Η Ελλάδα, η Τουρκία και «η παγίδα του Θουκιδίδη»
Αντίβαρο στα Βαλκάνια, αντίβαρο στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Και εμπόδιο στην εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών κοιτασμάτων. Οι δύο χώρες κινούνται σε μία τροχιά επαπειλούμενης σύγκρουσης εδώ και αρκετές δεκαετίες.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του με αφορμή την ελληνογαλλική συμφωνία, ο πρωθυπουργός ξεκαθάρισε ότι η Ελλάδα δεν προτίθεται να εμπλακεί σε μία νέα κούρσα εξοπλισμών με την Τουρκία. Όμως αυτό δεν κάνει η χώρα δεκαετίες τώρα; Ορθά κατά την ταπεινή μου άποψη από τη στιγμή που αντιμετωπίζει μία ολοκάθαρα διατυπωμένη διαρκή απειλή για τα εθνικά συμφέροντα και την κυριαρχία της. Προφανώς και έχουμε μία διαρκή κούρσα εξοπλισμών με την Τουρκία. Μόνο που οι γείτονες εντάσσουν τους δικούς τους εξοπλισμούς στην εξυπηρέτηση του ρόλου που επιθυμούν να παίξουν ως περιφερειακή δύναμη ενώ η ελληνική πλευρά τους εντάσσει στην ανάγκη ύπαρξης αποτρεπτικής ισχύος.
Ακριβώς αυτή την πρόθεση της Τουρκίας να αναλάβει έναν ευρύτερο ρόλο επεκτείνοντας τον ζωτικό χώρο των συμφερόντων της τόσο προς την Ανατολή όσο και προς τη Δύση, την ακυρώνει σε μεγάλο βαθμό η Ελλάδα. Αντίβαρο στα Βαλκάνια, αντίβαρο στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Και εμπόδιο στην εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών κοιτασμάτων. Οι δύο χώρες κινούνται σε μία τροχιά επαπειλούμενης σύγκρουσης εδώ και αρκετές δεκαετίες. Αν μάλιστα κανείς το σκεφτεί καλύτερα θα διαπιστώσει ότι εδώ και σχεδόν χίλια χρόνια οι περίοδοι ειρήνης μεταξύ των γειτόνων είναι εν τέλει μικρότερες από τις εμπόλεμες. Εκτός βέβαια αν κάποιοι λογίζουν ως περίοδο ειρήνης την… τουρκοκρατία…
Από την εισβολή στην Κύπρο μέχρι σήμερα έχουν καταγράφει δεκάδες… τζαρτζαρίσματα, άλλοτε πιο επικίνδυνα, άλλοτε πιο ανώδυνα. Σε βαθμό που να αναρωτιέται κανείς αν τελικά το ζήτημα δεν είναι αν θα υπάρξει νέα μεγάλη εμπλοκή Ελλάδας - Τουρκίας αλλά το πότε. Και αν τελικά αυτή θα είναι εμπόλεμη ή όχι. Στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του για την τροχιά σύγκρουσης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και το αν τελικά θα μπορέσουν να αποφύγουν την Παγίδα του Θουκιδίδη, ο Graham Allison περιγράφει 16 μεγάλες διαμάχες τα τελευταία 500 χρόνια με κοινό χαρακτηριστικό την απειλή που ένιωθε η κυρίαρχη δύναμη από την δυναμική ανταγωνιστή ή ανερχόμενης δύναμης. Από αυτές οι 12 κατέληξαν σε πόλεμο και 4 έληξαν αναίμακτα.
Ο συγγραφέας δεν είναι κανένα τυχαίο πρόσωπο. Έχει διατελέσει διαχρονικά σε υπουργικές και συμβουλευτικές θέσεις στις ΗΠΑ στον τομέα της άμυνας, με πλούσια ακαδημαϊκή παρουσία σε κορυφαία ιδρύματα… Ο νοών νοείτο. Ως προς την Παγίδα του Θουκιδίδη τώρα, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα στροβιλισμού σε γεγονότα που οδήγησαν στη σύγκρουση ήταν ασφαλώς ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Ενώ οι περισσότεροι ιστορικοί κατέγραψαν ένα φάσμα αιτιών που οδήγησε στη σύγκρουση, ο Θουκιδίδης, όπως αναφέρει ο Allison, έφτασε στην καρδιά του θέματος. Στρέφοντας το φως στην άνοδο της Αθήνας και στον φόβο που προξένησε στη Σπάρτη.
Ας γυρίσουμε όμως στο σήμερα. Ένα σήμερα που απαιτεί εγρήγορση και ισχυρή διπλωματική δραστηριότητα. Στην οποία ασφαλώς λογίζεται ως επιτυχία η αμυντική συνεργασία με τη Γαλλία. Μία χώρα που επίσης βρίσκεται σε τροχιά κλιμακούμενης έντασης με την Τουρκία καθώς αυτή επιχειρεί να ασκήσει επιρροή σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, περιοχές που η Γαλλία θεωρεί ότι ανήκουν στη σφαίρα επιρροής της. Όμως η Τουρκία γνωρίζει ότι η ελληνογαλλική συμφωνία και οι εξοπλισμοί απειλούν να ανατρέψουν τις ισορροπίες δυνάμεων όπως εκείνη τις φαντάζεται και τις αντιλαμβάνεται. Τι θα πράξει; Το μπαλάκι περνά στη δική της πλευρά. Θα διαπραγματευτεί; Ή θα προσπαθήσει να αξιοποιήσει τον χρόνο πριν την ολοκλήρωση και εφαρμογή των συμφωνιών;