Η Πολιτική Συνοχής μπροστά σε κρίσιμες αποφάσεις

Viber Whatsapp
Μοιράσου το
Η Πολιτική Συνοχής μπροστά σε κρίσιμες αποφάσεις
Αντιμέτωπες με διαδοχικές πολύ-κρίσεις (πανδημία, ενεργειακή κρίση) οι ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες καλούνται να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους. Και εν μέσω ενός διαρκούς μεταβαλλόμενου διεθνούς περιβάλλοντος αναζητούν μηχανισμούς αποτελεσματικής προσαρμογής στις εξελισσόμενες μεγα-τάσεις.

Όσο κοινότυπο και αν ακούγεται, οι επερχόμενες ευρωπαϊκές εκλογές έχουν κρίσιμο χαρακτήρα για τη μελλοντική πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντιμέτωπες με διαδοχικές πολύ-κρίσεις (πανδημία, ενεργειακή κρίση) οι ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες καλούνται να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους. Και εν μέσω ενός διαρκούς μεταβαλλόμενου διεθνούς περιβάλλοντος αναζητούν μηχανισμούς αποτελεσματικής προσαρμογής στις εξελισσόμενες μεγα-τάσεις (κλιματική κρίση, ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές και αυτοματισμός, δημογραφική συρρίκνωση).

Στον πυρήνα αυτής της προβληματικής βρίσκεται η οικονομία και ειδικότερα η θέση της Ε.Ε. έναντι του διεθνούς ανταγωνισμού. Αυτό διότι η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας υπολείπεται έναντι των άλλων μεγάλων οικονομιών. Το χάσμα της παραγωγικότητας αυξάνει, καθώς από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 η μέση αύξηση της παραγωγικότητας υστερεί συγκριτικά με την αντίστοιχη των άλλων.

Αυτονόητα, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας δεν νοείται δίχως επενδύσεις και σήμερα η Ε.Ε. υπολείπεται των ΗΠΑ και της Κίνας κατά 2% του ΑΕΠ σε παραγωγικές επενδύσεις.

Ωστόσο δεν πρέπει να κρυβόμαστε. Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» είναι ο κοινοτικός προϋπολογισμός που με τα σημερινά δεδομένα δεν φαίνεται ικανός να ανταποκριθεί σε μια φιλόδοξη Στρατηγική Ατζέντα 2024-2029 και στις νέες προτεραιότητες της Ε.Ε. (διπλή πρόκληση της πράσινης μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού, ενίσχυση της «στρατηγικής αυτονομίας», κ.ά.). Η αναζήτηση μίας νέας γενιάς ιδίων πόρων θα αποτελέσει κορυφαίο πολιτικό ζήτημα στα επόμενα έτη.

Η Πολιτική Συνοχής αναζητά τη θέση της σε αυτό το σύνθετο περιβάλλον. Η σημασία της είναι αδιαμφησβήτητη. Πέρα από τη διαχρονική συμβολή της στον οικονομικό εκσυγχρονισμό των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών, είναι το αδιόρατο νήμα που συνέχει τις τοπικές περιοχές και τους πολίτες της Ε.Ε., έκφραση αλληλεγγύης, ανάδειξης κοινών συμφερόντων και ισότιμης συμμετοχής σε ένα κοινό μέλλον. Αυτό είναι το «πνεύμα της συνοχής» που διαπνέει ήδη από την Συνθήκη της Ρώμης (1957) και την αρμονική ανάπτυξη των κοινοτήτων της Ευρώπης.

Αντίστροφα η αναπτυξιακή υστέρηση και η όξυνση των περιφερειακών ανισοτήτων ενισχύουν την απομάκρυνση των πολιτών από το ευρωπαϊκό εγχείρημα τροφοδοτώντας τη λεγόμενη «γεωγραφία της απογοήτευσης». Διαθέσιμες μελέτες αναδεικνύουν θετική συσχέτιση ανάμεσα στις οικονομικές επιδόσεις και στην αντιευρωπαϊκή και λαϊκιστική ψήφο. Είναι ενδεικτικό ότι τα μερίδια των ψήφων των ευρω-σκεπτικιστικών κομμάτων αυξήθηκαν την περίοδο 2008-2022 από το 7% στο 27%. Σήμερα μεγάλα γεωγραφικά τμήματα της Ε.Ε. βρίσκονται εγκλωβισμένα στην «αναπτυξιακή παγίδα» των ισχνών ή και μηδενικών ρυθμών ανάπτυξης επί πολλά συνεχόμενα χρόνια και νέα φαινόμενα κάνουν την εμφάνισή τους, όπως οι ενδοπεριφερειακές ανισότητες. Για τις περιοχές αυτές ο μηχανισμός της σύγκλισης φαίνεται να μην λειτουργεί αποτελεσματικά. Μετά την «περίοδο της σύγκλισης» (2001-2008) ακολούθησε η «περίοδος της απόκλισης» (Μεγάλη Κρίση) από την οποία πολλές περιφέρειες της Ε.Ε. δεν έχουν ακόμη ανακάμψει πλήρως.

Τα ζητήματα της εδαφικότητας και της τοπικότητας αναδείχτηκαν έντονα την περίοδο της πανδημίας καθώς οι επιπτώσεις υπήρξαν ασύμμετρες ακόμη και εντός των ίδιων κρατών.

Στην πρόσφατη Έκθεση Λέτα, ο Ιταλός πρώην πρωθυπουργός επισημαίνει τον καθοριστικό ρόλο της Πολιτικής Συνοχής ως αναγκαίο συμπλήρωμα της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς, προτείνοντας τη συμπλήρωση της αρχής της ελεύθερης μετακίνησης των πολιτών με αυτήν της δυνατότητας να παραμένεις στον τόπο σου, υπογραμμίζοντας έτσι την εδαφική διάσταση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

Ωστόσο κάθε δημόσια πολιτική για να παραμένει επιτυχής θα πρέπει να αλλάζει και η Πολιτική Συνοχής δεν μπορεί να αποτελέσει εξαίρεση. Η δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας πυροδότησε δικαιολογημένα μία διαδικασία αναστοχασμού αναφορικά με την Πολιτική Συνοχής. Αν και είναι σχετικά νωρίς για να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα, το κανονιστικό και διαχειριστικό πλαίσιο που διέπει το ΤΑΑ δείχνει περισσότερο ευέλικτο επιτρέποντας τη δέσμευση και διοχέτευση των πόρων με ταχύτερο και αποτελεσματικότερο τρόπο (πχ. πληρωμές στη βάση αποτελέσματος). Συνακόλουθα η συμπερίληψη (και χρηματοδότηση) μεταρρυθμίσεων στα εθνικά σχέδια του ΤΑΑ ενισχύει την εμβέλεια και την επίδραση των χρηματοδοτούμενων επενδύσεων. Θεωρούμε ότι ανεξάρτητα από την τελική έκβαση των συζητήσεων για τη δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού ενίσχυσης των δημοσίων επενδύσεων σε περιόδους κρίσεων, συνολικά η εμπειρία της λειτουργίας του ΤΑΑ προκαλεί μία σιωπηρή μεταρρύθμιση στην Πολιτική Συνοχής που θα φανεί στο νέο πλαίσιο μετά το 2027.

Σε ό,τι αφορά όμως τα ζητήματα της συνοχής δεν μπορούμε παρά να παρατηρήσουμε την «περιφερειακή τυφλότητα» που χαρακτηρίζει το ΤΑΑ, δηλαδή την έλλειψη πρόβλεψης στη φάση του σχεδιασμού του Ταμείου για τις επιπτώσεις του στις περιφέρειες. Ακόμη περισσότερο στη βάση της λειτουργίας του, ήδη ορισμένες πρώτες μελέτες παρατηρούν περαιτέρω απόκλιση ανάμεσα σε περιοχές που αδυνατούν να επωφεληθούν από τους πόρους του ΤΑΑ.

Την άνοιξη του 2025 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να δημοσιοποιήσει τις προτάσεις επί των οποίων θα ξεκινήσει η διαπραγμάτευση για το νέο Πολυετές δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2028-2034 καθώς και την Πολιτική Συνοχής μετά το 2027. Η Ελλάδα έχει απόλυτο συμφέρον να υποστηρίξει μία νέα και επαρκώς χρηματοδοτούμενη Πολιτική Συνοχής. Οι απόλυτα θετικές επιδόσεις της χώρας τα τελευταία χρόνια στην αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων αποτελούν το καλύτερο επιχείρημα υπέρ της μελλοντικής ενδυνάμωσης της περιφερειακής πολιτικής της Ε.Ε.

Σε αυτό το πλαίσιο, διατυπώνουμε τρεις παρατηρήσεις για την μελλοντική κατεύθυνση της Πολιτικής Συνοχής:

Πρώτον, είναι κρίσιμο να αναδειχτεί η παραγκωνισμένη αρχή της εδαφικής δικαιοσύνης. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) σημειώνει στο πρόγραμμά του (EPP 2024 Manifesto) τη σημασία της Πολιτικής Συνοχής, επισημαίνοντας τη θετική επίδρασή της στην ενιαία αγορά, διακηρύσσοντας την προτεραιότητα στον περιορισμό των οικονομικών, κοινωνικών και εδαφικών ανισοτήτων και προτείνοντας την αξιολόγηση των τοπικών/περιφερειακών επιπτώσεων κάθε νέου ευρωπαϊκού νομοθετήματος.

Δεύτερον, είναι αναγκαία μία θαρραλέα απλούστευση του εφαρμοστικού πλαισίου της Συνοχής στην κατεύθυνση της ευελιξίας, πολλές όψεις του οποίου είναι πλέον ξεκάθαρα αντιπαραγωγικές (όπως πχ. η λεγόμενη «έκρηξη των ελέγχων» και τα διαφορετικά επίπεδα εγκρίσεων). Πλήθος προτάσεων έχουν ήδη διατυπωθεί και αναζητούν πολιτική υποστήριξη (πχ. ενοποίηση Ταμείων, εισαγωγή του κανόνα «για κάθε θέσπιση, μία κατάργηση», κ.ά.).

Τρίτον, παρατηρούμε ότι συχνά από την Πολιτική Συνοχής αδυνατούν να επωφεληθούν οι περιοχές που την έχουν περισσότερο ανάγκη. Αυτό διότι αδυνατούν να αξιοποιήσουν τους διαθέσιμους πόρους λόγω έλλειψης διαχειριστικής επάρκειας ή αδύναμων θεσμών. Η επόμενη Πολιτική Συνοχής πρέπει να προβλέπει πόρους (μέσω στοχευμένης τεχνικής βοήθειας αλλά και αιρεσιμοτήτων) για την ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας των δικαιούχων των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων.

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, η Πολιτική Συνοχής (πρέπει να) έχει μέλλον. Αυτό είναι ένα από τα κορυφαία ζητήματα που κρίνονται στους συσχετισμούς που θα προκύψουν μετά τις ευρωεκλογές.

Ακολουθήστε το insider.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

Όλες οι ειδήσεις

23:53

Μ. Ανατολή: Ποια είναι η μειονότητα των Δρούζων που μάχονται με τον συριακό στρατό

23:46

Ρωσία: Διαβατήριο πήρε Αμερικανός που βοήθησε σε πλήγμα κατά ουκρανικών στρατευμάτων

23:33

Νέο deal «μαμούθ» μεταξύ Μάντσεστερ Σίτι και Puma - Πάνω από 1,15 δισ. ευρώ ως το 2035

23:25

Κώτσηρας: Μειώνουμε τη γραφειοκρατία, βελτιώνουμε την καθημερινότητα πολιτών και επιχειρήσεων

23:17

Wall Street: Νέο ρεκόρ o Nasdaq δια χειρός Nvidia, απώλειες 1% ο Dow Jones

23:00

Βορίδης για ΟΠΕΚΕΠΕ: «Οι αιτιάσεις των άλλων κομμάτων δικαιώνουν πλήρως τη θέση της ΝΔ»

22:47

Απώλειες για το πετρέλαιο την Τρίτη μετά το κινεζικό ΑΕΠ

22:35

Βρετανία: Ακτιβιστές έριξαν βαν στον φράχτη αμυντικής βιομηχανίας στο Εδιμβούργο - 3 συλλήψεις

22:26

DW: Αντέχουν οι χρεωμένοι του ΝΑΤΟ τις υπέρογκες δαπάνες;

22:13

Κλήρωση Τζόκερ 15/7/2025: Νέο τζακ ποτ - Πάνω από 13 εκατ. ευρώ την Πέμπτη

22:00

ΕΕ: Νέες κυρώσεις στη Μολδαβία για την αντιμετώπιση της ρωσικής επιρροής ενόψει των εκλογών

21:50

Κλήρωση Eurojackpot 15/07/25: Τα αποτελέσματα και οι αριθμοί που κερδίζουν

21:38

Ήπια πτώση για τον χρυσό μετά την ενίσχυση του δολαρίου

21:33

Ρούτε: Κίνα, Ινδία και Βραζιλία θα πληγούν αν συνεχίσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο

21:25

Η ΕΤΑΔ παραχώρησε στην Περιφέρεια Αττικής το κλειστό του Tae Kwon Do στο Φάληρο

21:12

ΑΑΔΕ: Διετής σφράγιση πρατηρίου καυσίμων στην Αργυρούπολη λόγω νοθείας

20:59

ΗΠΑ: Δασμούς 19% στις εισαγωγές από την Ινδονησία ανακοίνωσε ο Τραμπ μετά το εμπορικό deal

20:48

Βρετανία: Ρωσία, Ιράν και Κίνα εντείνουν την κακόβουλη δράση τους στη χώρα

20:24

Τραμπ: Ο Ζελένσκι δεν πρέπει να βάλει στο στόχαστρο τη Μόσχα

20:16

H Τσεχία δεν θα ενταχθεί στο πρόγραμμα αγοράς όπλων για την Ουκρανία

20:04

Πυροσβεστική: 58 αγροτοδασικές πυρκαγιές το τελευταίο 24ωρο σε όλη τη χώρα

20:00

Ο κινεζικός δράκος μπορεί να ξεμείνει από «καύσιμα»: Ισχυρό ΑΕΠ αλλά αδύναμη εσωτερική ζήτηση

19:45

ΠΑΣΟΚ: Κατέθεσε το αίτημα προανακριτικής για τους Βορίδη - Αυγενάκη

19:42

ΕΕ: Η Σλοβακία μπλόκαρε με βέτο την έγκριση του 18ου πακέτου κυρώσεων στη Ρωσία

19:30

Μητσοτάκης: «Από σήμερα, για όλα τα θέματα υγείας έχουμε μόνο έναν αριθμό»

19:27

Ευρωαγορές: Πτώση στον απόηχο δασμών και πληθωρισμού ΗΠΑ - «Βουτιά» 7,5% για την Ericsson

19:22

Ισραήλ: Ο στρατός διασφαλίζει την επιστροφή των Δρούζων που διέσχισαν τα σύνορα προς τη Συρία

19:15

Το Euro 2025 στην Ελβετία «σπάει» ταμεία και δίνει συνολική ώθηση στο ποδόσφαιρο

19:02

Ευρ. Συμβούλιο: Κυρώσεις σε πέντε Ρώσους δικαστές για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων

18:48

Τσάφος: Δέσμη παρεμβάσεων για τις ρευματοκλοπές και τις ληξιπρόθεσμες οφειλές

gazzetta
gazzetta reader insider insider