Οικονογράφημα: Ο Α. Παπανδρέου και τα παράδοξα της Fed
Το σημερινό Οικονογράφημα πρωτοτυπεί… Είναι η συνέχεια της συζήτησης με τον κ. Χ το πρώτο μέρος της οποίας είχε δημοσιευθεί την Τρίτη υπό τον τίτλο «Ο μαρξιστής… Κέυνς και ο Βόλκερ του 2021».
Στο σημερινό κείμενο μεταφέρω δύο θέματα της συζήτησής μας τα οποία έχουν να κάνουν με την επικαιρότητα και τα οποία εκτιμώ ότι θα ενδιαφέρουν κάποιους από τους αναγνώστες μας.
Το πρώτο νομίζω ότι μιλάει από μόνο του.
Το δεύτερο αφορά μία επισήμανση από πλευράς του κ. Χ της οποίας η σημασία τουλάχιστον σε μένα δεν είναι αρκετά καθαρή ως προς τις συνέπειές της.
Πάμε λοιπόν για την συνέχεια. Δεσμεύομαι να την μεταφέρω με ακρίβεια.
Ο κ. Χ φαινόταν να απολαμβάνει τα κεράσια στο πιατάκι μπροστά του τόσο που νόμισα ότι είχε ήδη ξεχάσει τις αναφορές του στον Βόλκερ και τις δραματικές παρεμβάσεις του στον πληθωρισμό και τα αμερικάνικα επιτόκια το 1981.
Είχα κάνει λάθος όμως.
«Αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω» είπε απολαμβάνοντας το τελευταίο κεράσι από το πιατάκι του, «και νομίζω ότι σου το έχω επισημάνει και άλλη φορά στο παρελθόν, είναι το γιατί οι συμπατριώτες μας οικονομολόγοι, όταν αναφέρονται στο γιγάντιο ελληνικό κρατικό χρέος και στο γενεαλογικό του… δέντρο, δεν αναφέρονται ποτέ στον Βόλκερ». Έριξε μια ματιά για να δει την αντίδρασή μου. Θυμήθηκα την επισήμανσή του, αλλά δεν το έδειξα.
«Σου υπενθυμίζω λοιπόν ότι το 1981 είχαμε κυβερνητική αλλαγή στην Ελλάδα, πρωθυπουργός εκλέχθηκε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Στην Κυβέρνησή του, την πρώτη, αποδίδεται η ανεξέλεγκτη αύξηση του χρέους η οποία συνήθως συναρτάται με την πολιτική παροχών που ακολούθησε. Η εκτίμησή μου είναι ότι ο Ανδρέας σίγουρα στηρίχθηκε στον δανεισμό για να σταθεροποιήσει την κυβέρνησή του, αλλά αυτό που εκτίναξε το ελληνικό χρέος ή μάλλον για να είμαι ακριβής, εκτίναξε το κόστος εξυπηρέτησής του, δεν ήταν τα δάνεια καθ’ εαυτά, αλλά η απότομη αύξηση των επιτοκίων διεθνώς μετά την κίνηση του Βόλκερ το 1981. Ενδεχομένως θα μπορούσε να του καταλογίσει κανείς κακή εκτίμηση των διεθνών εξελίξεων και υποτίμηση των όσων είχαν αρχίσει να συμβαίνουν στην διεθνή οικονομική αρένα, αλλά όχι την σε απόλυτα νούμερα αύξηση του χρέους. Θέλω να πω η ζημιά έγινε από την δραματική αλλαγή στο κόστος του (σ.σ. δανεικού) χρήματος που ξεκίνησε ο Βόλκερ για να σταματήσει τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό και όχι στο τεράστιο εγχώριο δανεισμό…».
«Ναι το θυμήθηκα. Το έχεις ξαναπεί αυτό και πιστεύω πως έχεις δίκιο, αλλά είναι παράδοξο που ο Ανδρέας σαν οικονομολόγος και μάλιστα αμερικανο-εκπαιδευμένος δεν κατάλαβε τις αλλαγές που γίνονταν στο μεταξύ…» είπα σχολιάζοντας την παρατήρηση του κ. Χ, ο οποίος θα πρέπει να θυμίσω στους νεότερους αναγνώστες της στήλης είναι παλιός κλασσικός… καραμανλικός και φανατικά υποστηρικτής της πολιτικής του που είχε χαρακτηριστεί τότε… σοσιαλμανία.
«Η εξήγηση είναι απλή νομίζω» είπε μετά από μερικά δευτερόλεπτα σκέψης. «Ήταν πλέον ο πολιτικός που αποφάσιζε και όχι ο οικονομολόγος, απέναντι στον οποίο για να είμαι ειλικρινής ακόμα και σήμερα θα του έβγαζα το καπέλο…».
Η συζήτηση αφού περιπλανήθηκε σε διάφορα θέματα και άδειασε άλλο ένα πιατάκι με κεράσια – η μεγάλη αδυναμία του κ. Χ – φαινόταν ότι θέλει να φτάσει κάπου, αλλά υπήρχε κάποια …αόρατη δυσκολία.
«Ήθελα να σου επισημάνω κάτι που έχει συμβεί τις τελευταίες ημέρες και δυσκολεύομαι να καταλάβω αν μας πάει κάπου…» είπε. «Ίσως εσύ μου λύσεις το μυστήριο».
«Να σε ακούσω» είπα, «αλλά αν εσύ δυσκολεύεσαι δεν ξέρω πως εγώ θα μπορέσω να δώσω λύση…». Το σχόλιο φάνηκε να του άρεσε, αλλά συνέχισε σαν να μην είχα πει τίποτα.
«Λοιπόν συνέβη το εξής που δεν καταλαβαίνω γιατί δεν έχει γίνει αντικείμενο προσοχής. Μετά την τελευταία συνάντηση της Fomc και τα όσα ανακοίνωσε το Τζερόμ Πάουελ η Fed έκανε μία κίνηση που δεν την καταλαβαίνω. Όπως πιθανώς να θυμάσαι οι καταθέσεις των τραπεζών στην Fed με τα reverse repos είχαν μηδενικό επιτόκιο. Παρ’ όλα αυτά οι μεγάλες επενδυτικές τράπεζες κατέθεταν κάθε βράδυ την περισσευούμενη ρευστότητα στην Fed και αυτή ήταν δεκάδες δισ. δολ. καθώς δεν εμπιστεύονται να τα δώσουν ή να τα επενδύσουν αλλού στην τρέχουσα συγκυρία. Ξαφνικά προχθές η Fed αποφάσισε να τους δώσει 0,05% …τόκο για τις καταθέσεις τους. Το αποτέλεσμα ήταν ότι την ίδια μέρα, ή μάλλον το ίδιο βράδυ τα reverse repos εκτινάχθηκαν σε πρωτοφανή επίπεδα. Ξεπέρασαν τα 750 δισ. δολ. μία αύξηση σχεδόν 50%... Την επόμενη μέρα το ίδιο πάλι άλλα 750 δισ. δολ. κατέληξαν στην Fed. H αλήθεια είναι ότι ένα επιτόκιο της τάξης του 0,05% είναι σχεδόν μηδαμινό σαν απόδοση αλλά αν το υπολογίσεις σε τέτοια ποσά αυτομάτως γίνεται κάτι σοβαρό… Το ερώτημά μου είναι γιατί το κάνει αυτό η Fed; Αυτά τα λεφτά, αυτή τεράστια ποσότητα ρευστότητας, για να πάνε στην Fed από κάπου αλλού θα λείψουν. Κάπου αλλού θα δημιουργηθεί μία τεράστια τρύπα. Δεν είναι επικίνδυνο αυτό; Θυμίζω ότι το καλοκαίρι του 2019 ένας από τους αμερικάνικους επενδυτικούς κολοσσούς νομίζω ήταν η JP Morgan απέσυρε χωρίς προειδοποίηση τα αποθεματικά της από την διατραπεζική αγορά και κόντεψε να γίνει σεισμός, η Fed αναγκάστηκε να δρομολογήσει άρον – άρον το νέο της QE για να κρατήσει το σύστημα όρθιο. Τώρα το κάνει με τον τρόπο αυτό η ίδια η Fed. Τι παιχνίδι έχει αρχίσει; Καταλαβαίνεις κάτι;» με ρώτησε με πραγματική προσμονή για μία απάντηση.
Είχα μείνει σιωπηρός και σκεφτόμουνα αυτό που μόλις είχα ακούσει. «Το μόνο που μπορώ να καταλάβω είναι ότι η Fed επιχειρεί να «αποστειρώσει» την υπερβάλλουσα ρευστότητα που υπάρχει στο σύστημα, είναι κάπου τρία τρισ. δολ. αν δεν κάνω λάθος ή και περισσότερα… Δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι άλλο» είπα και τον κοίταξα.
«Ναι θα μπορούσε να είναι αυτό, μία διακριτική κίνηση «αποστείρωσης». Αλλά φίλε μου σου θυμίζω ότι με κάτι πολύ μικρότερο έχουν «σκάσει» τελευταία επενδυτικά Funds που κανείς δεν το περίμενε, σου θυμίζω πρόσφατα τι έγινε με το Archegos. Λες να άρχισαν οι θυσίες…» είπε ο κ. Χ και με κοίταξε με νόημα.