Τι είναι τα «ομόλογα πολέμου» και πώς τα πουλάει η Ουκρανία

Εν καιρώ πολέμου και στη διάρκεια άλλων κρίσεων, οι κυβερνήσεις ορισμένες φορές κάνουν έκκληση στον πατριωτισμό των πολιτών τους για να καλύψουν τις ανάγκες χρηματοδότησης. Έτσι, στο παρελθόν έχουν πουλήσει τα λεγόμενα «ομόλογα πολέμου» για να συγκεντρώσουν γρήγορα κεφάλαια για στρατιωτικές επιχειρήσεις ή άλλες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η Ουκρανία στράφηκε γρήγορα στην ιδέα του πολεμικού ομολόγου και επωφελήθηκε από την παγκόσμια υποστήριξη στον αγώνα της ενάντια στη Ρωσία, πουλώντας την πρώτη της παρτίδα ομολόγων την 1η Μαρτίου για να συγκεντρώσει χρήματα για τις ένοπλες δυνάμεις και τους πολίτες.

Τι είναι τα ομόλογα πολέμου;

Είναι χρεόγραφα που πωλούνται για τη χρηματοδότηση στρατιωτικών επιχειρήσεων και παραγωγής σε καιρό πολέμου. Σε ορισμένες περιπτώσεις η πώληση γίνεται παράλληλα με μια εκστρατεία προπαγάνδας που προωθεί την άμεση αγορά των ομολόγων από τους πολίτες ως αστικό τους καθήκον. Μπορούν επίσης να δοθούν σε θεσμικούς επενδυτές, όπως συνέβη με την πώληση της Ουκρανίας, η οποία συγκέντρωσε 8,1 δισεκατομμύρια στο εθνικό νόμισμα (277 εκατ. δολάρια). Ενώ διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη διάρθρωση, τα πολεμικά ομόλογα τείνουν να έχουν χαμηλότερες αποδόσεις και μεγαλύτερες λήξεις από άλλα κρατικά χρέη, με την αποπληρωμή τους να επεκτείνεται δυνητικά σε διάστημα δεκαετιών. Τα πολεμικά ομόλογα της Ουκρανίας έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με το χρέος που πουλά τακτικά σε καιρό ειρήνης και θα ωριμάσουν σε ένα χρόνο.

Γιατί η Ουκρανία πούλησε ομόλογα πολέμου;

Η πώληση είναι μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας crowdfunding για την αξιοποίηση της εγχώριας και διεθνούς υποστήριξης την ώρα που η Ουκρανία υφίσταται σφοδρό βομβαρδισμό. Η κυβέρνηση σκοπεύει να πουλήσει περισσότερα πολεμικά ομόλογα μόλις διορθώσει τα «σημεία συμφόρησης» στις τράπεζες που χειρίζονται τις πωλήσεις, δήλωσε στο Bloomberg TV ο επικεφαλής διαχείρισης χρέους της χώρας Yuri Butsa. Ενδέχεται να στοχεύσει σε ξένους επενδυτές με ομόλογα που θα αποτιμώνται σε δολάρια ή ευρώ. Τα πολεμικά ομόλογα που πωλήθηκαν την 1η Μαρτίου απέδωσαν 11% και είχαν ονομαστική αξία 1.000 γρίβνα, ή περίπου 33 δολάρια. Μετά τη ρωσική εισβολή, τα υφιστάμενα ομόλογα της Ουκρανίας έκαναν βουτιά, με την τιμή τους να φτάνει τα 30-35 σεντς στο ευρώ και στο δολάριο -σε προβληματική ζώνη. Με τις παραδοσιακές προϋποθέσεις, η κυβέρνηση του Κιέβου θα δυσκολευόταν να πουλήσει κανονικά ομόλογα. Οι αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας της Ουκρανίας υποβαθμίστηκαν περαιτέρω σε μη επενδυτική βαθμίδα, ή junk, καθώς ξεκίνησε η εισβολή, πράγμα που σημαίνει ότι πολλοί μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές δεν μπορούν να αγοράσουν το χρέος της.

Πώς έχουν χρησιμοποιηθεί ιστορικά τα πολεμικά ομόλογα

Το Ηνωμένο Βασίλειο πούλησε τα πιο διάσημα Εθνικά Πολεμικά Ομόλογα για να βοηθήσει στη χρηματοδότηση της συμμετοχής του στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατέβαλαν απόδοση 5% και η πώληση υποστηρίχθηκε από μια τεράστια διαφημιστική καμπάνια που είχε σκοπό να δημιουργήσει πατριωτική ζέση. Όταν εξαργυρώθηκαν σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, εξακολουθούσαν να ανήκουν σε 120.000 επενδυτές. Οι ΗΠΑ πούλησαν «ομόλογα ελευθερίας» κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και «ομόλογα άμυνας» κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Αναδιατυπώθηκαν ως πολεμικά ομόλογα μετά τον βομβαρδισμό του Περλ Χάρμπορ και αγοράστηκαν από πάνω από 84 εκατομμύρια Αμερικανούς.

Υπάρχουν σύγχρονα ισοδύναμα;

Οι κυβερνήσεις έχουν χρησιμοποιήσει πατριωτικές εκκλήσεις για να προσπαθήσουν να πουλήσουν ένα ευρύ φάσμα νέων χρεογράφων σε δύσκολους καιρούς. Η Ιταλία πούλησε ομόλογα που είχαν τη στήριξη των εσόδων από την εθνική λοταρία της χώρας το 2001, όταν ήταν το πιο χρεωμένο έθνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα προσπάθησε το 2012 να πουλήσει «ομόλογα της διασποράς» για να αντλήσει κεφάλαια από πολίτες που ζουν στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους. Το 2015, αφού η τιμή του πετρελαίου μειώθηκε στο ήμισυ, η Ρωσία εξέτασε την πώληση ομολόγων σε απλούς ανθρώπους στα ταχυδρομεία για να καλύψει τις ανάγκες της. Το 2020, ο οικονομικός σύμβουλος των ΗΠΑ Λάρι Κάντλοου πρότεινε την πώληση χρέους με δομή παρόμοια με αυτή των ομολόγων πολέμου για να βοηθήσει στην υποστήριξη της οικονομίας κατά την πανδημία του κορονοϊού. Τελικά, το πακέτο τόνωσης χρηματοδοτήθηκε με κανονικά έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου. Η ΕΕ εξέτασε το ενδεχόμενο να πουλήσει αυτό που έγινε γνωστό ως «κορωνο-ομόλογα» κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ενός αμφιλεγόμενου εργαλείου που επιμέριζε τον κίνδυνο. Αν και αυτή η ιδέα δεν ευοδώθηκε, τα 27 μέλη του μπλοκ ξεκίνησαν το μεγαλύτερο στην ιστορία πρόγραμμα κοινού δανεισμού, γνωστό και ως πρόγραμμα ομολόγων NextGenerationEU.

Είναι αμφιλεγόμενα τα πολεμικά ομόλογα;

Ναι. Μπορεί να είναι ευμετάβλητα από τη φύση τους, καθώς συχνά πωλούνται όταν η οικονομική και πολιτική τύχη μιας χώρας -ή ακόμα και η ίδια η ύπαρξή της- είναι πιο απρόβλεπτες. Όλο και περισσότερο, οι επενδυτές πρέπει να προσέχουν τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και διοικητικές κατευθυντήριες γραμμές όταν αντιμετωπίζουν τέτοιες καταστάσεις. Τα πολεμικά ομόλογα της Ουκρανίας προσφέρουν έναν τρόπο για να δοθούν χρήματα απευθείας στην ταλαιπωρημένη κυβέρνηση της χώρας και την ίδια στιγμή να επιστραφεί μια δυνητικά τεράστια απόδοση. Ορισμένοι μικροεπενδυτές που ερευνούσαν επενδυτικά φόρουμ όπως το Reddit προσπάθησαν να πάρουν μέρος.