Πώς το Ταμείο Ανάκαμψης δείχνει τον δρόμο στις πολιτικές συνοχής
Οξύμωρος και εξόχως ανησυχητικός ο τίτλος του άρθρου, θα έλεγαν κάποιοι. Ρεαλιστικός και διορατικός θα απαντούσαν οι πιο μυημένοι σε αντίστοιχα θέματα. Η αλήθεια, πράγματι, δεν είναι κάπου στη μέση. Είναι εμφανώς -και εύλογα- πλησιέστερα στη δεύτερη άποψη. Μπορεί το Ταμείο Ανάκαμψης να έχει ημερομηνία λήξης, η φιλοσοφία του ωστόσο ήρθε για να μείνει. Ήρθε να αντικαταστήσει εν μέρει ένα ξεπερασμένο και αναποτελεσματικό πλαίσιο συνοχής. Και εφόσον διατηρήσει τα βασικά του χαρακτηριστικά της στοχοθεσίας και των μετρήσιμων μεταρρυθμίσεων, η Ελλάδα έχει σημαντικούς λόγους να υποστηρίξει τη μετάβαση αυτή.
Πριν αναφερθούμε σε αυτούς, οφείλουμε να καταγράψουμε ορισμένα δεδομένα και κυρίως να εξηγήσουμε γιατί το πλαίσιο συνοχής αποδεικνύεται σήμερα ξεπερασμένο και αναποτελεσματικό.
Εξαιρώντας τα κονδύλια που ευθέως στηρίζουν σε τακτική ή έκτακτη βάση ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, σκοπός των χρηματοδοτήσεων της πολιτικής συνοχής είναι να φέρνουν εγγύτερα με όρους ανάπτυξης τις μικρές και μεγαλύτερες γειτονιές της Ευρώπης. Να μειώνουν τις ανισότητες. Το βασικό εργαλείο που έχει η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να αξιολογεί τις επιδόσεις των Περιφερειών της σε πολλαπλά επίπεδα είναι ο Περιφερειακός Δείκτης Ανταγωνιστικότητας (RCI). Τον Μάρτιο του 2023 δημοσιοποιήθηκαν τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα. Η εικόνα των ελληνικών Περιφερειών -ακόμα και της Αττικής που είναι πιο κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο- είναι από άσχημη έως απογοητευτική. Απέχουμε ακόμα και από ευρωπαϊκές Περιφέρειες που έχουν ενισχυθεί με σημαντικά λιγότερα κονδύλια για μικρότερο χρονικό διάστημα, την ώρα που σχεδόν το σύνολο των βασικών υποδομών της Ελλάδας έχουν χρηματοδοτηθεί διαχρονικά, πλουσιοπάροχα -και δικαίως- από κοινοτικούς πόρους.
Μία εύκολη ερμηνεία θα ήταν ότι ο σχεδιασμός του πλαισίου είναι λανθασμένος και τα κονδύλια ανεπαρκή. Ακόμα και έτσι, τα κριτήρια παραμένουν τα ίδια για όλους. Αυτό που κυρίως διαφοροποιείται είναι ο εθνικός σχεδιασμός αξιοποίησης των πόρων. Και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο οι τοπικές Αρχές και φορείς ενισχύουν την αναπτυξιακή τους στρατηγική και τη διαχειριστική τους ικανότητα. Με βάση τη φιλοσοφία του Ταμείου Ανάκαμψης, αυτό απαιτεί «στοχευμένες μεταρρυθμίσεις έναντι πόρων». Φιλοσοφία που εκ του αποτελέσματος είναι χρήσιμη για τη χώρα αν η σύγκλιση παραμένει ο βασικός μας στόχος. Άλλωστε οι εθνικές επιδόσεις μας σε άντληση κονδυλίων έναντι μεταρρυθμίσεων είναι εξαιρετικές (την ώρα που διαβάζετε τις γραμμές αυτές, ενδέχεται μάλιστα να έχει δημοσιοποιηθεί η ενδιάμεση αξιολόγηση της πορείας εφαρμογής των πλάνων ανάκαμψης των κρατών μελών).
Οι συζητήσεις εντός της ΕΕ για το επόμενο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής έχουν ξεκινήσει και θα ολοκληρωθούν το αργότερο το 2027 και πιθανότατα εν μέσω ελληνικής προεδρίας. Βασική παράμετρος των διαπραγματεύσεων είναι η σύνδεση των εκταμιεύσεων με μεταρρυθμίσεις. Υπό την προϋπόθεση ότι βασικά από τα τρέχοντα χαρακτηριστικά της πολιτικής συνοχής διατηρηθούν, η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να πρωταγωνιστήσει προς αυτήν την κατεύθυνση.
Τέλος, μία μικρή αλλά κρίσιμη λεπτομέρεια. Στις Βρυξέλλες, η «διαμάχη» μεταξύ «Ταμείου Ανάκαμψης» και «Διαρθρωτικών Ταμείων» έχει ξεκινήσει εδώ και πολύ καιρό. Σχεδόν από τη μέρα της συμφωνίας για το Next Generation EU. Υπό τις παρούσες συνθήκες, η Ελλάδα έχει αρκετούς λόγους να επιλέξει τη διατηρήσιμη και μετρήσιμη ανάπτυξη από το διαχειριστικό γραφειοκρατικό χάος. Λόγους τεχνοκρατικούς και πολιτικούς. Σε κάθε περίπτωση, ουσιαστικούς.