυξήθηκαν σημαντικά, με το ολλανδικό TTF να βρίσκεται σε υψηλό τριών μηνών, πλησιάζοντας τα 42 ευρώ/ανα μεγαβατώρα το πρωί της Δευτέρας.
Οι εισαγωγές της Ευρώπης από το Κατάρ καλύπτουν σχεδόν το 10% των αναγκών της σε LNG. Άλλες χώρες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, εξάγουν επίσης LNG στην Ευρώπη. Ωστόσο, μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ έκλεισε μέρος της δικής του παραγωγής, αναγκάζοντας την Αίγυπτο να σταματήσει τις αποστολές LNG και προκαλώντας απότομη αύξηση των τιμών φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
Η Ευρώπη έχει επί του παρόντος αρκετούς προμηθευτές φυσικού αερίου. Η Νορβηγία ήταν ο κορυφαίος προμηθευτής φυσικού αερίου στην ΕΕ το 2024, παρέχοντας πάνω από το 33% όλων των εισαγωγών φυσικού αερίου. Άλλοι προμηθευτές περιλαμβάνουν τις ΗΠΑ, την Αλγερία, το Κατάρ, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Αζερμπαϊτζάν και τη Ρωσία.
Εάν ωστόσο επηρεαστούν οι αποστολές από το Κατάρ, το Βέλγιο, η Ιταλία και η Πολωνία θα επηρεαστούν περισσότερο, καθώς η χώρα προμηθεύει το 38-45% των εισαγωγών LNG, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ενεργειακής Οικονομίας και Χρηματοοικονομικής Ανάλυσης (IEEFA).
Τα καλά νέα είναι ότι η ζήτηση για φυσικό αέριο βρίσκεται συνήθως στο χαμηλότερο επίπεδό της στην Ευρώπη αυτή την εποχή του χρόνου. Ακόμα κι έτσι, ο θερμότερος από το συνηθισμένο καιρός σε όλη την περιοχή ενισχύει τη ζήτηση για ψύξη, γεγονός που θα μπορούσε να αυξήσει την ανάγκη για ενέργεια τις επόμενες εβδομάδες.
Για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, οι οποίες ήδη αντιμετωπίζουν αυξημένες εμπορικές εντάσεις που συνδέονται με τους δασμούς των ΗΠΑ, η αντιμετώπιση των τρεχουσών επιπλοκών αποτελεί τεράστια πρόκληση.
Οι ξαφνικές αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου και στους ναύλους μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικές αυξήσεις των τιμών καταναλωτή, ελλείψεις εφοδιασμού και αναζωπύρωση του πληθωρισμού. Η Oxford Economics προβλέπει ότι σε περίπτωση που υπάρξουν διαταραχές στην περιοχή του Περσικού Κόλπου, πληθωρισμός μπορεί να εκτιναχθεί στο 4% στις ΗΠΑ εντός του καλοκαιριού και στο 6% στα τέλη του 2025, ακυρώνοντας την όποια προσδοκία για μείωση των επιτοκίων από την Φέντεραλ Ριζέρβ, ενδεχομένως και από την ΕΚΤ, καθώς οι επιπτώσεις θα μεταδοθούν και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Προειδοποίηση από το ΔΝΤ
Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, μίλησε στο Euronews για την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας εν μέσω κλιμάκωσης των εμπορικών εντάσεων και της νέας γεωπολιτικής κρίσης.
Η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα επιδεινώσει περαιτέρω τις παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές, οι οποίες ήδη έχουν επηρεαστεί από τις συνεχιζόμενες εμπορικές διαμάχες, δήλωσε σε συνέντευξή της στο Euronews η διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΝΤ.
«Ήδη έχουμε προβλέψει μείωση της παγκόσμιας ανάπτυξης κατά μισή ποσοστιαία μονάδα. Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι περισσότερη αναταραχή στη Μέση Ανατολή, η οποία εντείνει την αβεβαιότητα και ως εκ τούτου είναι αρνητική εξέλιξη για τις επιχειρήσεις».
Σε ένα αβέβαιο πλαίσιο, βλέπει επίσης ευκαιρίες που πρέπει να αξιοποιηθούν - μια άποψη που συμμερίζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία επιδιώκει μια στρατηγική διαφοροποίησης των εμπορικών της εταίρων αυξάνοντας τον αριθμό των εμπορικών συμφωνιών παγκοσμίως.
«Στην Ευρώπη, βλέπουμε μια αύξηση στις διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες, η οποία αναμένω να αποτελέσει ένα μεγάλο χαρακτηριστικό του μέλλοντος του εμπορίου παγκοσμίως», προσέθεσε
