Η ανάγκη για ανεύρεση νέων τρόπων, προκειμένου να περιοριστούν οι δαπάνες υγείας, οι οποίες βρίσκονται στα… ύψη και συνεχίζουν να αυξάνονται, αναδείχθηκε κατά τη διάρκεια του 6ου Επιστημονικού Συνεδρίου για την Μείωση της βλάβης από τον καπνό, που διοργάνωσε η SCOHRE (Ιnternational Association on Smoking Control & Harm Reduction), στην Αθήνα.
Σήμερα, για την υγειονομική περίθαλψη δαπανώνται παγκοσμίως 11.766.710 δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί στο σύνολο των εκπαιδευτικών και στρατιωτικών δαπανών. Παρόλα αυτά, η υγειονομική περίθαλψη παραμένει η πιο υποχρηματοδοτούμενη φροντίδα στον κόσμο. Το κάπνισμα αποτελεί μία βασική αιτία μη μεταδοτικών νοσημάτων, με το συνολικό κόστος που αποδίδεται σε αυτό να ανέρχεται σε σχεδόν 2% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με στοιχεία των αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), το 2018, στις Ηνωμένες Πολιτείες, το κάπνισμα κόστισε περισσότερα από 600 δισ. δολάρια. Από αυτά, τα 240 δισ. δαπανήθηκαν για τη θεραπεία ασθενειών σχετιζόμενων με το κάπνισμα, τα 185 δισ. προέρχονται από την απώλεια παραγωγικότητας εξαιτίας ασθενειών και καταστάσεων που σχετίζονται με το κάπνισμα και τα 180 δισ. από πρόωρους θανάτους, ενώ τα 7 δισ. από απώλεια παραγωγικότητας, λόγω πρόωρου θανάτου εξαιτίας της έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα.
Στις οικονομικές διαστάσεις του καπνίσματος, αναφέρθηκε ο Καθηγητής Andrzej Fal, πρόεδρος στην Εταιρεία Δημόσιας Υγείας της Πολωνίας.
Βάσει στοιχείων που παρουσίασε, στα μη μεταδοτικά νοσήματα οφείλεται το 90% των πρόωρων θανάτων και το 60% των δαπανών για θεραπεία. Το 38% των ισχαιμικών καρδιοπαθειών αποδίδεται στο κάπνισμα, όπως και το 30% των εγκεφαλικών επεισοδίων, το 79% των καρκίνων του πνεύμονα/βρόγχου και το 63% της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας. Εάν η κοινωνία κατάφερνε να εξαλείψει το κάπνισμα, η επιβάρυνση στη δημόσια υγεία και στην οικονομία θα μειωνόταν κατά 50%.
Η αποτελεσματικότερη επένδυση στη μελλοντική υγεία
Σύμφωνα με τον καθηγητή η πρόληψη –μέσω της υιοθέτησης αλλαγών στον τρόπο ζωής, μείωσης των συμπεριφορικών παραγόντων κινδύνου και μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα- αποτελεί την πλέον αποτελεσματική επένδυση στη μελλοντική υγεία του πληθυσμού.
Ωστόσο, όπως ο ίδιος επεσήμανε, υπάρχει μια φαινομενική σύγκρουση συμφερόντων, η οποία έχει δημιουργηθεί λόγω των προσπαθειών για διακοπή του καπνίσματος. Οι προσπάθειες αυτές από τη μία οδηγούν σε μείωση των άμεσων και έμμεσων δαπανών ιατρικής περίθαλψης μακροπρόθεσμα, αλλά από την άλλη μειώνουν κατά πολύ τα έσοδα που εισπράττονται άμεσα από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης και τον ΦΠΑ. Ειδικότερα, παρότι οι δαπάνες για την ιατρική περίθαλψη υπερβαίνουν τα έσοδα από φόρους σε τσιγάρα και αλκοόλ, η εξοικονόμηση στα συστήματα υγείας αποτυπώνεται σε ορίζοντα 10-15 ετών, ενώ τα έσοδα από τους φόρους εισπράττονται άμεσα.
«Προκειμένου να μπορέσουμε να βάλουμε τέλος στην πανδημία του καπνίσματος και τις επιπτώσεις της στην οικονομία και την υγεία, θα πρέπει αφενός να συγκεντρωθούν πόροι για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων πρωτογενούς πρόληψης, αφετέρου να υιοθετηθεί ένα ρυθμιστικό πλαίσιο “λιγότερης βλάβης, λιγότερων φόρων”, που θα ορίζει δηλαδή υψηλή φορολόγηση στα περισσότερο βλαβερά προϊόντα και χαμηλή φορολόγηση στα λιγότερο βλαβερά προϊόντα», ανέφερε ο καθηγητής.
Το παράδειγμα της Σουηδίας
Το 2021 υπήρχαν 1,1 δισεκατομμύρια καπνιστές σε όλο τον κόσμο και το 2023 έχουν αυξηθεί σε 1,3 δισεκατομμύρια. Αν και αναγνωρίζει ότι η αύξηση αυτή ενδεχομένως να οφείλεται στην αύξηση του πληθυσμού, ο καθηγητής εξέφρασε την πεποίθηση ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χάνει τον πόλεμο κατά του καπνίσματος, καθώς εμμένει στις απαγορεύσεις, χωρίς να εντάσσει στις οδηγίες του τα προϊόντα μείωσης της βλάβης από τον καπνό. Με αυτόν τον τρόπο, ωστόσο, στερεί την υποστήριξη προς τους καπνιστές που θέλουν να διακόψουν το κάπνισμα, αλλά δεν καταφέρνουν να πετύχουν το στόχο τους.
Συνηγορώντας υπέρ της θέσης του, ο Dr Fall αναφέρθηκε στο παράδειγμα χωρών όπως η Σουηδία και η Νέα Ζηλανδία, οι οποίες έχουν ακολουθήσε πιο ρεαλιστικές πολιτικές, με έμφαση στην υποστήριξη των καπνιστών και όχι σε οριζόντια περιοριστικά μέτρα. Ειδικότερα, η Σουηδία παρέχει στους καπνιστές εναλλακτικές επιλογές, καθιστώντας τα προϊόντα μείωσης της βλάβης προσβάσιμα, αποδεκτά και οικονομικά προσιτά, αντί να εφαρμόζει τις ίδιες απαγορεύσεις με αυτές στα τσιγάρα. Η προσπάθεια πλαισιώνεται με εκπαίδευση καθώς και μέτρα ελέγχου του καπνού.
Κατά την τελευταία 15ετία, το ποσοστό των καπνιστών στη σκανδιναβική χώρα μειώθηκε από το 15% στο 5,6%, με αποτέλεσμα να έχει προβάδισμα 17 χρόνων στην επίτευξη των στόχων μείωσης του καπνίσματος, σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε..
«Οι χώρες θα πρέπει να ορίσουν ομάδες ειδικών, οι οποίοι θα κάνουν ανασκόπηση των δεδομένων σχετικά με τη μείωση της βλάβης και όχι να απορρίπτουν κάτι το οποίο δεν γνωρίζουν», τόνισε ο καθηγητής.
