Μπορεί η ιδέα της συσσώρευσης χαρτονομισμάτων σε θησαυροφυλάκια να θυμίζει ιστορίες με πρωταγωνιστή τον Σκρουτζ Μακ Ντακ, ωστόσο, ολοένα περισσότερες τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες σκέφτονται σοβαρά να κάνουν βουτιές σε… χαρτονομίσματα.
Με τα επιτόκια καταθέσεων του ευρώ να βρίσκονται σε αρνητικό έδαφος την τελευταία διετία, η ιδέα της φύλαξης φυσικού χρήματος στα υπόγεια των τραπεζών κερδίζει έδαφος και, εάν γίνει πραγματικότητα, οι κεντρικές τράπεζες θα χάσουν αυτό το εργαλείο που χρησιμοποιούν με στόχο την τόνωση της ανάπτυξης.
Μετά την τελευταία μείωση επιτοκίων της ΕΚΤ τον Μάρτιο, οι τράπεζες του ιδιωτικού τομέα καταβάλλουν 0,4% στις κεντρικές τράπεζες για να «φυλούν» τα χρήματά τους. Η πολιτική αυτή, η οποία έχει κοστίσει στις τράπεζες 2,64 δισ. ευρώ από το 2014 που ισχύουν τα αρνητικά επιτόκια, είχε στόχο να δώσει στις τράπεζες κίνητρα να χορηγούν δάνεια, αντί να κρατούν τη ρευστότητα στο «ντουλάπι».
Εν τω μεταξύ, ο Mario Draghi αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο νέας μείωσης των επιτοκίων, εάν επιδεινωθούν οι συνθήκες στην οικονομία, αλλά η τακτική αυτή φαίνεται να έχει τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, αφού αντί να αυξάνουν τις χορηγήσεις, οι τραπεζίτες έχουν αρχίσει να εξετάζουν διάφορες τεχνικές για να αποφύγουν τις χρεώσεις.
Ένας τρόπος είναι να μετατρέψουν τις καταθέσεις που διατηρούν σε άυλη μορφή στις κεντρικές τράπεζες σε φυσικό χρήμα –δηλαδή χαρτονομίσματα. Ο γερμανικός ασφαλιστικός κολοσσός Munich Re δοκίμασε με επιτυχία αυτή τη στρατηγική, κλείνοντας στα χρηματοκιβώτιά της «τούβλα» αξίας δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ. Το ίδιο σκέφτονται να κάνουν και άλλες γερμανικές τράπεζες, όπως η Commerzbank. Στην Ελβετία, όμως, όταν ένα συνταξιοδοτικό ταμείο επιχείρησει να κάνει ανάληψη-μαμούθ από την τράπεζα για να τοποθετήσει τα χρήματα σε χρηματοκιβώτια, η τράπεζα αρνήθηκε να εκτελέσει την εντολή, σύμφωνα με δημοσιεύματα.
Εάν η πρακτική αυτή γίνει διαδεδομένη, οι οικονομικές επιπτώσεις θα είναι τεράστιες. Εάν οι τράπεζες δεν καταβάλλουν προμήθειες στις κεντρικές τράπεζες, αυτό σημαίνει ότι μια νέα μείωση των επιτοκίων δεν θα τις επηρεάσει άμεσα. Συνεπώς, δεν θα αυξήσουν τις χορηγήσεις τους. Ευτυχώς για τους κεντρικούς τραπεζίτες, η συγκέντρωση μετρητών στα σεντούκια έχει και αυτή το κόστος της.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι το κόστος αποθήκευσης και μεταφοράς. Οι μαζικές αναλήψεις περιορίζουν το μεταφορικό κόστος, ενώ τα χαρτονομίσματα υψηλής αξίας που κυκλοφορούν πλέον στην Ευρωζώνη και τη Σουηδία περιορίζουν τον όγκο αποθήκευσης, άρα και το κόστος. Ακόμη και αν η ΕΚΤ σταματήσει να τυπώνει 500άρικα το 2018, οι τράπεζες θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τα 200άρικα, που χωρούν μια χαρά στα χρηματοκιβώτια.
Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι οι ληστείες, οι σεισμοί και άλλες απρόβλεπτες καταστροφές. Η μεγάλη πρόκληση για τις τράπεζες είναι εάν θα βρουν ασφαλιστική εταιρεία που θα δεχθεί να ασφαλίσει το αμύθητο ποσό με λογικό κόστος.
Επίσης, τίθεται το ερώτημα εάν οι εμπορικές τράπεζες θα μπορούν να συσσωρεύουν μετρητά σε μεγάλη κλίμακα, χωρίς την έγκριση των κεντρικών τραπεζών. Εάν μια τράπεζα της Ευρωζώνης θελήσει να μετατρέψει τις καταθέσεις της σε μετρητά, το πρώτο που θα πρέπει να κάνει είναι να επικοινωνήσει με την αντίστοιχη κεντρική τράπεζα όπου βρίσκονται οι καταθέσεις της.
Όλες οι κεντρικές τράπεζες των εκάστοτε χωρών θα πρέπει να δεχθούν να μετατρέψουν το άυλο χρήμα σε φυσικό χρήμα, στα χαρτονομίσματα που επιλέγει η τράπεζα. Αν ένας σημαντικός αριθμός τραπεζών αποφασίσει να συσσωρεύσει μετρητά, ο αριθμός των τραπεζογραμματίων σε κυκλοφορία θα εκτιναχθεί. Σήμερα βρίσκονται σε κυκλοφορία χαρτονομίσματα συνολικής αξίας 1,087 τρισ. ευρώ. Το ίδιο περίπου ποσό (988,1 δισ. ευρώ) είναι η αξία των καταθέσεων που οι τράπεζες μπορούν –θεωρητικά– να αποσύρουν από την ΕΚΤ.
Κάθε εθνική κεντρική τράπεζα τυπώνει χαρτονομίσματα, τα οποία φυλά για «ώρα ανάγκης» -και τα θέτει σε κυκλοφορία κατόπιν ειδοποίησης. Σύμφωνα με ένα Γερμανό τραπεζίτη που διερευνά το ζήτημα, είναι μάλλον απίθανο οι τράπεζες να καταφύγουν μαζικά στη λύση του «θησαυροφυλακίου». Περισσότερο, με την κίνηση αυτή οι τράπεζες έχουν μια ευκαιρία να διαμαρτυρηθούν για την πολιτική των αρνητικών επιτοκίων.
«Μπορεί να γίνει από δύο ή τρεις τράπεζες, ως μια ένδειξη ότι η μείωση των επιτοκίων έχει τα όριά της», εξηγεί ο τραπεζίτης. «Δεν πιστεύω ότι η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας θα προχωρήσει σε νέα μείωση των επιτοκίων εάν βλέπει ότι οι τράπεζες μετατρέπουν τις καταθέσεις σε χαρτονομίσματα –εξάλλου, η συσσώρευση χαρτονομισμάτων δεν συμφέρει κανέναν. Όλοι θέλουν να το αποφύγουν», καταλήγει.
