Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζει ο Ελληνικός Αγροτικός Τομέας;

Ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα αποτελεί μια σημαντική πτυχή της οικονομίας, αλλά αντιμετωπίζει και μία σειρά προκλήσεων που εμποδίζουν την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητά του. Αυτές οι προκλήσεις εκτείνονται από δημογραφικά ζητήματα έως έλλειψη επενδύσεων και τεχνολογικών καινοτομιών. 

Ας δούμε μερικά από τα σημαντικότερα προβλήματα που αφορούν τον Αγροτικό Τομέα στην Ελλάδα:

Η Γήρανση του Αγροτικού Πληθυσμού

Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ελληνικός αγροτικός τομέας είναι η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού. Η πλειονότητα των αγροτών είναι άνω των 55 ετών, κάτι που σημαίνει ότι η ανάγκη για νέα εργατικά χέρια και καινοτόμες ιδέες είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Η αλήθεια είναι πως ανά δύο ή τρία χρόνια μέσω του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) προκηρύσσονται προγράμματα για την ενίσχυση των νέων που θέλουν να ασχοληθούν με τη γεωργία ή και την κτηνοτροφία (Πρόγραμμα Νέων Αγροτών), ωστόσο φαίνεται πως αυτό δεν είναι αρκετό. Πάντως, εντός των επόμενων εβδομάδων αναμένεται η πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για το επόμενο πρόγραμμα νέων αγροτών, το οποίο θα μπορεί να χρηματοδοτήσει μια γεωργική ή και κτηνοτροφική εκμετάλλευση από 30.000€ έως και 42.500€. 

Κλιματική Αλλαγή

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια σοβαρή απειλή για την αγροτική παραγωγή, καθώς η συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων αυξάνεται. Φαινόμενα όπως ο Daniel και Elias αλλά και πιο συνηθισμένα φαινόμενα ανά τον κόσμο, όπως ξηρασίες και πλημμύρες μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρές απώλειες παραγωγής και να αυξήσουν τα κόστη λειτουργίας. Για το λόγο αυτό γίνεται πολύ μεγάλη συζήτηση για την αλλαγή του πλαισίου λειτουργείας και ασφάλισης των ελληνικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων από τον ΕΛΓΑ ή ενδεχομένως και από ιδιώτες. 

Μικρό Μέγεθος Αγροκτημάτων

Στη χώρα μας έχουμε πολυτεμαχισμένες αγροτικές εκμεταλλεύσεις, με πολλά μικρά αγροκτήματα από τα οποία συνήθως δύσκολα υιοθετούνται σύγχρονες μέθοδοι καλλιέργειας, με αποτέλεσμα να μειώνεται η παραγωγικότητα. Ταυτόχρονα σε μια γεωργική εκμετάλλευση, η οποία αποτελείται από πολλά αγροτεμάχια το κόστος παραγωγής αυξάνεται σημαντικά και δεν δημιουργούνται οικονομίες κλίμακας. 

Έλλειψη Επενδύσεων

Η χαμηλή επενδυτική δραστηριότητα στον αγροτικό τομέα εμποδίζει τον εκσυγχρονισμό των υποδομών και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, αφήνοντας τους αγρότες πίσω στον ανταγωνισμό. Μπορεί το ΠΑΑ να επιδοτεί επενδύσεις στον γεωργικό τομέα και μάλιστα με σημαντικά ποσά μέσω των γνωστών στους αγρότες σχεδίων βελτίωσης, προγραμμάτων μεταποίησης, ακόμα και μέσω του Αναπτυξιακού νόμου, ωστόσο δεν υπάρχει μια κατεύθυνση σχετικά με τις επενδύσεις αυτές. Το αποτέλεσμα αυτών των επενδύσεων είναι η δημιουργία πολύ υψηλών αποσβέσεων, σχετικά με τους παραγόμενους τζίρους. Με απλά λόγια, σε πολλές γεωργικές εκμεταλλεύσεις μπορεί να συναντήσει κανείς αχρείαστα ή και αχρησιμοποίητα μηχανήματα. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο αυτό περιορίζεται όσο ανεβαίνει το γνωσιακό επίπεδο των αγροτών. 

Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές και Περιορισμένη Πρόσβαση σε Αγορές

Οι αγρότες αντιμετωπίζουν αθέμιτο ανταγωνισμό και δυσκολίες στη διάθεση των προϊόντων τους σε ικανοποιητικές τιμές, ενώ η περιορισμένη πρόσβαση σε νέες αγορές δυσχεραίνει την εξωστρέφεια τους. Ο νόμος της προσφοράς και ζήτησης λειτουργεί στον αγροτικό κλάδο πολύ περισσότερο από πολλούς άλλους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας. Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι είναι σημαντικά περισσότεροι από τους αντίστοιχους μεσάζοντες ή τα τελικά σημεία πώλησης, με αποτέλεσμα η αγορά να λειτουργεί ολιγοπωλιακά ή και σε σπανιότερες περιπτώσεις σχεδόν μονοπωλιακά. Ταυτόχρονα πολλά γεωργικά προϊόντα που είναι χρηματιστηριακά δεν ελέγχονται από την ελληνική αγορά αλλά από την παγκόσμια αγορά. 

Γραφειοκρατία και Διοικητικές Δυσκολίες

Περίπλοκες διαδικασίες και γραφειοκρατία καθυστερούν την υλοποίηση έργων και την ανάπτυξη, ενώ η έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων περιορίζει την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες. Τα τελευταία δύο χρόνια δε, με την εφαρμογή της Νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) από 1/1/2023 αυτή η γραφειοκρατία ενισχύθηκε πολύ περισσότερο και δημιούργησε προβλήματα στις πληρωμές αγροτικών ενισχύσεων με μεγάλες καθυστερήσεις σε πολλούς τομείς αυτών, οι οποίες κρατούν μέχρι και σήμερα που γράφεται αυτό το άρθρο. 

Πάντως, παρά τα προβλήματα, οι ευκαιρίες για ανάπτυξη και βελτίωση είναι πολλές. Η υιοθέτηση σύγχρονων μεθόδων καλλιέργειας, η στόχευση παραγωγής ποιοτικών προϊόντων, η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των αγροτών και η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική ανάπτυξη του Ελληνικού Αγροτικού Τομέα, ανοίγοντας νέους δρόμους για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που προσφέρει η σύγχρονη εποχή. Το κράτος πρέπει και οφείλει να σταθεί δίπλα στον πρωτογενή τομέα.