Quo Vadis Europa? Οι προκλήσεις του σήμερα και η ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί

Ο Μάιος είναι ένας μήνας γιορτής για την Ευρώπη με διττή λειτουργία· αφενός συμβολίζει την ειρήνη και την ενότητα στη Γηραιά ήπειρο, αφετέρου μας υπενθυμίζει τα ιδανικά και τα κεκτημένα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. 72 χρόνια από την ιστορική «διακήρυξη Σουμάν», οι θεμελιώδεις αρχές του ευρωπαϊκού εγχειρήματος παραμένουν επίκαιρες όσο ποτέ. Οι αξίες της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης και του σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα, συνθέτουν και συνοψίζουν ένα κοινό στρατηγικό όραμα για μια Ευρώπη ολοκληρωμένη και ειρηνική. Παράλληλα, όμως, τίθεται και ένα εύλογο ερώτημα: σε έναν κόσμο που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς, πως μπορεί να διασφαλιστεί ότι αυτές οι θεμελιώδεις αρχές της ευρωπαϊκής ενοποίησης διατηρούν τη σημασία τους για το μέλλον;

Η φετινή επέτειος είναι στιγματισμένη από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έναν πόλεμο στα σύνορα της Ευρώπης, με ανυπολόγιστες συνέπειες και προεκτάσεις, που απειλεί ευθέως την ακεραιότητα και τη συνεκτικότητα της Ένωσης. Σε συνδυασμό με την πανδημία αλλά και τις πολλαπλές κρίσεις που ο πόλεμος επιφέρει, συντίθεται ένα εκρηκτικό μείγμα αβεβαιότητας και αστάθειας, που ενισχύεται από την απειλή μιας μεγάλης οικονομικής ύφεσης και τη ραγδαία άνοδο του λαϊκισμού ανά την Ευρώπη.

Το ευρωπαϊκό εγχείρημα δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία. Οι πρωτεργάτες του, μέσω της δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού οργάνου που θα διαχειριζόταν κεντρικά την παραγωγή άνθρακα και χάλυβα, οραματίστηκαν μια νέα, ρηξικέλευθη μορφή πολιτικής συνεργασίας, η οποία θα απέτρεπε κάθε ενδεχόμενο πολέμου μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, κατάφεραν να ενώσουν τη διαλυμένη από τον πόλεμο Ευρώπη, φέρνοντας κοντά χώρες, κουλτούρες και λαούς πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους.

Κι αν τον Μάιο του 1950 το στοίχημα ήταν η ανοικοδόμηση της Γηραιάς Ηπείρου, η σημερινή πρόκληση για την ΕΕ, ισοδυναμεί με μια πραγματική επανεκκίνηση, με στόχο τη δημιουργία μιας Ένωσης ανθεκτικής απέναντι στους κλυδωνισμούς που η νέα πραγματικότητα διαμορφώνει. Οι ράγες της επανεκκίνησης δεν θα είναι φυσικά ο άνθρακας και ο χάλυβας, όπως το ’50, αλλά οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σε συνάρτηση με ένα ολιστικό, μακροχρόνιο σχέδιο πράσινης συμφωνίας. Από την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης και τη δημιουργία πράσινων, βιώσιμων οικονομιών, έως την προσπάθεια ψηφιακού μετασχηματισμού των σύγχρονων κοινωνιών, χρειάζεται να επαναπροσδιοριστούν οι προτεραιότητες, δρώντας και νομοθετώντας με γνώμονα το αύριο και αναπτύσσοντας νέες μεθόδους και λύσεις.

Παράλληλα, όμως, η τωρινή συγκυρία του πολέμου και των αδυσώπητων κρίσεων, αναδεικνύει μια μοναδική ευκαιρία: την πραγματοποίηση της σοβαρότερης και πιο ουσιαστικής ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποκτώντας κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική, με εμπεδωμένα ευρωπαϊκά σύνορα. Μόνο έτσι θα μπορέσει να δημιουργηθεί ένας εξωτερικός ομόκεντρος κύκλος που θα πλαισιώσει τα ευρωπαϊκά κράτη, θωρακίζοντας τα από ενδεχόμενες απειλές και επικείμενες -οικονομικές και μη- κρίσεις. Μια τέτοια εξέλιξη, σηματοδοτεί την στρατηγική και γεωπολιτική αναβάθμιση της Ευρώπης στην παγκόσμια σκακιέρα.

Ένας παλιός Αμερικανός πολιτικός, είχε πει πως η πολιτική είναι πάντοτε θέμα τοπικό. Εν έτη 2022, σε ένα κόσμο ολοένα και πιο σκοτεινό και πλέοντας διαρκώς σε «αχαρτογράφητα ύδατα», χρειάζεται όσο ποτέ να εμπεδωθούν αλλά και να εξαχθούν οι ευρωπαϊκές μας αξίες, συνειδητοποιώντας, τελικά, πως αυτό που κάποτε ορίζαμε ως τοπικό, είναι σήμερα ευρωπαϊκό. Από κοινού, λοιπόν, πρέπει να εργαστούμε για μια Ευρώπη που θα έχει ρόλο πρωταγωνιστή και όχι παρατηρητή, θα δημιουργεί και δεν θα ακολουθεί τις εξελίξεις και θα οραματίζεται ένα συμπεριληπτικό και ασφαλές μέλλον για όλους. Με όλες τις ατέλειες, τις παραλήψεις, τα λάθη και τις αποτυχίες της, η ΕΕ είναι και θα παραμείνει το σπίτι μας.