Τελικά είναι ύφεση αυτό που βλέπω ή όχι;

Οι κεντρικοί τραπεζίτες, τόσο στην Fed όσο και στην ΕΚΤ, επιμένουν να συνοδεύουν τις ανακοινώσεις τους για τα επιτόκια με επισημάνσεις – πιο πολύ ευχές μοιάζουν – ότι δεν είναι βέβαιο ότι ακολουθεί ύφεση. Ανάλογης κατεύθυνσης και οι προβλέψεις των κυβερνήσεων. 

Μοναδική εξαίρεση η BoE (η Κεντρική Τράπεζα της Μ. Βρετανίας) η οποία συνόδευσε την τελευταία ανακοίνωση αύξησης των επιτοκίων της κατά μισή μονάδα, με μία έκθεση οικονομικής πρόβλεψης που μοιάζει να περιγράφει τον εφιάλτη που μας περιμένει στην γωνία, στο γύρισμα του 2022 στο 2023. 

Τα στοιχεία της οικονομίας βέβαια είναι αρκετά αντιφατικά και ιδιαίτερα στην συσχέτιση των ρυθμών ανάπτυξης με τα επίπεδα απασχόλησης. Ακραίο παράδειγμα η αμερικάνικη οικονομία η οποία ενώ διέσχισε δύο συνεχόμενα τρίμηνα σε οικονομική επιβράδυνση (τεχνικός ορισμός της ύφεσης) συνεχίζει μέσα στον Ιούλιο να παρουσιάζει στοιχεία αύξησης της απασχόλησης κατά μισό εκατομμύριο !  

Ανάλογη με μικρές διαφορές είναι η εικόνα και στην Ευρώπη όπου η απασχόληση δεν φαίνεται να ακολουθεί την ξεκάθαρη διολίσθηση της οικονομικής δραστηριότητας.

Και το φυσιολογικό ερώτημα βέβαια που αναδύεται είναι το πως μπορούμε να μιλάμε για ύφεση όταν η απασχόληση είτε παραμένει υψηλή, είτε ακόμα και αυξάνεται!

Σε πρώτη ανάγνωση θα μπορούσε να απαντήσει κανείς ότι αυτή αντίφαση εξηγείται από την φυσιολογική καθυστέρηση μεταξύ της εξέλιξης στους δείκτες της απασχόλησης και στην ταχύτητα εξέλιξης του οικονομικού κύκλου ή αλλιώς της οικονομικής δραστηριότητας.

Όπως σημειώνουν αρκετοί οικονομολόγοι, «πριν από την σχεδιασμένη επιβράδυνση της οικονομικής τους δραστηριότητας οι εταιρείες περιμένουν πιο καθαρά δεδομένα για την πορεία της οικονομίας».  

Τα στοιχεία του φθινοπώρου θα είναι γι’ αυτό σημαντικά. Στο μεταξύ όμως και μέχρι να υπάρξει αυτή βεβαιότητα, τα επίπεδα απασχόλησης παραμένουν αμετάβλητα ή σχεδόν αμετάβλητα, δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις έχουν ενσωματώσει και την εμπειρία του 2020 – 22 που κάποια στιγμή, λόγω μη επάρκειας εργατικού δυναμικού σε κάποια φάση απότομης ανάκαμψης, βρέθηκαν να μη μπορούν να ανταποκριθούν σ’ αυτή.  

Ένας δεύτερος σημαντικός λόγος της διατήρησης της απασχόλησης είναι ότι οι πραγματικοί μισθοί λόγω του πληθωρισμού δεν συμβαδίζουν με την αύξηση των τιμών των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. 

Αυτό έχει οδηγήσει σε μία σιωπηρή μείωση των αμοιβών σε πραγματικούς όρους την ίδια στιγμή που οι εταιρείες ήταν σε θέση να αυξάνουν τις τιμές τους στην αγορά. Αυτός ο συσχετισμός έχει δώσει στις επιχειρήσεις ένα περιθώριο σημαντικής αντοχής.

Πέραν αυτών όμως μπορεί κανείς να διαπιστώσει εύκολα ότι τα όσα έχουν μεσολαβήσει από το 2020 μέχρι και σήμερα, έχουν ανατρέψει τα κλασσικά «μέτρα» εκτίμησης της πορείας της οικονομίας με «πτώσεις» και «ανόδους» που ούτε προβλέφθηκαν με τα στατιστικά στοιχεία ούτε στάθηκε δυνατόν να εκτιμηθούν σωστά και έγκαιρα με τα συνήθη εργαλεία ανάλυσης…

Αυτό ισχύει τόσο για τους σχεδιαστές των οικονομικών αποφάσεων των Κεντρικών Τραπεζών και των κυβερνήσεων, όσο και για τις επιχειρήσεις, αλλά και τους απλούς πολίτες. 

Το αποτέλεσμα αυτής της αποδιάρθρωσης των κλασσικών κριτηρίων πρόβλεψης έχει οδηγήσει σε μία διστακτικότητα λήψης και εκτέλεσης αποφάσεων σχεδιασμού σε όλα σχεδόν τα επίπεδα καθώς τα κλασσικά εργαλεία ανάλυσης και σχεδιασμού έχουν αμφισβητηθεί έμπρακτα από την πραγματικότητα έτσι όπως εξελίσσεται. 

Αυτή η αβεβαιότητα τροφοδοτεί και διαμορφώνει ένα περιβάλλον με χαρακτηριστικά που πολλές φορές δεν …ταιριάζουν μεταξύ τους με βάση τους παλιούς «κανόνες». 

Μια τέτοια ασύμβατη εικόνα είναι και αυτή του συσχετισμού της οικονομικής επιβράδυνσης με την συγκυριακή διατήρηση της σχετική υψηλής απασχόλησης. Η οποία σύντομα με την επερχόμενη ύφεση θα... διορθωθεί.

Γ. Αγγέλης

Το Οικονογράφημα θα συνεχίσει να ανανεώνεται κανονικά κάθε Δευτέρα και Πέμπτη με κείμενα που έχουν ετοιμασθεί από τον υπογράφοντα για να καλύπτουν την επικαιρότητα, κατά την τρέχουσα εβδομάδα της απουσίας μου λόγω των διακοπών.