Συγκέντρωση διατροφικής δύναμης σε Εύξεινο Πόντο και Ρωσία

Στο αποκριάτικο τραπέζι, ξαφνιάστηκα πόσο ενημερωμένοι ήταν όλοι οι συνδετιμώνες για τα ακριβή μεγέθη παραγωγής της δεινοπαθούσης Ουκρανίας: 43 εκατ. τόνοι σιτάρι ο ένας, 20% των παγκόσμιων εξαγωγών στο καλαμπόκι ο άλλος, τόσους τόνους εξαγωγή ηλιελαίου ο τρίτος, παρόλο που δεν είχε κανείς τους σχέση με τη γεωργία ή τα σχετικά επαγγέλματα!

Δεν ήθελα να διακόψω τη χαρά (τρόπος του λέγειν) της εορτής και δεν τους επισήμανα πόσο εύκολα χάνονται 3 και 5 εκατ. τόνοι σε χρόνο μηδέν τώρα την άνοιξη, εάν στα σιλό φύλαξης του σιταριού δεν γίνει απεντόμωση και πλήθος εντόμων αποθήκης όπως αποκαλούνται, αρχίσουν το έργο τους. Ή οτι ορισμένα εκατομμύρια τόνοι καλαμπόκι μπορεί να «ανάψουν» (να σαπίσουν) από το νερό που μπαίνει από την αφρόντιστη ή τραυματισμένη από βλήματα ταράτσα μιας αποθήκης. Αλλοι τόσοι τόνοι είναι πιθανόν να υποβαθμιστούν από ένα “παρτάκι” που θα κάνουν ποντίκια, τώρα που οι άνθρωποι ασχολούνται με τον πόλεμο και δεν πηγαίνουν τακτικά να δουν τις αποθήκες.

Αντιλαμβάνεστε οτι τα πράγματα δυσκόλεψαν!!! Ολα όσα ξέραμε και συζητούσαμε μέχρι τώρα, είχαν ισχύ σε κανονικές περιόδους. Ο πόλεμος όμως δεν είναι μια τέτοια! Επιπλέον σε μια αγορά που τα έφερνε βόλτα στο ίσα – ισα, όπως ήταν φέτος οι διεθνείς αγορές σιταριού και ελαιούχων σπόρων, τώρα μας προστέθηκαν ένα σωρό προβλήματα. Κλειστά λιμάνια, ναρκοθετημένα αγκυροβόλια, αφρόντιστες καλλιέργειες, δοκιμαζόμενες αποθήκες.

Για να προετοιμαστείτε, τα όποια «ευχάριστα πράγματα» που θα πρέπει να ειπωθούν για την επερχόμενη διατροφική ασφάλεια ή ανασφάλεια, δεν χωράνε όλα σε ένα άρθρο… Αλλωστε τόση χαρά, θα σας ήταν και δύσκολο να την διαχειριστείτε (sic). Σήμερα θα πιάσουμε το θέμα των λιπασμάτων, της τροφής της τροφής μας και τα προβλήματα που έχουν προκύψει ή και θα προκύψουν, από τα γεγονότα που διαδραματίζονται τελευταία, Στο επόμενο, θα ασχοληθούμε με την συγκέντρωση διατροφικής δύναμης και ισχύος σε ολόκληρη την περιοχή του Ευξείνου Πόντου. Και δεν είναι μόνο τα σιτηρά, είναι και άλλα…

Ίσως θυμάστε οτι τα φυτά θρέφονται με τρία βασικά στοιχεία, το άζωτο, το φώσφορο και το κάλιο, τα οποία απαιτούνται σε μεγάλες ποσότητες προκειμένου να συγκομισθούν τις τεράστιες αυτές αγροτικές παραγωγές που διαβάζουμε. Χρειάζονται όμως και μια σειρά ιχνοστοιχείων, τα οποία σε μικρές ποσότητες συμβάλουν στην σωστότερη και κυρίως αποτελεσματικότερη διατροφή των φυτών και φυσικά στην επιτυχία της καλλιέργειας. Για να έχετε μια εικόνα, τα μάκρο-στοιχεία, μεταφέρονται με καράβια, ενώ τα ιχνοστοιχεία με φορτηγά. Αυτό από μόνο του λέει για την μεγάλη σημασία αλλά και κοστολόγια των πρώτων.

Το άζωτο είναι το βασικότερο μακροστοιχείο. Είναι αυτό που δίνει την πολύ ενέργεια που χρειάζεται το φυτό. Το ανόργανο άζωτο που χρησιμοποιείται σαν λίπασμα, είναι ουσιαστικά η ενέργεια καυσίμων που μετατρέπεται σε ενέργεια με τρόπο που μπορεί να την προσλάβει το φυτό. Για την παραγωγή αζωτούχων λιπασμάτων χρειάζεται πολύ φυσικό αέριο, το οποίο προσφέρει στη διαδικασία το Υδρογόνο και αέρας, που προσφέρει το άφθονο άζωτο. Για το λόγο αυτό, μεγάλες δυνάμεις στην παραγωγή αζωτούχων λιπασμάτων είναι όσες διαθέτουν φθηνό και άφθονο φυσικό αέριο, διότι αέρα προς το παρόν διαθέτουν όλες... Καλά καταλάβατε οτι η Ρωσία είναι μια από αυτές. Το μεγάλο ενδιαφέρον εδώ, δεν είναι, μόνο, η απόλυτη παραγωγή της Ρωσίας, που ούτως ή άλλως είναι τεράστια, αλλά η μεγάλη αλληλεξάρτηση των δύο εμπόλεμων χωρών. Για παράδειγμα στην περιοχή Samara, στη Νότια Ρωσία, βρίσκεται ένα τεράστιο εργοστάσιο παραγωγής αμμωνίας που ανήκει στην Ρώσικη εταιρεία ΤΟΑΖ η οποία συγκαταλέγεται μέσα στους 3 μεγαλύτερους παραγωγούς αμμωνίας της Ρωσίας και στους 10 μεγαλύτερους του κόσμου! Παράγει περί τους 3 εκ τόνους αμμωνία το χρόνο, τους οποίους διοχετεύει σε 120 χώρες (!!!), κυρίως μέσω του λιμανιού της Ουκρανικής Οδυσσού!!! (για την ακρίβεια του Pivdenny). Το εμπόρευμα φτάνει εκεί μέσω του μεγαλύτερου σε παγκόσμιο επίπεδο αγωγού του είδους! Κατά συνέπεια η τιμή του είναι πολύ ανταγωνιστική. Η γεωγραφική απόσταση μεταξύ των δυο περιοχών είναι κάτι λιγότερο από 2.000 χμ. Κάτι αντίστοιχο θα είναι και ο αγωγός!!! Τεράστιες επενδύσεις με απαιτητική τεχνολογία, ειδικά στον τομέα της ασφάλειας. Ρώσικη άραγε ή δυτική? Είναι προς διερεύνηση.

Το 2021 από το λιμάνι Pivdenny διακινήθηκαν 2,4 εκατ. τόνοι αμμωνίας από τους οποίους μόνο 140.000 τόνοι ήταν Ουκρανικής προέλευσης. Μεγάλοι πελάτες είναι προορισμοί σε μικρή γεωγραφική απόσταση: Μαρόκο (800.000 τόνοι), Τουρκία (600.000), Ινδία ( 500.000 )Τυνησία (200.000).

Το πράγμα φαινόταν από καιρό οτι δεν πήγαινε καλά, γιαυτό οι Ρώσοι ετοίμαζαν ένα terminal αμμωνίας στο δικό τους λιμάνι στην πόλη Ταμάζ, στην ευρύτερη περιοχή του μεγάλου γνωστού λιμανιού του Κρασνοντάρ. Το εμπόρευμα θα φτάνει εκεί σιδηροδρομικώς και προφανώς θα ακολουθήσει και αγωγός τροφοδοσίας στη συνέχεια. Αρχικά το όλο έργο θα στοχεύει στη διακίνηση 5 εκατ. τόνων ετησίως με ξεκάθαρο στόχο όπως αναφέρεται στο site της εταιρείας: η πλήρης απεξάρτηση από μεταφορικά πόστα του εξωτερικού.

Με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η παγκόσμια αγορά αμμωνίας έχασε ολόκληρη την ποσότητα που διακινούταν μέσω Ουκρανίας, αφού ο αγωγός έκλεισε δηλ 2,5 εκατ. τόνοι συν τις ποσότητες που αδυνατούν ή διστάζουν ή αποφεύγουν να παράγουν τα εργοστάσια κυρίως της Ευρώπης λόγω των υψηλών τιμών του φυσικού αερίου.

Το ερώτημα που είμαι βέβαιος οτι θα θέλατε να απευθύνετε σε γεωπολιτούς αναλυτές καθώς και Προγραμματιστές Αγροτικής πολιτικής ανά την Ευρώπη: δεν τα βλέπαμε όλα αυτά ή τα υποτιμούσαμε?

Το κάλιο τώρα είναι κι αυτό ένα από τα τρία μακροστοιχεία. Ευθύνεται για την καλή υγεία των φυτών και η άφθονη παρουσία του κάνει τους καρπούς γλυκείς. Γι' αυτό άλλωστε χρησιμοποιείται κατά κόρον στην βιομηχανία τροφίμων, ως ενισχυτικό γεύσης, αλλά και διατήρησης όπως σοκολάτας, χυμών αλλά και κρασιού. Το 90% της παγκόσμιας κατανάλωσης αφορά όμως την γεωργία, με την μερίδα του λέοντος να κατευθύνεται στην παραγωγή καλαμποκιού. Με τους κατάλληλους καλλιεργητικούς χειρισμούς μέρος του καλίου που βρίσκεται στα στελέχη του καλαμποκιού, παραμένει στο χωράφι και είναι διαθέσιμο για την επόμενη καλλιέργεια. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που δεν επιτρέπεται η καύση της καλαμιάς των δημητριακών.

Εδώ η παγκόσμια κατάσταση είναι το ίδιο περιπεπλεγμένη. Η πρώτη δύναμη στην παραγωγή καλίου είναι ο Καναδάς, η παραγωγή όμως του οποίου ισούται με το σύνολο των εξαγωγών καλίου των δύο συμμάχων Ρωσίας και Λευκορωσίας! Οι εξαγωγές καλίου της Λευκορωσίας ξεπερνούν ετησίως τα δύο δισ. ευρώ, καθιστώντας τη δραστηριότητα αυτή βασικό αιμοδότη της οικονομίας της. Η αποκλεισμένη από την θάλασσα αυτή χώρα, χρησιμοποιεί τα Λιθουανικά λιμάνια για να πραγματοποιήσει μεγάλο μέρος των εξαγωγών της παγκοσμίως. Το υπόλοιπο κατευθύνεται στις γειτονικές χώρες Πολωνία, Τσεχία, Φιλανδία. Στα πλαίσια όμως των κυρώσεων που επέβαλε η ΕΕ στο καθεστώς Λουκανέσκο, απαγορεύτηκε από 1ης Φεβρουαρίου η χρήση των σιδηροδρόμων και του λιμανιού της Λιθουανίας για την εξαγωγή λευκορωσικού καλίου. Στο ενδιάμεσο, με διάφορα τρικ και διπλωματικές πιέσεις, η ημερομηνία αυτή φαίνεται οτι έχει μεταφερθεί για την 1η Απριλίου, ημερομηνία την οποία ανακοίνωσε και η τεράστια Νορβηγική εταιρεία ΥΑΡΑ οτι σταματάει τις εμπορικές σχέσεις με την Λευκορωσία. Ο Λουκανέσκο σε διάγγελμά του ανακοίνωσε οτι θα θέσει σε εφαρμογή το εναλλακτικό του σχέδιο, αλλά δεν τον αποκάλυψε.

Οπως και στην περίπτωση της αμμωνίας, έτσι κι εδώ, οι σχέσεις των δύο χωρών είναι αλληλοεξαρτώμενες. Ρώσικες εταιρείες εκμεταλλεύονται κοιτάσματα σε Λευκορώσικο έδαφος. Η Λευκορωσία περιμένει από την Ρωσία να αυξήσει την διαθεσιμότητα των λιμανιών της στη Βαλτική ώστε να χωρέσουν και οι δικοί της 12,5 εκατ. τόνοι, πράγμα ακατόρθωτο στις παρούσες συνθήκες. Σε μια τέτοια όμως περίπτωση στο μέλλον, η Ρωσία θα αποκτήσει τρομακτικό έλεγχο σε ένα τόσο κρίσιμο βασικό προιόν.

Η αγορά εκτιμά οτι η τιμή του καλίου θα ακολουθήσει αυτή των αζωτούχων λιπασμάτων, δηλαδή θα εκτοξευθεί.

Για να φθάσουμε στο τελευταίο μακροστοιχείο τον φώσφορο με τον οποίο είχαμε ασχοληθεί και σε παλαιότερο άρθρο μας. Εδώ τα πράγματα είναι σχετικά πιο ήρεμα. Η μεγάλες δυνάμεις στην παραγωγή τόσο του βασικού ορυκτού όσο και των λιπασμάτων βρίσκονται εκτός διακεκαυμένης ζώνης. Δεν συνεπάγεται όμως οτι η Ρωσία είναι ανύπαρκτη. Παράγει ετησίως το 5% της παγκόσμιας παραγωγής ορυκτού φωσφόρου. Η μεγάλη δύναμη εδώ είναι το Μαρόκο, τα αποθέματα του οποίου βρίσκονται στην αμφισβητούμενη από τοπικές αυτονομιστικές οργανώσεις περιοχές. Η κατάσταση κι εδώ δεν είναι ομαλή, αλλά είναι τουλάχιστον ελεγχόμενη προς το παρόν.

Η πρόσφατη απόφαση της Ρωσίας να αναστείλει τις εξαγωγές λιπασμάτων συνεπάγεται οτι θέτει σε κίνδυνο το 13% της συνολικής παγκόσμιας αγοράς, σε όρους αξίας. Όπως όμως είδαμε τα συγκεντρωτικά αυτά μεγέθη, παρόλο που είναι εντυπωσιακά “κρύβουν μέρος της αλήθειας”. Το ένα μέρος είναι η μεγάλη ισχύς της Ρωσίας και των συμμάχων της σε ορισμένα από αυτά, μέσω των σημαντικών μεριδίων αγοράς τους. Το άλλο μέρος είναι η πρόσβασή τους στις διεθνείς αγορές. Κι εδώ εννοούμε κατά πόσο μπορούν να συνεχίσουν οι εταιρείες παραγωγής επί ρώσικου ή λευκορώσικου εδάφους να συνεχίσουν να παράγουν μετά τους περιορισμούς που έχει επιβάλλει η Δύση. Η παραγωγή λιπασμάτων είναι δραστηριότητα έντασης τεχνολογίας, γνώσης και χρημάτων. Μεγάλος μέρος αυτών τα παρείχαν στις ρώσικες εταιρείες, δυτικοί κολοσσοί. Τι θα συμβεί άραγε με την αποχώρησή τους; Σε μια στιγμή μάλιστα που οι τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο της θρέψης των φυτών καλπάζουν.

Η απόφαση διακοπής εξαγωγών από την Κυβέρνηση της Ρωσίας, εμφανίζεται περισσότερο σαν διπλωματική παρά ουσιαστική κίνηση από τη στιγμή που καράβια δεν προσεγγίζουν Ρώσικα λιμάνια για φόρτωση ή αποφεύγεται η ναύλωση ρώσικων πλοίων από δυτικούς ναυλωτές.

Να υπενθυμίσουμε οτι η παραγωγή αμμωνίας βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την τιμή του φυσικού αερίου. Γ' αυτό το πρόβλημα στην Ευρώπη είναι σαφώς μεγαλύτερο από οτι στην Αμερική ή και αλλού. Εργοστάσια σε ευρωπαικό κυρίως έδαφος, κλείνουν έστω και προσωρινά, παρόλο που η διακοπή εργασιών ενός τέτοιου εργοστασίου δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση για τεχνικούς λόγους.

Τα συγκεντρωτικά νούμερα παραγωγής κι εξαγωγών, κρύβουν μέσα τους πολλές μικρές αλήθειες. Η Βραζιλία για παράδειγμα, ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς αγροτικών προιόντων αλλά και βιοκαυσίμων και ισχυρός παίκτης στο διεθνές εμπόριο, εισάγει το 45% καλίου που χρειάζεται από την Ρωσία, το 20% της ουρίας (ένας τύπος λιπάσματος με διπλάσια περιεκτικότητα σε αμμωνία από τους συνήθεις) και το 30% ΜΑP, ένας πολύ δημοφιλής τύπος φωσφόρου. Τόσο μεγάλες ποσότητες δεν αντικαθίσταται σε μια ημέρα εάν αποφασίσεις να αλλάξεις προμηθευτή. Η χώρα αυτή εισάγει συνολικά το 85% των λιπασμάτων που χρησιμοποιεί. Λέτε να συσχετίζονται τα παραπάνω με τη στάση της Βραζιλίας στο Ουκρανικό θέμα που δήλωσε ουδετερότητα, αλλά ουσιαστικά έκλεισε το μάτι στους Ρώσους, λέγοντας οτι οι Ουκρανοί εμπιστεύτηκαν την τύχη τους σε έναν κωμικό;

Συνεχίζεται...