Οι τρεις περίοδοι του Ευρώ και ο «αρραβώνας» με το χρέος

Η ταχύτητα με την οποία «ωριμάζει» το Ευρώ έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο στην νομισματική ιστορία. 

Η διαδικασία για την εγκυμοσύνη του ενιαίου νομίσματος άρχισε με την υπογραφή της Συμφωνίας στο Μάαστριχτ τον Νοέμβρη του 1992, πριν 30 χρόνια. 

Το 1999 ήταν ήδη έτοιμο να λειτουργήσει με την λογιστική μορφή του ECU και το 2002, πριν από δύο δεκαετίες «γεννήθηκε» μέσα από τα ATM των χωρών μελών της Ευρωζώνης. 

Η Συμφωνία του Μάαστριχτ και το αυστηρό Σύμφωνο Σταθερότητας αποτελούσαν την εγγύηση της αξίας του για τις διεθνείς αγορές. 

Ποτέ ένα τόσο νέο νόμισμα δεν αναγνωρίσθηκε τόσο γρήγορα με αποτέλεσμα να εκτιναχθεί σαν συναλλαγματική αξία στις διεθνείς συναλλαγές. 

Και μέχρι το 2008, την κατάρρευση της Lehman Brothers, για την οποία η Ευρωζώνη και η ΕΚΤ δήλωναν ότι δεν τους αφορά, το «νεαρό» Ευρώ εξακολουθούσε να αξιώνει ακόμα και την δεύτερη μετά το δολάριο θέση στο διεθνές νομισματικό σύστημα. 

Κάπου εκεί όμως τα πράγματα άλλαξαν και άλλαξαν με βίαιο τρόπο. Η διεθνής τραπεζική κρίση, όπως ήταν άλλωστε αναμενόμενο, «αποβιβάσθηκε» το 2009-2010 στην Ευρώπη και αφού σάρωσε την Ελλάδα, λίγο έλλειψε να γκρεμίσει την Ιταλία, το Βέλγιο, την Ισπανία, την Πορτογαλία, ειδικά μετά την νομισματικά σκληροπυρηνική κίνηση του τότε επικεφαλής της ΕΚΤ Ζαν Κλωντ Τρισέ να προχωρήσει σε αύξηση αντί για μείωση των επιτοκίων του Ευρώ. 

Η αλλαγή του Τρισέ με τον Μάριο Ντράγκι, πολύ γρήγορα και μεσούσης της κρίσης υποχρέωσε τον νέο επικεφαλής της ΕΚΤ, να δηλώσει στις αγορές ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη να κάνει ότι και αν χρειασθεί για να σώσει το «νεαρό» Ευρώ. 

Το Ενιαίο Ευρωπαϊκό Νόμισμα είχε μπει στην άγρια εφηβεία κάνοντας και διορθώνοντας λάθη…

Το βίαιο μάθημα της εφηβείας το Ευρώ, το πήρε σε ένα περιβάλλον πρωτοφανούς κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη. Κάπου εκεί λίγους μήνες μετά την δήλωση του Μάριο Ντράγκι στο Λονδίνο, ότι η ΕΚΤ και πίσω της ολόκληρη η Ευρωζώνη, θα κάνει «Whatever it Takes» για να σώσει το Ευρώ, οι αγορές είδαν ότι η ΕΚΤ εννοούσε αυτό που έλεγε, καθώς ο Μάριο Ντράγκι συγκροτούσε το πρώτο πρόγραμμα QE. 

Ήτοι τον μηχανισμό εκείνο που θα επέτρεπε πλέον στην ΕΚΤ να αγοράζει η ίδια το ευρωπαϊκό κρατικό χρέος και να εγγυηθεί έτσι την αναχρηματοδότηση του επικίνδυνου κρατικού – και ιδιωτικού – χρέους. Οι αγορές «είδαν» δηλαδή την ΕΚΤ έτοιμη να γευτεί τον απαγορευμένο καρπό την κρατικής χρηματοδότησης. Έστω και με…προσχήματα.     

Το Ευρώ μέσα σε 3 – 4 χρόνια, από το 2008 μέχρι το 2012, γνώρισε τον κίνδυνο της κατάρρευσης. Και τον απέφυγε μόνο χάρη στην πολιτική απόφαση της Ευρωζώνης να κρατήσει ζωντανό το στόχο της Ε.Ε. παραβιάζοντας τις βασικές – αρχικές – προϋποθέσεις δημιουργίας του Ευρωνομίσματος. 

Βέβαια αυτό που έκανε η Ευρωζώνη και η ΕΚΤ το είχαν ήδη κάνει οι ΗΠΑ για να κρατήσουν στα πόδια του το δολάριο. 
Και όταν το φθινόπωρο του 2013, ο Μπεν Μπερνάνκι τόλμησε να ψελλίσει ότι αυτό ήταν μόνο προσωρινό και ίσως θα έπρεπε να αρχίσει η …απόσυρση από την ποσοτική χαλάρωση, οι αγορές αντέδρασαν τόσο βίαια που η Fed υποχρεώθηκε να κάνει στροφή 180 μοιρών ακυρώνοντας τις συστάσεις του Μ. Μπερνάνκι. 

Αυτό ήταν ένα μήνυμα για όλους μαζί και για την ΕΚΤ που τώρα είχε επικεφαλής τον Μάριο Ντράγκι έτοιμο να κάνει ότι κι αν χρειασθεί για να σωθεί το νεαρό Ευρώ.

Η πανδημία ήρθε το 2020 να βαθύνει απότομα και πιο βίαια αυτή την διαδρομή καθιστώντας την ποσοτική χαλάρωση τρόπο ύπαρξης για το Ευρώ και τις κρατικές πολιτικές. 

Το PEPP της νεόκοπης προέδρου κας Λαγκάρντ, ήρθε τον Μάρτιο του 2020 να «παραβιάσει» και τα τελευταία όρια νομισματικής νομιμότητας που ίσχυαν για το APP (το QE του Μάριο Ντράγκι) προκειμένου να επιβιώσει η Ευρωζώνη και το Ευρώ. 

Το έκανε αυτό χρηματοδοτώντας σχεδόν το σύνολο του δημοσιονομικού κόστους αντιμετώπισης της πανδημίας, με το χρέος της Ευρωζώνης να εκτινάσσεται από το 60% του ΑΕΠ που ήταν το 1992, στο 100% του ΑΕΠ που άγγιξε το 2021. 

Είναι χαρακτηριστικό πως πέρα από το γεγονός ότι σχεδόν το σύνολο των ελληνικών εκδόσεων χρέους της πανδημίας έχει απορροφηθεί από το πρόγραμμα αυτό, το ευρώ-σύστημα με επικεφαλής την ΕΚΤ έχει «απορροφήσει» μέσα από τα δύο QE (APP και PEPP) περί το ένα τρις ευρώ κρατικό χρέος της Ιταλίας και της Ισπανίας… Και το πλέον αξιοσημείωτο είναι ότι αυτό το «χρέος» το έχουν αγοράσει στην Bundesbank. 

To 2022 η ΕΚΤ φιλοδοξεί να αρχίσει την διαδικασία αναστροφής αυτής της πολιτικής με πρώτο βήμα την εν μέρη διακοπή του PEPP (στοπ στις επιπλέον αγορές και επανεπένδυση του ήδη υπάρχοντος χαρτοφυλακίου). Το ίδιο έχει εξαγγείλει και η Fed. Αντίθετα η BoE άρχισε να το κάνει από φέτος, πριν κλείσει το 2021. 

Μπορεί αυτό να συνεχισθεί και να ολοκληρωθεί από τις Κεντρικές Τράπεζες ή θα έχουμε μία νέα στιγμή Μπερνάνκι, όπως το 2013;

Σε κάθε περίπτωση το 2022 η ΕΚΤ θέλει να επιχειρήσει υπέρβαση της δύσκολης «εφηβείας» του Ευρώ και την είσοδό του κατ’ ευθείαν στην «μέση» ηλικία. 

Αυτή η υπέρβαση ισοδυναμεί πλέον με την γνώση των αγορών ότι το Ευρώ, δεν είναι πλέον εκείνο το νόμισμα που κυκλοφόρησε την 1/1/2002. 

Είναι ένα νόμισμα που γνωρίζει τι πάει να πει οπισθοχώρηση, τι πάει να πει ξεπερνάω τα «νόμιμα» όρια, τι πάει να πει κάνω «whatever it takes» για να επιβιώσω… 

Αυτή είναι η επόμενη ημέρα του Ευρώ, μια ημέρα που έχει προγραμματισθεί να αρχίσει τον Μάρτιο του 2022, αλλά κανείς ακόμα δεν ξέρει πως θα εξελιχθεί…