Οι διαχρονικές καθυστερήσεις δυστυχώς μπορούν να αποβούν -και- μοιραίες

Προφανώς αργεί η ώρα του επίσημου καταλογισμού ευθυνών για το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπτη. Είναι η ώρα του θρήνου για τους νεκρούς, αλλά και της έρευνας για τα ευρύτερα αίτια που οδήγησαν σε αυτή την τεράστια τραγωδία. 

Είναι σημαντικό που υπήρξε – όχι σύνηθες για τα ελληνικά δεδομένα - μία άμεση παραίτηση πολιτικού προϊσταμένου. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι ο Πρωθυπουργός συστήνει «υπερκομματική επιτροπή εμπειρογνωμόνων» που θα «εξετάσει πλήρως τα αίτια του δυστυχήματος αλλά και τις διαχρονικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των σιδηροδρομικών έργων».

Ας σταθούμε λίγο σε αυτές τις «διαχρονικές καθυστερήσεις» οι οποίες προφανώς δεν αφορούν μόνο στην υλοποίηση των σιδηροδρομικών έργων. Συνδέονται με μεγάλο μέρος των δημοσίων επενδύσεων στη χώρα.  Η προφανής επίπτωση είναι πως στερούν από τη χώρα ευημερία και ανάπτυξη. Κάποιες όμως φορές, όταν έρχεται η «κακή στιγμή», τελικά  φτάνουν στο σημείο να στερήσουν ακόμη και ανθρώπινες ζωές. 

Οι καθυστερήσεις ήταν προφανώς πολύ μεγαλύτερες στο παρελθόν. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα προόδου, έχουν αυξηθεί οι απορροφήσεις κονδυλίων της ΕΕ, έχουν γίνει παρεμβάσεις αύξησης της διαφάνειας. Αλλά, ακόμη και σήμερα, αστοχίες υπάρχουν. Επίσης παθογένειες δεκαετιών παραμένουν καθώς «σέρνονται» στο χρόνο μαζί με έργα που επιβιώνουν μέσω συνεχών παρατάσεων και συμπληρωματικών συμβάσεων. 

Ειδικά στο παρελθόν με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (για τους παλαιότερους), ή με τα ΚΠΣ και  τα Ταμεία Συνοχής η διασπάθιση κοινοτικών κονδυλίων ήταν σε πολλές περιπτώσεις ο κανόνας. Πολλά έργα έμειναν στα χαρτιά, άλλα παρέμειναν ημιτελή. Κάποια ολοκληρώθηκαν μετά από δεκαετίες και μετά από πολλές παρατάσεις ή μέσα από συμπληρωματικές-συμβάσεις.

Κάπως έτσι σήμερα είμαστε στη θέση όχι μόνο να μην έχουμε ένα σύγχρονο δίκτυο σιδηροδρόμων, αλλά και να παλεύουμε να τελειώσουμε με πολλές άλλες εκκρεμότητες: από τα πληροφοριακά συστήματα που θα πρέπει να ελέγχουν τις δοσοληψίες του δημοσίου, έως πολλές άλλες επενδύσεις στο πεδίο του περιβάλλοντος ή  των μεταφορών. 

Ειδικά σε κάποια έργα όπως σε αυτά των σιδηροδρόμων είναι χαρακτηριστική (πέραν των καθυστερήσεων και της απώλειας δισεκατομμυρίων κονδυλίων) και η πολυδιάσπαση των συμβάσεων. Το ίδιο έργο «κομματιαστά» προκηρύσσεται, δημοπρατείται και υλοποιείται από διαφορετικούς αναδόχους, πολλές φορές ακόμη και από άλλα κοινοτικά προγράμματα. Δεν είναι το έργο της τηλεδιοίκησης του ΟΣΕ η μοναδική περίπτωση τέτοιας πολυδιάσπασης συμβάσεων. Είναι ουσιαστικά μία περίπτωση από τις πολλές, αφού πρόκειται για μία τακτική διαδεδομένη επί δεκαετίες. 

Μάλιστα, υπάρχουν, δυστυχώς, ακόμη και τώρα, στην νέα προγραμματική περίοδο του ΕΣΠΑ, αλλά και του Ταμείου Ανάκαμψης, «βαρίδια» που θα πρέπει να επωμισθούν οι φορείς διαχείρισης. Και τούτο αφού θα πρέπει να κλείσουν οι «τρύπες» σε επενδύσεις που θα πρέπει κάποτε να ολοκληρωθούν. Ο ΟΣΕ έχει «ουρές» και στην νέα προγραμματική περίοδο και στο πεδίο των συστημάτων σηματοδότησης, τηλεπικοινωνιών και διαχείρισης.

Με άλλα λόγια, η μετάβαση σε μια νέα πραγματικότητα δημοσίων επενδύσεων στη χώρα δεν θα είναι περίπατος. Το θετικό είναι βεβαίως ότι αυτή τη φορά η πολιτική βούληση υπάρχει, όπως επίσης υπάρχει και η αλλαγή των όρων σε επίπεδο ΕΕ: Το νέο ΕΣΠΑ ξεκίνησε με ταχύτητα και διάφανα χρονοδιαγράμματα, ενώ το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς συνδέει επενδύσεις με μεταρρυθμίσεις, αυξάνει τον βαθμό «υποχρέωσης» να γίνει πλήρως το κάθε έργο. 

Το δυστύχημα στα Τέμπη δεν συνδέεται μόνο με τον παράγοντα των υποδομών. Προφανώς έγιναν και άλλα λάθη μεταξύ των οποίων και ανθρώπινα. Πολλές αστοχίες οδήγησαν σε αυτήν την τραγωδία. Το πόρισμα θα το βγάλουν οι ειδικοί. Αλλά, το πιο πιθανό είναι πως αν οι επενδύσεις είχαν γίνει και λειτουργούσαν τότε το «κακό» θα είχε αποφευχθεί...