Οι κοινές αμυντικές δαπάνες και ο κοινός κοινοτικός δανεισμός
Η ιδέα έκδοσης ευρωομολόγου -κοινού ευρωπαϊκού δανεισμού δηλαδή- για τη χρηματοδότηση των κοινών αμυντικών προμηθειών εντός ΕΕ δεν ακούγεται ως προσέγγιση για πρώτη φορά. Για την ακρίβεια, η πλέον πρόσφατη περίπτωση που συμφωνήθηκε από τα κράτη-μέλη από κοινού δανεισμός ήταν το 2020 με τη θέσπιση του Ταμείου Ανάκαμψης. Η λειτουργία του οποίου συναποφασίστηκε ως απάντηση στις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας.
Η συζήτηση για την τύχη του Ταμείου μετά το 2026 παραμένει σε εξέλιξη στις Βρυξέλλες. Το σενάριο που αρχικά κυριάρχησε είναι να συσταθεί στα πρότυπά του ένας μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων. Η κάλυψη των αμυντικών αναγκών εντάσσεται στο πλαίσιο αυτό, με δεδομένη την κρίση του πολέμου στην Ουκρανία και την απειλή της Ρωσίας ειδικά για τις ανατολικές χώρες της Ένωσης. Η ιδέα προφανώς και εμφανίζει σημαντικές νομικές δυσκολίες, με δεδομένη τη μοναδικότητα του χρηματοδοτικού εργαλείου το οποία φέρει αυστηρή ημερομηνία λήξης.
Μία δεύτερη εν μέρει σχετιζόμενη συζήτηση είναι αυτή της χρηματοδότησης των κοινών αμυντικών δαπανών ειδικά μετά το 2027. Στις Βρυξέλλες, τις τελευταίες ημέρες, έχει πραγματοποιηθεί σειρά άτυπων συζητήσεων, με τους net-contributors (Δανία, Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία και Σουηδία) να αποσυνδέουν σθεναρά -τουλάχιστον επί του παρόντος- τη χρηματοδότηση από τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Αποδέχονται -όπως συμφωνήθηκε και στη σύνοδο κορυφής αυτής της εβδομάδας- μόνο τη λύση αυξημένης ευελιξίας για παροχή δανείων της ΕΙΒ (ΕΤΕπ), τα οποία ωστόσο ενέχουν αυξημένο ρίσκο και σε καμία περίπτωση δεν αρκούν για να καλύψουν τις συνολικές απαιτήσεις. Αφήνουν ωστόσο ανοικτό το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση κονδύλια της πολιτικής συνοχής. Η ιδέα φαίνεται να βρίσκει ισχυρή υποστήριξη. Είναι όμως επίσης αδύνατο τα κονδύλια αυτά να χρηματοδοτήσουν ταυτόχρονα... την άμυνα, την πράσινη ανάπτυξη, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τις υποδομές, τις συνέπειες φυσικών καταστροφών καθώς και το λόγο για τον οποίο υφίστανται, την αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων εντός ΕΕ.
Η αξιοποίηση των ρωσικών κεφαλαίων που έχουν δεσμευθεί στο πλαίσιο των κυρώσεων εναντίον του Πούτιν (η χρήση των τόκων τους) αποτελεί μία βραχυπρόθεσμη επιλογή για τη στήριξη της Ουκρανίας. Δεν δίνει όμως λύση στην ευρύτερη ανάγκη. Η κινητοποίηση σημαντικών κονδυλίων παραμένει απαραίτητη.
Συμπερασματικά: Η συζήτηση περί κοινών αμυντικών δαπανών είναι ακόμα στην αρχή της και μάλιστα δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί σύντομα. Και η συζήτηση περί κοινού δανεισμού είναι αρκετά ευρύτερη και αναπόφευκτα συνδέεται με τη διαπραγμάτευση για τον επόμενο προϋπολογισμό και το ζήτημα αξιοποίησης ιδίων πόρων της ΕΕ.