Ροή
Σκηνές που θα μπορούσαν να προέρχονται από το μέλλον της Ελλάδας εξελίσσονται αυτή την περίοδο στην Ιρλανδία. Τα funds «γύπες» που αναζητούν ευκαιρίες σε υπερχρεωμένες τράπεζες και οικονομίες κάνουν πάρτι τα τελευταία χρόνια στη χώρα με αποτέλεσμα οι αντιδράσεις του κόσμου να αυξάνονται και η ιρλανδική κυβέρνηση να βρίσκεται υπό πίεση για να θεσπίσει πιο αυστηρές ρυθμίσεις στις δραστηριότητες τους.
Χαρακτηριστική είναι η κατάσταση που περιγράφει δημοσίευμα των Financial Times στο οποίο φιλοξενούνται δηλώσεις της Άννα Φλιν, η οποία το 2007 αγόρασε ένα σπίτι με τρία υπνοδωμάτια σε μικρή πόλη περίπου μια ώρα μακριά από το Δουβλίνο. Πρόσφατα χωρισμένη, η Ιρλανδή λογίστρια χρησιμοποίησε τα έσοδα που είχε από την πώληση του οικογενειακού της σπιτιού για να δώσει 100.000 ευρώ προκαταβολή για ένα ημι-αυτόνομο σπίτι αξίας 350.000 ευρώ.
«Ήταν στο υψηλότερο σημείο της ιρλανδικής οικονομίας και όλοι μου έλεγαν: Καλύτερα να αγοράσεις τώρα αλλιώς θα μείνεις εκτός της αγοράς», σημειώνει η κυρία Φλιν. Ήταν μια συμβουλή που η ίδια αργότερα θα μετάνιωνε που θα ακολουθούσε. Καθώς η οικονομική κρίση χτύπησε την Ιρλανδία, η ανεργία αυξήθηκε με θεαματικούς ρυθμούς, η αγορά ακινήτων κατέρρευσε, ενώ το τραπεζικό σύστημα βρέθηκε σε πολύ άσχημη κατάσταση.
Η υποθήκη της κυρίας Φλιν βρέθηκε στην Irish Bank Resolution Corporation, μια «bad bank» που ιδρύθηκε από την ιρλανδική κυβέρνηση αφού η τράπεζα που της είχε δώσει το δάνειο είχε οδηγηθεί σε κρατική διάσωση. Στη συνέχεια η υποθήκη της κυρίας Φλιν, μαζί με άλλες χιλιάδες υποθήκες, πουλήθηκε σε ένα από τα αποκαλούμενα funds-«γύπες» που ειδικεύεται στο να αγοράζει κακό χρέος σε τιμές ευκαιρίας.
Πρόκειται για εταιρείες διαχείρισης επενδύσεων, γνωστές και ως fund-«γύπες» λόγω του φόβου ότι συμπεριφέρονται σε όρνεα, που έχουν προκαλέσει μεγάλες αντιπαραθέσεις στην Ιρλανδία. Η κυβέρνηση της χώρας βρίσκεται υπό πίεση για να παρακολουθεί πιο στενά τις δραστηριότητες τους.
Τα συγκεκριμένα funds, τα οποία διαχειρίζονται μεγάλες πολυεθνικές επενδυτικές εταιρείες όπως η Cerberus Capital Management, η Goldman Sachs και η Lone Star, έδωσαν μια απαιτούμενη ένεση ρευστού στην ιρλανδική οικονομία αγοράζοντας όμως με μεγάλη έκπτωση δάνεια και υποθηκευμένα ακίνητα μετά από την διάσωση της χώρας το 2010. Και κάπως έτσι, αυτά τα funds, κατέληξαν να είναι οι μεγαλύτεροι ιδιοκτήτες γης και οι μεγαλύτεροι κάτοχοι υποθηκών της χώρας Μάλιστα, καταγράφουν τεράστια κέρδη λόγω της ανάκαμψης της αγοράς κατοικίας της Ιρλανδίας, καθώς οι τιμές κατοικίας αυξήθηκαν κατά 8% μόνο το 2016, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.
Τα αρπακτικά
Όμως οι διαχειριστές αυτών των κεφαλαίων κατηγορούνται για το πώς αντιμετωπίζουν τους ιδιοκτήτες και τους κατόχους των υποθηκών τους. Επίσης, κατηγορούνται ότι δεν καταβάλλουν τους προβλεπόμενους φόρους και ότι επιδεινώνουν την κρίση στέγασης στη χώρα μέσω των εξώσεων που πραγματοποιούν.
Ο Μάικλ Μπουρν, ερευνητής στην σχολή Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου του Δουβλίνου, του μεγαλύτερου πανεπιστημίου της χώρας, σχολιάζει στους FT: «Οι επιθετικές τακτικές των συγκεκριμένων funds οδηγούν σε ανθρώπινες τραγωδίες».
Οι διαχειριστές επενδύσεων βγάζουν χρήματα με δύο τρόπους. Κάποιοι αγοράζουν χαρτοφυλάκια δανείων με μεγάλη έκπτωση από την ονομαστική τους αξία, δηλαδή με «κούρεμα». Μόνο που αυτό το «κούρεμα» δεν περνάει στους κατόχους υποθηκευμένων ακινήτων που καλούνται να πληρώσουν ολόκληρο το ποσό. Σε άλλες περιπτώσεις, όταν οι ιδιοκτήτες δεν πληρώνουν κανονικά τις δόσεις τους, οι εταιρείες μπορούν να αποκτήσουν την κυριότητα του σπιτιού και να το πουλήσουν σε υψηλότερη τιμή από αυτή που έδωσαν για να αγοράσουν το δάνειο του.
Από το 2011 και έπειτα η Ιρλανδία έγινε ο κορυφαίος προορισμός για την αγορά ακινήτων ευκαιρίας (distressed property), καθώς οι κακές τράπεζες ξεπουλούσανε τα δάνεια που κάποτε ανήκαν στα προβληματικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας. Το 2014, οι κακές τράπεζες της ιρλανδικής δημοκρατίας ήταν οι μεγαλύτεροι πωλητές ακινήτων ευκαιρίας στην Ευρώπη.
Κατά τη διάρκεια αυτού του «πάρτι» πολλοί ιδιοκτήτες κατοικιών των οποίων οι υποθήκες πέρασαν στα χέρια των εν λόγω funds διαμαρτύρονται για την αντιμετώπιση τους. Η κυρία Φλιν έχασε την δουλειά της καθώς η ύφεση στην Ιρλανδία μεγάλωνε και άρχισε να καθυστερεί τις δόσεις του δανείου της. Η ίδια αναφέρει ότι η Mars Capital, μέλος του ομίλου της Oaktree Capital, αγόρασε την υποθήκη της και ήταν «πολύ, πολύ δύσκολο να συνεννοηθείς μαζί της». «Το μόνο που θέλανε ήταν να φύγω από το σπίτι. Δεν ήθελαν μια μέση λύση», αναφέρει στους Financial Times η μητέρα τεσσάρων παιδιών.
Δεν πρόκειται για μια μεμονωμένη περίπτωση, σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Χαλ, διευθύνων σύμβουλο της Ιρλανδικής Ένωσης Κατόχων Υποθηκών, μιας ΜΚΟ που αντιπροσωπεύει 2.300 ιδιοκτήτες σε κακή οικονομική κατάσταση. Σύμφωνα με τον ίδιο οι τράπεζες συνήθως προσπαθούν να βοηθήσουν τον ιδιοκτήτη να διατηρήσει το σπίτι του, προσφέροντας για παράδειγμα μειωμένο επιτόκιο. «Ta funds-γύπες δεν λειτουργούν έτσι. Εμφανίζονται με ένα τεράστιο σφυρί σαν αρπακτικά», τονίζει.
Η κυρία Φλιν, που έπιασε δουλειά στο εμπόριο για να μπορέσει να είναι εντάξει με τις πληρωμές της, αρρώστησε σωματικά και πνευματικά από αυτή την διαδικασία. Η ίδια δηλώνει ότι η εταιρεία επανειλημμένα προσπάθησε να την σύρει στα δικαστήρια, εξασφαλίζοντας εντέλει μια εντολή έξωσης εναντίον της.
Τι λένε τα funds
Ο Αλεξ Φόρεστερ, γενικός διευθυντής της Mars Capital, δήλωσε στους FT ότι η εταιρεία δεν μπορεί να σχολιάσει ξεχωριστές υποθέσεις. Ωστόσο πρόσθεσε: «Η άποψη μας είναι να αντιμετωπίζουμε τους πελάτες δίκαια και βασικός μας στόχος είναι να χρησιμοποιούμε τους πόρους μας για να τους βοηθούμε να επιστρέψουν σε μακροπρόθεσμη οικονομική βιωσιμότητα». Η εταιρεία, που έχει αγοράσει 5.000 υποθήκες στην Ιρλανδία, αναφέρει ακόμη ότι λίγες υποθέσεις έχουν φτάσει στα δικαστήρια.
Η Lone Star, που κατέχει και διαχειρίζεται 8.200 υποθήκες κατοικιών στην Ιρλανδία, αναφέρει ότι «η νομική παρέμβαση χρησιμοποιείται ως τελευταία επιλογή». Η ίδια εταιρεία ισχυρίζεται πως μέχρις στιγμής έχει κάνει 11 κατασχέσεις, εκ των οποίων οι επτά αφορούσαν εγκαταλελειμμένες ιδιοκτησίες.
Τι λέει όμως η ιρλανδική κυβέρνηση για όλα αυτά; «Εμείς και ο λαός της Ιρλανδίας δεν είχαμε τα απαραίτητα κεφάλαια για να κάνουμε όλες αυτές τις επενδύσεις τον καιρό της κρίσης. Το ισχυρό ενδιαφέρον από τις παγκόσμιες αγορές οδήγησε στην εισροή σημαντικών επενδυτικών κεφαλαίων στην χώρα σε μια χρονική περίοδο υψηλής αβεβαιότητας και ρίσκου», σημειώνει εκπρόσωπος του ιρλανδικού υπουργείου Οικονομικών.
Πάντως η κυβέρνηση έχει πάρει συγκεκριμένα μέτρα για την ρύθμιση των συγκεκριμένων funds αλλά και για τη διαχείριση των εξώσεων. Πρόσφατα πέρασε νέος νόμος που απαγορεύει τις μαζικές ταυτόχρονες εξώσεις.
Στο σπίτι της με νοίκι
Για την κυρία Φλιν, η ζωή βελτιώνεται. Σύντομα θα παραδώσει το σπίτι της στην Mars Capital, η οποία στη συνέχεια θα το πουλήσει σε έναν οικοδομικό συνεταιρισμό. Σύμφωνα με το τρέχον σχέδιο θα παραμείνει ενοικιάστρια στο σπίτι της εφ όρου ζωής. Αυτό βέβαια σημαίνει πως θα χάσει όλο το κεφάλαιο που έχει ρίξει στο σπίτι, αλλά η ίδια εμφανίζεται ανακουφισμένη. «Όταν έμαθα ότι θα μπορώ να μένω στο σπίτι μου ένα βάρος έφυγε.
