Ροή
Βρυξέλλες, Μαρία Βασιλείου
«Αμφιβάλλω αν η Ελλάδα μπορεί να επιστρέψει πλήρως στις κεφαλαιαγορές με δεδομένες τις χρηματοοικονομικές της υποχρεώσεις, χωρίς να έχει δοθεί λύση στο μακροπρόθεσμο ζήτημα βιωσιμότητας του χρέους» δηλώνει στο insider.gr ο Φρίντριχ Χέινεμαν, επικεφαλής του τμήματος δημόσιων οικονομικών και εταιρικής φορολογίας στο φημισμένο γερμανικό κέντρο έρευνας της ευρωπαϊκής οικονομίας ZEW και καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης.
Ο Γερμανός οικονομολόγος βρέθηκε πρόσφατα στις Βρυξέλλες για να λάβει μέρος σε συνέδριο, που οργάνωσε ο επίτροπος προϋπολογισμού Γκίντερ Έτινγκερ για το επόμενο επταετές ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο (μετά το 2020). Ο Χέινεμαν μίλησε για πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί η επονομαζόμενη «προστιθέμενη αξία» ως κριτήριο για τα ευρωπαϊκά προγράμματα, ένα κριτήριο που προτίθεται να προτάξει περαιτέρω ο αρμόδιος επίτροπος. Αναπόφευκτα η συζήτησή μας ξεκίνησε από το ζήτημα αυτό και επεκτάθηκε στην αναμενόμενη έξοδο της Ελλάδας από τα μνημόνια, αλλά και στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Η έννοια της «προστιθέμενης αξίας», την οποία θεωρεί απαραίτητη ο αρμόδιος ευρωπαίος επίτροπος, θα αλλάξει σημαντικά το επόμενο ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο, το οποίο θα ξεκινήσει μετά το 2020;
Καταρχάς, υπάρχει συναίνεση ότι το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο χρειάζεται αναδιάρθρωση. Σήμερα τα δύο τρίτα του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού κατευθύνονται προς τις περιφέρειες και τους αγρότες. Κάποιες από τις μεταφορές κονδυλίων έχουν νόημα, ενώ σε άλλες η συμβολή είναι ελάχιστη ή μηδενική. Μέσω του κριτηρίου της προστιθέμενης αξίας βλέπουμε ότι τα ευρωπαϊκά κονδύλια είναι πολύ πιο σημαντικό να χρησιμοποιηθούν σε τομείς, όπως τα υπερεθνικά δίκτυα, η έρευνα και η καινοτομία, αλλά και η άμυνα, η ασφάλεια, η αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, η προστασία των εξωτερικών συνόρων. Αποτελούν ευρωπαϊκές υποχρεώσεις και θα πρέπει να γίνουν προβλέψεις χρηματοδότησης πολιτικών, που εμπίπτουν στους τομείς αυτούς. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να περιορίσουμε ορισμένες «παραδοσιακές» πολιτικές, στις οποίες η προστιθέμενη αξία είναι ανύπαρκτη. Το κριτήριο της προστιθέμενης αξίας μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο, διότι οι περιορισμοί στον προϋπολογισμό αυξάνουν συνεχώς, ενώ ο ανταγωνισμός στα θέματα προϋπολογισμού αυξάνει ανάμεσα στις χώρες μέλη της ΕΕ, οπότε η προστιθέμενη αξία θα αποτελέσει μία πυξίδα για την επιλογή προγραμμάτων και τη διανομή των κονδυλίων.
Στην παρουσίασή σας κάνατε λόγο για την μη αποδοτική χρήση των κονδυλίων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ).
Η ΚΑΠ και ειδικότερα ο πρώτος πυλώνας των άμεσων επιδοτήσεων για την προστασία του αγροτικού εισοδήματος έχει ως στόχο να προστατέψει τους αγρότες με χαμηλό εισόδημα. Στην πραγματικότητα, όμως, βλέπουμε ότι σημαντικό κομμάτι των χρηματοδοτήσεων καταλήγει στους πλούσιους μεγαλο-αγρότες. Τα χρήματα πηγαίνουν σε μεγάλες εταιρείες και η πολιτική δεν αποδίδει. Θεωρώ ότι τα κράτη μέλη μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα το ζήτημα των άμεσων επενδύσεων και εκτιμώ ότι η προστιθέμενη αξία του πρώτου πυλώνα της ΚΑΠ είναι αρνητική.
Οι μεγάλοι χαμένοι, ως φαίνεται του επόμενου δημοσιονομικού πλαισίου θα είναι το Ταμείο Συνοχής και η ΚΑΠ. Όπως δήλωσε ο επίτροπος τα δύο προγράμματα θα υποστούν περικοπές.
Τόσο η ΚΑΠ όσο και τα προγράμματα συνοχής σχεδιάστηκαν πριν από αρκετό καιρό. Στόχος του ταμείου συνοχής ήταν η προετοιμασία των κρατών μελών για την ένταξη στο ευρώ. Ποιος ο λόγος σήμερα χώρες, όπως το Λουξεμβούργο ή η Γερμανία, να λαμβάνουν κονδύλια από το ταμείο συνοχής. Πράγματι, χώρες, οι οποίες λαμβάνουν σημαντικά κονδύλια από την ΚΑΠ θα δουν περικοπές. Όμως, τα κράτη αυτά θα μπορούσαν να «αποζημιωθούν» με άλλο τρόπο. Θα ήταν καλύτερο να βρεθεί άλλος τρόπος για να εξισορροπηθεί η μείωση των κονδυλίων σε χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία. Κατά την άποψή μου θα μπορούσαν να δίνονται ορισμένες απαλλαγές, για παράδειγμα, μέσω χαμηλότερων πληρωμών από τη συμμετοχή τους στα έσοδα της ΕΕ από ιδίους πόρους. Επίσης, είναι δυνατό μέσω ενός πακέτου μεταρρυθμίσεων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, οι χώρες αυτές να μην χάνουν, αλλά να εισπράττουν ανάλογα ποσά μέσω διαφορετικών πολιτικών. Αν πρέπει να δοθούν χρήματα στην Ελλάδα, θα πρέπει να γίνει με διαφορετικό τρόπο όχι μέσω επιδοτήσεων σε πλούσιους αγρότες. Να επικεντρωθούν οι επιδοτήσεις σε φτωχούς αγρότες ή να χρησιμοποιηθούν ευρωπαϊκά κονδύλια για επενδύσεις, οι οποίες θα ωφελήσουν την οικονομία, για τον εκσυγχρονισμό του δημόσιου τομέα, αλλά όχι σε αυτούς που δεν χρειάζονται ενίσχυση.
Όπως συμβαίνει σε κάθε διαπραγμάτευση του επόμενου δημοσιονομικού πλαισίου, έτσι και αυτή τη φορά αναμένεται έντονη πολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ. Θεωρείτε ότι η Γερμανία θα ασκήσει σκληρή στάση στα ζητήματα αυτά;
Οι αποφάσεις για το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο αναμένονται στο τέλος του έτους και στην αρχή της επόμενης χρονιάς και η νέα γερμανική κυβέρνηση, η οποία αναμένεται να σχηματιστεί, έχει ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Ας ελπίσουμε ότι θα ασκήσουν πίεση υπέρ του κριτηρίου προστιθέμενης αξίας. Στο έγγραφο συμφωνίας, που κατέληξαν η καγκελάριος Μέρκελ και ο Μάρτιν Σουλτς αναφέρεται ρητά ότι η νέα κυβέρνηση θα είναι έτοιμη να καταβάλει υψηλότερες γερμανικές συνεισφορές στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Η Γερμανία δεν θα μπλοκάρει μεταρρυθμίσεις. Θεωρώ πιο κρίσιμο ζήτημα την απόκλιση μεταξύ των «ανατολικών» και «δυτικών» κρατών της ΕΕ, το πόσο ανένδοτες στις συζητήσεις θα είναι χώρες, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία. Θα είναι μια δύσκολη διαπραγμάτευση, οπότε το πιθανότερο είναι ότι δεν θα υπάρξουν σημαντικές διανεμητικές αλλαγές.
Ορισμένες χώρες δεν εμφανίζονται διατεθειμένες να αυξήσουν τις εισφορές τους στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, όπως δήλωσε πρόσφατα εκ μέρους της Αυστρίας ο υπουργός ευρωπαϊκών υποθέσεων της χώρας.
Παρόμοιες δηλώσεις έχουν κάνει και άλλες χώρες, όπως η Ολλανδία και η Φιλανδία, οι οποίες αρνούνται να συμβάλουν με περισσότερες εισφορές στο νέο δημοσιονομικό πλαίσιο. Οι διαπραγματεύσεις θα είναι σκληρές, αλλά θα υπάρξει συμβιβασμός, κάπου στη μέση. Η Ελλάδα ετοιμάζεται για έξοδο από τα προγράμματα στήριξης, θεωρείτε ότι θα μπορέσει να στηριχθεί πλήρως σε χρηματοδότηση από τις αγορές;
Αμφιβάλλω αν η Ελλάδα μπορεί να επιστρέψει πλήρως στις κεφαλαιαγορές με δεδομένες τις χρηματοοικονομικές της υποχρεώσεις, χωρίς να έχει δοθεί λύση στο μακροπρόθεσμο ζήτημα βιωσιμότητας του χρέους. Η χώρα έχει μέτριες απαιτήσεις εξυπηρέτησης του χρέους, δεδομένων των προτιμησιακών συνθηκών που χαίρει από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, οι οποίες επηρεάζονται θετικά από την σχετικά καλή κατάσταση, που επικρατεί στις κεφαλαιαγορές. Αλλά αν η υποστήριξη του ESM σταματήσει τότε οι αγορές κεφαλαίων θα θέσουν σειρά ερωτήσεων σχετικά με το ποια είναι η μακροπρόθεσμη προοπτική, αφού η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει να αναχρηματοδοτεί το σύνολο των ληξιπρόθεσμων οφειλών μέσω των κεφαλαιαγορών. Όταν τα ερωτήματα αυτά τεθούν από τις κεφαλαιαγορές τότε αναπόφευκτα τα επιτόκια δανεισμού της Ελλάδας θα αυξηθούν οδηγώντας σε αδιέξοδο. Για να υπάρξει βιώσιμη λύση είτε η Ελλάδα παραμένει στο πρόγραμμα ESM για το άμεσο μέλλον είτε γίνεται ένας σαφής διακανονισμός του χρέους, ώστε να μπορέσει η χώρα να επιστρέψει στις αγορές.
Συμφωνείτε με την άποψη ότι η Ευρώπη έχει γυρίσει σελίδα και έχει αφήσει πίσω της την οικονομική κρίση;
Σε ένα βαθμό η άποψη είναι σωστή. Η ευρωπαϊκή οικονομία αυτή καθαυτή έχει ανακάμψει, η Γαλλία σημειώνει πρόοδο με τις μεταρρυθμίσεις, η ανάκαμψη είναι σημαντική στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, ενώ τα νέα είναι καλά και για την Ελλάδα. Αλλά δεν είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι βρισκόμαστε σε απόλυτα ασφαλές έδαφος και ότι δεν υπάρχουν πιθανότητες επιστροφής της κρίσης. Οι ιταλικές εκλογές αποτελούν ένα σημαντικό κίνδυνο, καθώς αν επικρατήσει το αντιευρωπαϊκό κόμμα των Πέντε Αστέρων, θα δημιουργηθεί μια κατάσταση αβεβαιότητας. Η χώρα έχει τεράστιο δημόσιο χρέος ύψους 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ και αν δεν προκύψει από τις εκλογές κυβέρνηση με σαφή προσανατολισμό προς το ευρώ ο πολιτικός κίνδυνος είναι μεγάλος. Η εξέλιξη αυτή σε συνδυασμό με το ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να εξέλθει του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης αυτή τη χρονιά, καθώς η ευρωπαϊκή οικονομία ανακάμπτει και δεν υπάρχει λόγος διατήρησής του, θα μπορούσε να τροφοδοτήσει μια αντιευρωπαϊκή συμπεριφορά των αγορών και να δούμε τα σπρεντ των κρατικών ομολόγων να αυξάνονται.
Θεωρείτε ότι η ΕΚΤ θα εξέλθει του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης μέσα στην τρέχουσα χρονιά;
Η πίεση στο συμβούλιο της ΕΚΤ έχει αυξηθεί προκειμένου να οριστεί συγκεκριμένη ημερομηνία για τον τερματισμό των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης. Ήδη το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων έχει μειωθεί στο μισό. Παράλληλα, τα επιχειρήματα για τη συνέχιση του προγράμματος αμβλύνονται, καθώς ο πληθωρισμός βρίσκεται στο 1,5%, ενώ η ευρωπαϊκή οικονομία ανακάμπτει. Δεν υποστηρίζω ότι το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων θα τερματιστεί εξ’ ολοκλήρου τον Σεπτέμβριο, αλλά ενδέχεται να υπάρξει προσδιορισμός για το πότε θα γίνει η έξοδος, όχι αργότερα από το 2019. Χρειάζεται εξαιρετικά λεπτός χειρισμός, καθώς οι αγορές έχουν εθιστεί στο πρόγραμμα της ΕΚΤ. Αλλά θα πρέπει να γίνει διαχείριση της εξόδου. Η ανάπτυξη επιταχύνεται, η ανεργία μειώνεται, ο πληθωρισμός πλησιάζει το 2% και η ΕΚΤ θα χάσει την αξιοπιστία της αν δεν εξέλθει ή αρχίσει να εξέρχεται του προγράμματος.
