Καθώς ξεκινά σήμερα η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ, με βασικό ζητούμενο την αύξηση των αμυντικών δαπανών των χωρών-μελών, η επικεφαλής οικονομολόγος της ING εμφανίζεται επιφυλακτική ως προς τη θετική επίδραση των αυξημένων δαπανών στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ.
Σε ανάλυσή της η Marieke Blom σημειώνει ότι τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά θα επωμιστούν σημαντικό κόστος και ο μόνος τρόπος για να μετριαστούν οι συνέπειες από μια τέτοια δραστική αλλαγή είναι η στενότερη συνεργασία μεταξύ των χωρών-μελών της ΕΕ, μεταξύ άλλων με κοινές αμυντικές προμήθειες και κοινή έκδοση χρέους.
Σύμφωνα με την ING, η αύξηση των αμυντικών δαπανών στην Ευρώπη θα έχει κάποιες θετικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία, που όμως θα κινηθούν σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, κοντά στο 0,3%. Και ο βασικός λόγος είναι ότι το υψηλό ποσοστό εισαγωγών στον κλάδο, το οποίο αυξάνει τον κίνδυνο υποκατάστασης της εγχώριας κατανάλωσης με εισαγόμενα αγαθά.
Όπως εξηγεί στην ανάλυσή της η Blom, οι αμυντικές δαπάνες περιλαμβάνουν δαπάνες για προσωπικό, υποδομές και εξοπλισμό. Εκτιμά ότι το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης των αμυντικών δαπανών θα κατευθυνθεί σε εξοπλιστικά προγράμματα, καθώς οι επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα ήταν χαμηλές εδώ και καιρό. Επισημαίνει ωστόσο ότι η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία παραμένει μικρή, καθώς το 2024 αντιπροσώπευε μόλις το 0,5% της συνολικής βιομηχανικής παραγωγής στην ΕΕ, και η μεγέθυνσή της θα απαιτήσει χρόνο.
Ο λογαριασμός στα ευρωπαϊκά νοικοκυριά
«Είναι σαν να διπλασιάζεται το ασφάλιστρο του σπιτιού σας. Ή, για να το πούμε αλλιώς, οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον διατεθειμένες να πληρώνουν μεγάλο μέρος του κόστους και εξαναγκάζουν την Ευρώπη να καλύψει το κενό» εξηγεί η Blom.
Όπως λέει, υπάρχουν δύο επιλογές: είτε αυτά τα χρήματα δεν θα δαπανηθούν για την υγειονομική περίθαλψη, την κοινωνική ασφάλιση ή την παιδεία, άρα θα υπάρξουν περικοπές σε αυτούς τους τομείς, είτε θα προέλθουν από υψηλότερη φορολογία, με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να έχουν λιγότερο διαθέσιμο εισόδημα. «Στην πράξη, πιθανότατα θα πρόκειται για έναν συνδυασμό και των δύο. Σε κάθε περίπτωση, τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά θα πληρώσουν τον λογαριασμό».
«Αυτό δε σημαίνει ότι οι δαπάνες δεν πρέπει να γίνουν» σχολιάζει η οικονομολόγος της ING, «είναι σαφές ότι η μη ενίσχυση της άμυνας θα είχε πολύ υψηλότερο κόστος. Όπως και με την ασφάλειά μας, απλώς πρέπει να πληρώσουμε. Αυτό που με εκπλήσσει είναι ότι το τίμημα που θα πληρώσει η Ευρώπη για την άμυνα υποβαθμίζεται στις ειδήσεις σε σχέση με τον εμπορικό πόλεμο, ενώ οι επιπτώσεις στα νοικοκυριά θα είναι σαφώς μεγαλύτερες».
Η ίδια εξηγεί ότι η αμερικανική ζήτηση για ευρωπαϊκά αγαθά αντιστοιχεί στο 2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ και το βραχυπρόθεσμο κόστος του εμπορικού πολέμου είναι μικρότερο του 1% του ΑΕΠ, επηρεάζοντας τις θέσεις εργασίας και την αγοραστική δύναμη. Από την άλλη, οι αυξημένες αμυντικές δαπάνες επηρεάζουν τα νοικοκυριά μέσω επιδείνωσης των δημόσιων υπηρεσιών, της κοινωνικής πρόνοιας ή μέσω αυξημένων φόρων, αλλάζοντας τη δομή της οικονομίας μεσοπρόθεσμα. Αυτή η τάξη μεγέθους, δηλαδή επαναλαμβανόμενες δαπάνες 1,5%-3% του ΑΕΠ, είναι πολύ μεγαλύτερη πρόκληση.
Αναγκαία η συνεργασία
Για να μετριαστούν οι συνέπειες από την αύξηση των αμυντικών δαπανών, η Blom προτείνει κοινές προμήθειες αμυντικού υλικού ώστε, μέσα από οικονομίες κλίμακας, να προκύψει εξοικονόμηση 18-57 δισ. ευρώ ετησίως.
Ταυτόχρονα, ο κοινός δανεισμός θα μειώσει το μέσο κόστος χρηματοδότησης. Αυτό θα είναι κρίσιμο τα πρώτα χρόνια, αλλά και μακροπρόθεσμα, καθώς η επανάληψη της κοινής έκδοσης χρέους μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για ευρύτερες συζητήσεις γύρω από τα οφέλη ενός κοινού ευρωπαϊκού χρέους, δηλαδή μείωση του κόστους δανεισμού για ολόκληρη την οικονομία.
Τέλος, η Ευρώπη πρέπει να μπορεί να παράγει ολοένα και περισσότερο αμυντικό υλικό εντός ΕΕ. Αυτό θα έχει δύο βασικά οφέλη: πρώτον, τα χρήματα θα παραμένουν εντός της Ένωσης, μειώνοντας το μερίδιο των εισαγωγών και ενισχύοντας τους ευρωπαίους κατασκευαστές και, δεύτερον, θα υπάρξει διάχυση τεχνογνωσίας εντός ΕΕ. Η Blom σημειώνει επίσης ότι η άμυνα είναι ένας τομέας με αυξημένη Έρευνα & Ανάπτυξη (R&D). Οι επενδύσεις σε R&D και AI μπορούν να ενισχύσουν την παραγωγικότητα και, μακροπρόθεσμα, το εισόδημα των ευρωπαϊκών νοικοκυριών.
Ο συνδυασμός κοινών προμηθειών, κοινού δανεισμού, ευρωπαϊκής παραγωγής και υψηλότερων δαπανών για R&D μπορεί να αντισταθμίσει σημαντικό μέρος του κόστους για τους Ευρωπαίους.
