Πόσο συχνά μαθαίνουμε για μια νέα αιματοχυσία σε κάποιο σχολείο ή κολέγιο στις Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή κάποιος διαταραγμένος νέος πυροβόλησε τυφλά τους συμφοιτητές του σκοτώνοντας εν ψυχρώ δεκάδες παιδιά;
Πόσες φορές δεν έχουμε αναρωτηθεί τι περιμένουν επιτέλους οι Αμερικανοί για να περιορίσουν δραστικά την οπλοκατοχή αποτρέποντας το επόμενο μακελειό με θύμα -συνήθως- νέους ανθρώπους;
Την περασμένη Τρίτη, ο Barack Obama έβγαλε έναν από τους πιο συγκινητικούς λόγους της θητείας του. Η ομιλία ενώπιον του Κογκρέσου έκλεισε με τον Αμερικανό πρόεδρο δακρυσμένο να απευθύνει κραυγή αγωνίας: «Δεν μπορούμε να περιμένουμε».
Το θέμα συζήτησης δεν ήταν άλλο από την οπλοκατοχή. Σχεδόν έναν χρόνο πριν την αποχώρησή του από τον Λευκό Οίκο, ο Obama ρίχνει τους προβολείς στη μεγάλη «πληγή» της αμερικανικής κοινωνίας: το πρωτοφανές ποσοστό ανθρωποκτονιών από πυροβόλα όπλα που ξεπερνά το Πακιστάν και υπολείπεται ελαφρώς της Δημοκρατίας του Κονγκό.
Ο Αμερικανός πρόεδρος ζήτησε αυστηρότερους ελέγχους από τους εμπόρους των όπλων κατά την αγοραπωλησία, με ιδιαίτερη έμφαση στην ψυχική κατάσταση των υποψήφιων αγοραστών, ιδίως στις πωλήσεις όπλων σε εμπορικές εκθέσεις και μέσω Διαδικτύου, όπου υπάρχει «παραθυράκι» στην αμερικανική νομοθεσία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, το 40% των πυροβόλων όπλων σήμερα στις ΗΠΑ πωλείται χωρίς έλεγχο ιστορικού (background check) των υποψήφιων αγοραστών, καθώς μόλις ένας στους 30 Αμερικανούς που κάνουν ηλεκτρονική αγορά υποβάλλεται σε έλεγχο ποινικού μητρώου.
Οι αριθμοί που σοκάρουν δεν σταματούν εδώ. Σήμερα υπολογίζεται ότι κυκλοφορούν στις ΗΠΑ 310 εκατ. όπλα που βρίσκονται στα χέρια 82 εκατ. Αμερικανών -δηλαδή 4 όπλα ανά κάτοχο περίπου. Στην άλλη άκρη του νήματος, κάθε χρόνο σκοτώνονται 30.000 Αμερικανοί από πυροβόλο όπλο, εκ των οποίων οι 21.175 αυτοκτονούν.
Η ιστορία -της οπλοκατοχής- επαναλαμβάνεται
Αυτή, όμως, δεν είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση Obama εισηγείται τη ριζική μεταρρύθμιση της νομοθεσίας με την επιβολή αυστηρότερων ελέγχων στη διακίνηση όπλων. Το 2012, μετά τον τραγικό θάνατο 20 παιδιών και 6 εκπαιδευτικών στο σχολείο του Νιουτάουν στο Κονέκτικατ κατατέθηκε στη Γερουσία δικομματικό νομοσχέδιο για ενίσχυση των ελέγχων ιστορικού στις πωλήσεις όπλων. Η πρόταση έπεσε στο κενό, αφού καταψηφίστηκε με λίγες ψήφους διαφορά από τους αμερικανούς Γερουσιαστές.
Η ιστορία επαναλήφθηκε πριν από έναν μήνα, στις 2 Δεκεμβρίου, στην κομητεία του Σαν Μπερναντίνο, όταν ένα ζευγάρι πυροβόλησε και σκότωσε 14 ανθρώπους εισβάλλοντας στα γραφεία κοινωνικής υπηρεσίας. Ακριβώς την επόμενη ημέρα, η κυβέρνηση Obama καταθέτει νέο νομοσχέδιο που προβλέπει πιο δύσκολη την πρόσβαση στα όπλα, ιδίως για όσους έχουν εγκληματικό ιστορικό ή είναι ύποπτοι για τρομοκρατία, με την τήρηση μιας λίστας στενής παρακολούθησης (watch list).
Και πάλι όμως, η αποφασιστικότητα του Obama για μεταρρύθμιση προσέκρουσε πάνω σε 54 Γερουσιαστές, οι οποίοι ισχυρίστηκαν ότι το νομοσχέδιο υπονομεύει το δικαίωμα των «αθώων» Αμερικανών στην οπλοκατοχή.
Τα «χρυσά» κέρδη της βιομηχανίας όπλων
Αν εξακολουθεί να απορεί κανείς γιατί τα νομοσχέδια για την οπλοκατοχή δεν «περνούν» από Κογκρέσο, ας ρίξει μια ματιά στα στοιχεία για τον τζίρο της βιομηχανίας πυροβόλων όπλων και πυρομαχικών στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, τα έσοδα από τις πωλήσεις όπλων και πυρομαχικών το 2014 ανήλθε στα 13,5 δισ. δολάρια και ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης την τελευταία 5ετία υπολογίζεται σε 3,4%, διόλου ευκαταφρόνητος δεδομένης της αναιμικής ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας μετά τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση του 2008. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η αύξηση του αμερικανικού ΑΕΠ το γ' τρίμηνο του έτους διαμορφώνεται στο 2% το γ' τρίμηνο του 2015, σύμφωνα με τα αναθεωρημένα στοιχεία.
Η βιομηχανία των όπλων στις ΗΠΑ δημιουργεί, επίσης, σημαντικό αριθμό θέσεων εργασίας, ο οποίος ανήλθε σε 263.223 το 2014, από 209.750 το 2012.
Γιατί τίποτα δεν αλλάζει με την οπλοκατοχή στις ΗΠΑ;
Το βασανιστικό ερώτημα, όμως, παραμένει: Γιατί δεν μπορεί το Κογκρέσο να εγκρίνει μια πιο αυστηρή νομοθεσία για την οπλοκατοχή; Ιδίως, μάλιστα, όταν το 55% των Αμερικανών πολιτών ζητούν πιο αυστηρό καθεστώς στις πωλήσεις όπλων.
Κατά πολλούς, στον αντίποδα αυτής της αδυναμίας βρίσκεται η δύναμη της Αμερικανικής Ένωσης Οπλοκατοχής (NRA) -ένα από τα πιο πλούσια και ισχυρά lobbies στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αλήθεια είναι ότι οι υπέρμαχοι της οπλοκατοχής είναι περισσότερο αποφασισμένοι και «ταγμένοι» στο σκοπό τους: διαθέτουν πολύ περισσότερα χρήματα για να υποστηρίξουν τις εκστρατείες υπέρ της οπλοκατοχής και ασκούν σαφώς μεγαλύτερες πιέσεις στους Γερουσιαστές σε σύγκριση με τους υπέρμαχους της μεταρρύθμισης.
Οι πολέμιοι των ελέγχων στην οπλοκατοχή επικαλούνται τη «Δεύτερη τροποποίηση» (Second Amendment) και τις διατάξεις περί του «δικαιώματος στην οπλοκατοχή», οι οποίες διασφαλίζουν την απεριόριστη πρόσβαση στα όπλα. Πριν από επτά χρόνια, το Ανώτατο Δικαστήριο στις ΗΠΑ απεφάνθη ότι η απαγόρευση των περίστροφων στα σπίτια των πολιτών αντιβαίνει στη νομοθεσία.
...και όμως, κάτι αλλάζει
Έκτοτε, όμως, έχει παρατηρηθεί μια σαφής μεταστροφή στους δικαστικούς κύκλους. Στις 7 Δεκεμβρίου, το αμερικανικό Δικαστήριο απέρριψε την ακρόαση εισήγησης που αμφισβητούσε τη συνταγματικότητα ενός νόμου στο Ιλινόις ο οποίος απαγορεύει τη χρήση τουφεκιών και γεμιστήρων μεγάλης χωρητικότητας. Στην απόφαση εναντιώθηκαν μόνο δύο δικαστές, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι δικαστικές αρχές είναι «έτοιμες» να επικυρώσουν το μεταρρυθμιστικό νομοσχέδιο που το Κογκρέσο δεν έχει καταφέρει ακόμη να ψηφίσει.
Το άλλο ζήτημα που τίθεται, βέβαια, είναι κατά πόσο μια αλλαγή στη νομοθεσία μπορεί να παροπλίσει τους «τυφλούς» δολοφόνους. Ακόμη και αν οι πωλήσεις όπλων απαγορευτούν ολοσχερώς σήμερα, στα αμερικανικά σπίτια βρίσκονται πάνω από 300 εκατ. όπλα για να χρησιμοποιήσουν οι δυνητικοί δράστες μαζικών ή μη δολοφονιών.
Το success story της Αυστραλίας
Πολλοί υποστηρίζουν ότι η τήρηση μητρώου για τους κατόχους όπλων θα περιόριζε σημαντικά τις ανθρωποκτονίες. Μια άλλη καλή -και δοκιμασμένη- ιδέα είναι αυτή που εφάρμοσε η Αυστραλία, η οποία δεν περιορίστηκε μόνο στην επιβολή αυστηρότερου νομοθετικού πλαισίου.
Το 1996 προχώρησε ένα βήμα παρακάτω, υλοποιώντας μια από τις μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις στην οπλοκατοχή: κατέσχεσε τα όπλα που βρίσκονταν σε χέρια ιδιωτών. Περιττό να πούμε ότι έκτοτε, οι θάνατοι και οι αυτοκτονίες από πυροβολισμούς μειώθηκαν δραστικά –στο ένα τρίτο περίπου σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1988.
Ποιος θα «τολμήσει», όμως, να εισηγηθεί στη αμερικανική Γερουσία την κατάσχεση των όπλων από τα σπίτια των πολιτών; Μέχρι στιγμής, πάντως, κανείς δεν έχει διανοηθεί ούτε να προφέρει μια τέτοια πρόταση –σε μια χώρα όπου το «αναφαίρετο» δικαίωμα στην οπλοκατοχή υπερισχύει του θεμελιώδους δικαιώματος στη ζωή.
