Η κοινωνική «κατοικία» και το ευρωπαϊκό παράδειγμα

Το υψηλό κόστος στέγης απασχολεί όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, χώρες όπως η Γερμανία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Κύπρος, φαίνεται να υιοθετούν ή/και να εφαρμόζουν μέτρα και πολιτικές με στόχο να αναχαιτίσουν την ραγδαία αύξηση του κόστους στέγασης ήδη από το 2018-2019.

Επισήμανση για τη ραγδαία αύξηση των ενοικίων στη χώρα μας έκανε το ΔΝΤ το καλοκαίρι του 2021, ενώ, η Eurostat το 2019, κατατάσσει την Ελλάδα πρωταθλήτρια στο κόστος στέγασης (συμπεριλαμβάνονται λογαριασμοί κοινής ωφελείας, κοινόχρηστα κλπ.) στην Ε.Ε. Αναφέροντας ότι,  το 62,1% των ενοικιαστών στη χώρα μας δαπανούσαν άνω του 50% του εισοδήματος τους για το κόστος στέγασης. Το αντίστοιχο ποσοστό ενοικιαστών στη Ρουμανία ήταν 29,4%,στην Ισπανία 26,2%,στη Βουλγαρία 24,2%, στη Πορτογαλία 14,5%, στην Γερμανία 10%, στη Γαλλία 8,6% και στη Κύπρο μόλις 4,4%.

Εν έτη 2021, το κόστος στέγασης για μια οικογένεια άγγιξε ακόμη και έναν ολόκληρο μισθό, με τις ζητούμενες τιμές μίσθωσης να καταγράφουν συσσωρευτική αύξηση ακόμη και 25% από το 2018, ενώ υπάρχουν περιοχές που τα ζητούμενα μισθώματα καταγράφουν αυξήσεις που αγγίζουν και το 35%-50%.

Η έλλειψη στεγαστικής πολιτικής στην Ελλάδα χρονολογείται από το 2012 μετά την κατάργηση του Οργανισμού Εργατικής κατοικίας (ΟΕΚ) και Εργατικής Εστίας (ΟΕΕ) λόγω μνημονικής υποχρέωσης.

Η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να μελετά τη δωρεάν παραχώρηση χρήσης 10.000 δημόσιων ακινήτων, σε νέα και ευάλωτα οικονομικά νοικοκυριά προκειμένου να στήσουν την οικογένειά τους σταδιακά από τα μέσα του 2022. Κριτήρια το χαμηλό εισόδημα, την ηλικία και τη μη ύπαρξη περιουσιακών στοιχείων. Στο πλαίσιο αυτό, η χώρα μας θα μπορούσε να θεσμοθετήσει μια σειρά από πρόσθετα μέτρα για την αντιμετώπιση του κοινωνικού προβλήματος της στέγασης. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να προωθήσει φορολογικά μέτρα για μακροχρόνιες μισθώσεις άνω των 5 ετών με προοδευτική φορολογική απαλλαγή για τα εισοδήματα που λαμβάνονται από τον ιδιοκτήτη, ενώ τα ίδια κίνητρα θα μπορούσε να προωθήσει και για τους ιδιοκτήτες των ακινήτων που θα ανανεώσουν εντός του 2022 τη μισθωτική σύμβαση στον ίδιο εκμισθωτή με την αναπροσαρμογή του ενοικίου ανά έτος να ρυθμίζεται με βάση τον πληθωρισμό. Παράλληλα, θα μπορούσε να προτείνει και φορολογικές εκπτώσεις στους ιδιοκτήτες που μειώνουν τα ενοίκια τους ένα μέτρο που μελετά ήδη η Ισπανία. Επίσης θα μπορούσε να διαχειριστεί ακίνητα που ανήκουν ιδιοκτησιακά στην τοπική αυτοδιοίκηση ή άλλους φορείς και να προσφέρονται για εκμίσθωση με ευνοϊκούς όρους σε οικογένειες ενοικιαστών με χαμηλά εισοδήματα. Προς αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσαν κάλλιστα να αξιοποιηθούν και τα αδήλωτα ακίνητα – αγνώστου ιδιοκτήτη που περιέρχονται στο Ελληνικό Δημόσιο, μετά το πέρας όλων των προθεσμιών δήλωσης και δικαστικής τους διεκδίκησης. Τα  ακίνητα αυτά, σε συνεργασία με τους οικείους Δήμους, οι οποίοι γνωρίζουν θα μπορούσαν να τα αξιοποιήσουν πλήρως τα αστικά ακίνητα για τις ευπαθείς οικονομικά ομάδες.

Τα μέτρα που υιοθετούν ή/και εφαρμόζουν χώρες της Ε.Ε

Κύπρος: Πρόγραμμα Δημιουργίας Οικιστικών Μονάδων από ΚΟΑΓ (Κυπριακό Οργανισμό Αναπτύξεως Γής). Εισαγωγή Πολεοδομικών Κινήτρων και Εργαλείων για παραγωγή προσιτής κατοικίας και δημιουργία αγοράς προσιτού ενοικίου.

Ισπανία: Το 2019 επέβαλε την παραμονή του ενοικιαστή μέχρι τη λήξη του συμβολαίου ακόμα και στη περίπτωση που το ακίνητο έχει πουληθεί. Η ελάχιστη διάρκεια του μισθωτηρίου συμβολαίου αυξήθηκε από τα 3 στα 5 χρόνια. Παράλληλα, ανακοίνωσε μέτρα στήριξης ενοικίου ύψους 250€/μήνα για 2 έτη, για νέους κάτω των 30 ετών εάν κερδίζουν λιγότερα από 1.977€/μήνα. Πρόταση που συνοδεύετε μαζί με ένα ευρύτερο νομοσχέδιο ύψους 2 δις.€ που συμπεριλαμβάνει και φορολογικές εκπτώσεις για τους ιδιοκτήτες που μειώνουν τα ενοίκια τους. 

Γερμανία: Τον Απρίλιο του 2021, το ανώτατο δικαστήριο της Γερμανίας έκρινε ότι το ανώτατο όριο που επέβαλε η τοπική κυβέρνηση στις τιμές των ενοικίων το 2020, ήταν αντισυνταγματικό και άκυρο. H τοπική κυβέρνηση του Βερολίνου, αποφάσισε να αγοράσει περίπου 14.750 διαμερίσματα έναντι 2,46 δισ.€ για να λύσει το θέμα των υψηλών τιμών των ακινήτων.

Πορτογαλία: To 2018 ενέκρινε νόμο για την στέγαση στον οποίο, τα άτομα άνω των 65 ετών, ή τα άτομα με 60% αναπηρία, δεν μπορούν να εκδιωχθούν από την κατοικία τους, εάν διαμένουν περισσότερα από 15 έτη. Απαγόρευσε τις συμβάσεις διάρκειας μικρότερης των 12μηνών με δικαίωμα αυτόματης ανανέωσης για 3χρόνια εάν το επιθυμεί ο ενοικιαστής. Προώθησε φορολογικά μέτρα για μακροχρόνιες μισθώσεις με προοδευτική φορολογική απαλλαγή για τα εισοδήματα που λαμβάνονται από τον ιδιοκτήτη.

Βιέννη: Σήμερα, από τα 1,8 εκατ. κατοίκους που έχει η πόλη, το 62% ζει σε κατοικίες κοινωνικών εισοδημάτων, σύμφωνα με το Δημοτικό Συμβούλιο. Παράλληλα, έχει προγραμματίσει να χτίσει επιπλέον 4.000 δημοτικά διαμερίσματα. Περίπου 500.000 άνθρωποι ζουν σε αυτά με καθαρή τιμή 5,58€ ανά τ.μ. Επιπλέον, υπάρχουν 200.000 επιδοτούμενες συνεταιριστικές κατοικίες ή κατοικίες με επιδοτούμενο ενοίκιο και ανήκουν στην ομοσπονδία περιορισμένων εισοδηματικών κατοικιών και κοστίζουν κατά μέσο όρο 512,40€ το μήνα.  Αξίζει να αναφέρουμε ότι στη Βιέννη για μια επιδοτούμενη κατοικία το όριο του ετησίου εισοδήματος είναι στις 42.000 € κατ' άτομο

Ολλανδία: Η ολλανδική κυβέρνηση για να αποφύγει την επιβολή μέτρων ελέγχου των ενοικίων, έχει θέσει ως στόχο να κατασκευαστούν 1 εκατ. διαμερίσματα μέχρι το 2030.

Η παροχή της στέγης αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας και υπάγεται στον τομέα της κρατικής κοινωνικής πολιτικής.